Aylana
R - Radius, D - Diametr, O - Markaz, C - Aylana
Aylana – muayyan nuqtadan teng uzoqlikda yotgan nuqtalar toʻplami. Aylananing uzunligi quyidagi formula orqali hisoblanadi: C = 2πR. Bu formulada π — oʻzgarmas son (konstanta), R esa aylana radiusi hisoblanadi.
Aylana tekislikda hamma nuqtalari belgilangan nuqtadan barobar uzoqlikda yotgan yopiq egri chiziq ham hisoblanadi. Belgilangan nuqta aylana markazi, markazdan aylana nuqtasigacha masofa aylana radiusi deyiladi. Markazlari umumiy, radiuslari har xil Aylanalar konsentrik aylanalar deb ataladi. Aylana ikki nuqtasini tutashtiruvchi kes-ma aylana vatari, markazdan oʻtuvchi vatar aylana diametri deb ataladi. Uchi aylana markazida, tomonlari radiusdan iborat burchak mar-kaziymarkaziy deyiladi. Aylana boʻlaklari aylana yoyi deb ataladi. Aylana tushunchasi faqat tekislikda emas, ixtiyoriy silliq sirtlar oʻrtasida ham qaralishi, bunda uning shakli murakkab boʻlishi mumkin. [1 Aylana deb tekislikda bir nuqtadan bir xil uzoqlikda joylashgan nuqtalar to'plamiga aytiladi.
Har qanday aylanani uzunligini uning diametriga nisbati o'zgarmas son bo'lib π harfi bilan belgilanadi. Ya'ni C:d=π.
Bu yerda C-aylana uzunligi, d-aylana diametri, π-irratsional son bo'lib, taqriban π≈3,14 ga teng.
Shunday qilib aylana uzunligi:
C=πd
formula bilan hisoblanadi. Agar d=2r desak,( bu yerda r-aylana radiusi.)
C=2πr
formulaga ega bo'lamiz.
Doira deb tekislikning aylana bilan chegaralangan qismiga aytiladi.
Doira yuzi:
S=πr2
formula bilan hisoblanadi.
ADABIYOTLAR:
1. T.Jo`raev va boshqalar. “Oliy matematika asoslari”. 1–qism, “O`zbekiston”, T. 1995
2. T.Shodiev. “Analitik geometriyadan qo`llanma”, “O`qituvhi”, T. 1973
3. B.A.Abdalimov. “Oliy matematika”, “O`qituvhi”, T. 1994
4. V.E.Shneyder va boshqalar. “Oliy matematika qisqa kursi” 1–qism, “O`qituvchi”, T. 1985
5. Fizika, matematika va informatika (ilmiy – uslubiy jurnal),
№4 va №6, 2004
6. S.P.Vinogradov. Oliy matematika “O`qituvchi”, T. 1964
7. www.ziyonet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
