Axborotlarni boshqalar o‘qishidan saqlash maqsadida maxsus kalit yordamida

Axborotlarni himoya qilish — bu tarmoqdagi aloqa hamda axborotlarning 
uzluksizligi, yaxlitligi va mahfiyligini ta’minlovchi barcha vosita va amallar 
mamuasi bo‘lib, nosozliklardan asrovchi vosita va funksiyalarni o‘z ichiga 
olmaydi. Axborotlarni himoya qilish kriptografiya, kriptoanaliz (kriptotahlil) va 
kompyuterlarga ruhsatsiz kirishdan saqlash kabi bo‘limlarni o‘z ichiga oladi.
Kriptografiya – amaliy matematikaning bir bo‘limi bo‘lib, axborotlarni 
mazmunini yashirish yoki ruxsatsiz foydalanishdan asrash maqsadida axborotlarni 
bir ko‘rinishdan boshqa ko‘rinishga o‘tkazish uchun mo‘ljallangan modellar, 
metodlar, algoritm, dasturiy va texnik vositalarni o‘rganadi.

---

Kriptosistema — bu axborotlarni kriptografik almashtirilishini dasturiy, 
texnik yoki dasturiy-texnik usullar yodamida amalga oshiruvchi tizimdir.
Kriptoanaliz (kriptotahlil) — bu amaliy matematikaning bitta bo‘limi 
bo‘lib, kiruvchi yoki chiquvchi signallardan foydalanib maxfiy parametrlarni 
aniqlab olish (yashirin matnni ochish) maqsadida kriptosistemalarni tahlil qilishga 
qaratilgan usul, model, algoritm, dasturiy va texnik vositalarni o‘rganadi.
Yuqoridagi ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, kriptoanaliz matematik ma’noda 
kriptografiyaga teskari bo‘lgan masalalar bilan shug‘ullanadi. Kriptografiya va 
kriptoanaliz birgalikda yangi fan — kriptologiyani tashkil qiladi.Kriptologiya 
tarixini uch bosqichdan iborat deb hisoblash mumkin.
. Simmetrik shifrlash algoritmida quyidagi usullardan keng foydalaniladi:
1. O`rin almashtirish shifri
2. Siljitish shifri. 
O`rin almashtirish shifri oddiy shifrlash hisoblanib, bu usulda satr va 
ustundan foydalaniladi. Chunki shifrlash jadval asosida amalga oshiriladi. Birinchi 
bo`lib, shifrlash jadvalidan (XIV asrning oxirlarida) diplomatik munosabatlarda, 
xarbiy sohalarda axborotni muhofazalashda foydalanilgan.