Aylanma harakatda burchakli tezlik, burchakli tezlanish. Aylanma harakat

1
va r
2 
radius-vektorlarni o’tkazamiz. Endi ds ko’chishni shu ko’chish 
sodir bo’lgan dt vaqt oralig’iga bo’lib, traektoriyaning shu nuqtasi uchun oniy 
tezlikni topamiz. 
dt
dS
t
S
V
t
=
∆
∆
=
→
∆
0
lim
.
(1.2) 
Bu yerda , V — oniy tezlik, ds — cheksiz kichik ko’chish, dt — vaqt oralig’i. 
Demak, tezlik moddiy nuqtaning radius- vektoridan vaqt bo’yicha olingan 
hosilasiga teng ekan. Tezlik V traektoriyaga urinma bo’ylab yo’nalgan bo’ladi. 
Xalqaro Birliklar Sistemasi da tezlik birligi m/s, SGS sistemada sm/s. YAna tezlik 
amaliyotda km/soat birlikda ham o’lchanadi. 
Moddiy nuqtaning tezligi vaqtning funksiyasidir. SHu sababli tezlikdan vaqt 
bo’yicha olingan hosila tezlanish ni beradi: 
2
2
dt
S
d
dt
dV
W
=
=
 .
 
(1.3) 
Tezlanish ham vektor kattalikdir. Tezlanishning XBS dagi birligi m/s
2
.

---

Endi egri chiziqli harakatda tezlik va tezlanishni ko’ramiz. Egri chiziqli 
harakatda tezlik vektori ham qiymat bo’yicha, ham yo’nalish bo’yicha o’zgarib 
turadi. SHu sababli tezlanish harakat yo’nalishi bilan bir xil bo’lmaydi. Tezlanish 
W vektorini egri chiziqli harakatda ikki o’zaro perpendikulyar tashqil etuvchilarga 
ajratish mumkin: tangensial tashqil etuvchi W
t
va normal tashqil etuvchi W