Ayimbetova gulayim izzetovna o
Download 401.62 Kb. Pdf ko'rish
|
ozbek tasavvuf adabiyotining oziga xos xususiyatlari a.yassaviy va a.navoiy ijodi misolida
|
Vaqt senga qul bo‘lmas asla,
undan kutma muruvvat, ta’ma. Sig‘in unga, yolvorgin, avra, bir amallab vujudga qama. Qul bo‘lolmas senga, baribir, vaqt hamisha hushyor, jangari – Yorib tashlar jismingni nogoh, chiqib ketar sendan tashqari. Shoir vaqt obrazini talqin qilar ekan, uning har bir urinishida daqiqa detali yuzaga chiqadi. U o‘sha daqiqani ham mahkam tutib olgancha yashashni, yashaganda ham dunyoning barcha qora narsalarini o‘ldirib yashashni istaydi: 42
g‘azab bilan, sevgi bilan to‘ldirib. Dunyodagi barcha qora narsani yorug‘ lahzalarda o‘ldirib. Umrining bir misqolini ham avaylab yashashga urinayotgan shoir ne bo‘ldiki, butun boshli asrdan (shunday katta vaqt-a!) bezidi, uning tugashini istadi. Nega u aynan yigirmanchi asrdan kechishga tayyor? Ha, bu shunchaki yuz yil emas. XX asr shoir va u kabilarning qalbini iztirobga to‘ldirdi. Bu davrda o‘z xalqining g‘aflatidan, erksizligidan, ma’nan, ruhan xo‘rlanishidan, azaliy qadriyatlarining toptalishidan ezilgan shoirning ko‘zlari o‘zligini unutayotgan xalqni endi ko‘rishga toqati yo‘q, bu asrning bir soniyasini ham yashashni istamaydi. Chunki qullikning bir soniyasi ham qullikdir:
«Soatga cho‘zilgan har daqiqani» sog‘inib-sog‘inib yashayotgan, «ulkan soat o‘rtasida» madorsiz turgan shoirning dushmanlari endi huddi «to‘xtagan soatlar misoli» juda olisda, keraksiz. Unutilgan, qadrsiz buyumday turgani uning diliga bir oz bo‘lsa-da taskin beradi. Bizningcha, shoirning xiyonat, orsizlik, g‘aflat, qullik singari dushmanlarini aynan to‘xtagan soatga o‘xshatishida ham bir hikmat bor.
Agar qumsoat va uni qaytarib to‘nkarib bo‘lmasligi haqiqatni aytmaganida, shoirning vaqt va umr borasida xulosasi bunchalik rost chiqmagan bo‘lardi. Bu esa detalning kuchi. Daryoga aylandim 43
Ruhimda qadimgi osoyishtalik. Qa’rimga berkitdim dolg‘alarimni Ruhimga bo‘ysundi dunyo ishlari Fikrning daryoga o‘xshashi oqim, dolg‘alarni (xotira, tarix, munosabat, ishq, nafrat, muhabbat va h.k) qa’riga olib, «berkitib» yurishi – o‘ta nafis topilma. Insonning «daryoga aylanishi» ham uning qadimdan mavjud bezovtaligi, shiddati, qudrati, sokinligi, bu sokinlik ichidagi yashirin imkoniyatiga ishora.
Shoirning o‘zi, fikri - daryo. U shu sokin oqim, hayot qa’rida o‘z umri, kurashlarining mohiyatini sezadi, ruhan yengil tortadi – «vujudim sezmayman», uning qalbi, ruhi, orzulari bezovta. «O‘jar kunduz» – har soat, soniyada holati o‘zgarib turadigan kunning daryoda jilolanishi, akslanishining musavvirona tasviri Mazkur o‘jar kunduz shu qadar zo‘r, rango-rang tovlanadiki, bunga sabab «yashil zamzamali yiroq tog‘lardan» uning harakat - «fikr» olishi. Bu yerda tog‘ning va suvning ajoyib, bir-biriga uyg‘un zamzamani tashkil etishi – tabiiy go‘zalligi favqulodda go‘zal ilg‘angan. Yuqorida tahlili berilgan obrazlardan tashqari Shavkat Rahmon she’riyatida dunyo, irmoq, bo‘ri kabi obrazlar ham borki, ular alohida tadqiq etish va o‘rganishni talab etadi. Umuman olganda, Shavkat Rahmon she’riyatini to‘liq anglashga undagi 44
obrazlar silsilasi va ularning yuzaga kelishiga dastlabki zina bo‘lgan detallarni o‘rganish orqali erishish mumkin.
Download 401.62 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|