Jobasi 1. Áyyemgi Misrda ólshew birliklerinin juzege keliwi. 2.Áyyemgi Misrda ólshew Birlikleri - Ólshew birlikleri júdá áyyemgi zamanlarda, insaniyat óziniń jaratıwshılıq hám qurıwshılıq iskerligin baslawı menen aq payda boldı. Sebebi ólshew birliklerisiz ań hám miynet quralların soǵıw, turar -jay qurıw hám de kiyim-kesheklar tıgıw múmkin bolmaǵan. Islep shıǵarıwdıń ósiwi, qáwimler ortasında ónim almastırıwlawdıń payda bolıwı menen ólshew birliklerine bolǵan talap jáne de artadı.
- Dáslepki ilimiy bilimler sıyaqlı dáslepki ólshewler de Áyyemgi Shıǵısda payda bolǵanı hesh kimge sır emes. Eń áyyemgi ólshew birlikleriniń pútkil basli sistemasın oylap tapqan áyyemgi xalıqlar arasında Misrliqlar bólek orın iyeleydi. Olar dıyxanshılıq, ónermentshilik hámarxitektorshılıq bapta pútkil adamzat ushın úlken miyraslar qaldırǵanlar.
- Tamaddunining dáslepki besigi retinde pútkil insaniyattı tańlanıwgga salıp kiyatırǵan áyyemgi Misr xalqı paydalanǵan uzınlıq ólshewlerinen birinshisi tirsek bolıp, bul haqqında “tariyx atası” Gerodot da maǵlıwmat beredi. Onıń aytiwina qaraǵanda, Egipetliklerdiń “tirsek” ólshewi greklerde qollanılǵan lokot menen teń bolǵan. Onıń eki qıylı forması bolıp, patsha tirsagi 52, 5 sm, kishi tirsek bolsa 44, 83 sm ni shólkemlesken.
- Tirsekten kishi uzınlıq ádetde alaqan yamasa barmaq sıyaqlı birliklerde olshengen. Egipette eń kishi uzınlıq birligi teb (qáddi. kopt.- barmaq ) bolıp, 2, 18 sm ni shólkemlesken. Salıstırǵanda úlkenlew birlikler shep 4 teb yamasa 8, 725 sm ga, dixas 2 shesp - 17, 45 sm ga teń bolǵan. Salıstırǵanda uzınlaw birlikler spitam, zeres hám pigon esaplanǵan. Bunda 1 spitam = ½ dixas = 26, 175 Spitam, zeres hám pigon esaplanǵan. 2 Bunda 1 spitam = ½ dixas = 26, 175 sm ga, 1 zeres = 1/3 spitam = 2 dixas = 34, 9 sm ga, 1 pigon = ¼ zeres =43, 625 sm ga teń. Bul sanap ótilgenler tirsekten kishi bolǵan uzınlıq ólshew birlikleri edi. Bul sanap ótilgenler tirsekten kishi bolǵan uzınlıq ólshew birlikleri edi. Úlken aralıqlardı ólshewde bolsa qádem, ksilon, orgiya, kanna, xet (senus), stadiy, mil, shem, parasang, atur, sxen h.t.b
- Qádem = 2 1/3 zeres = 81, 44 sm;
- Ksilon = 3 patsha tirsagi = 1, 57 m
- Orgiya = 1 1/3 ksilon = 2, 09 m;
- Kanna = 5 qádem = 11 2/3 zeres = 4. 07 m;
- Xet (senus) = 25 orgiya = 52, 35 m;
- Stadiy = 3 1/3 xet = 174, 5 m;
- Mil = 10 stadiy = 1, 745 km;
- Shem = 1 1/5 atur (ápiwayı ) = 6, 282 km;
- Parasang = 1 1/9 shem = 6, 98 km;
- Ápiwayı atur = 3 mil = 5, 235 km;
- Saray aturi = 1 ½ parasang = 10, 47 km;
- B.e.sh Ill mıńjıllıq aqırlarında Kishi Aziyada yaǵnıy Anatoliyada dáslepki mámleketlerdiń payda boliwi ushın shárt-sharayat payda boladi. Keyingi dáwirdegi dereklerge tıykarlanıp Xatti. Kanish, Busur Kúlki, Xaxxa sıyaqlı oraylar payda boladı. Bular Egipet degi dáslepki Nomlarga uqsar edi. Bul b.e.sh XXlV-XXIII ásirlerge tuwrı keladi. Sonday etip jazba jazıwlar, arxeologik buyımlar hám grek avtorlariniñ dóretpelerindegi maǵlıwmatlar Kishi Aziya xalıqları tariyxın hám mádeniyatın uyreniw ushın eń zárúrli derekler esaplanadı.
1.Patsha shiganagi neshe santimetrge ten? a) 52,5 b)44,3 c)53,5 d) 51,5 2.Kantardin awirligi neshe kilogramga ten? a) 42,15 b)8,52 c)139,78 d) 52,53 3.Misirliqlarda tiresektin neshe turi bolgan? a) 4 b) 3 c)6 d)2 4)Misirliqlarda en kishi uzinliq birligi neshege ten? a) Lakot b) Ksilion c)Kanna d)Teb 5)Misirliqliqlardagi tirsek greklerdegi qaysi olshew birligi? - Lakot b) Ksilion c)Kanna d)Teb
6)Apiwayi tirsek neshe alaqanga ten? a) 6 b) 7 c)5 d)8 7.Patsha tirsegi neshe alaqanga ten? a) 7 b) 6 c)5 d)8 8.Mil neshe kilometrge ten bolgan? a) 7,77 b) 1,745 c)5,898 d)8,122 9.Padsha tirsegi haqqinda qaysi tariyxshi magliwmat bergen? a)Aristotel b) Arian c)Gerodod d)Poliyen 10.Kishi tirsektin uzinligi neshe santimetrge ten? a) 52,5 b) 44,83 c)53,2 d)34,2
Do'stlaringiz bilan baham: |
