Ayollar milliy ko'ylagi uchun kaketkalart asos chizmasini konsktruktalash mundarija kirish Asosiy qisim

6-rasm. Milliy ko’ylak model konstruktsiyasi.

а

b


g

v

2.2 Kiyim yangi modellarini loyihalash (konstruktiv modellash) qoidalari.

Bazaviy konstruksiyani o‘zgartirish darajasiga qarab to‘rt xil texnik modellash yo‘llari farqlanadi.

1. Yangi model ishlanganda dastlabki konstruktiv asosning silueti o‘zgarishsiz qoladi. Ayni holda bort qaytarmasining shakli, yoqalari, tugma va izmalarining joylanishi va soni, cho‘ntaklar va boshqa mayda detallarning shakli va joylanishi o‘zgartiriladi. Ayollar kiyimida esa ko‘krak vitachka belgilangan yo‘nalishda ko‘chiriladi. Bu variant ko‘proq laboratoriya ishlarida qo‘llanadi.
2. Konstruktiv asosning silueti yangi model bo‘yicha proporsiyalari va ko‘krak, bel hamda bo‘ksa chiziqlarida to‘kislik darajasini o‘zgartiradi, etak tomonga kengayib yoki torayib boradi. O‘zgartirish miqdori taxminiy aniqlanadi. Bu usul o‘xshash modellar konstruksiyasi yo‘qligi paytida, yangi moda yo‘nalishiga mos bo‘lgan kiyim namunasini ishlashda qo‘llanadi.
3. O‘tqazma yengli bazaviy konstruksiyadan maxsus murakkab o‘zgartirishlar orqali reglan, yaxlit bichilgan yoki kombinatsiyalashtirilgan boshqa bichimli konstruksiyalarni olish.
4. Kiyimning boshqa xildagi yangi modeli ishlanadi. Bu usul kamdan kam ishlatiladi. Yangi model konstruksiyasi namuna tayyorlash orqali aniqlanadi.
1-tur konstruktiv modellashtirish usullari. Bu modellashtirish usullari yordamida ayollar kiyimining model xususiyatlarini ishlashda old bo‘lak vitachkasining joyi o‘zgartiriladi, bort chiziqlari, bort qaytarmasi, taqilmasi, cho‘ntaklari va shu kabilar aniqlanib chiziladi va yangi detallar quriladi.
Vitachka yo‘nalishini o‘zgartirish. Mazkur o‘zgartirishlar usuli deyarli barcha asosiy detallarda qo‘llanishi mumkin. Model eskiziga mos ravishda andaza chizmasida vitachkaning yangi yo‘nalishi belgilanadi va belgilangan chiziq bo‘yicha qirqiladi. Bir vaqtda avvalgi vitachka yopilib, yangisi ochiladi. Lekin andazani qirqmasdan bu ishlarni quyidagicha ham bajarsa bo‘ladi: andaza konturida vitachkaning yangi holati belgilanadi; bu chiziqdan boshlab avvalgi vitachka yopilguncha andaza konturi vitachka uchining atrofida aylantiriladi, detalning yangi konturi chizib chiqiladi va yangi vitachkaning holati aniqlanadi.
Ko‘krak vitachkasini ko‘chirish qoidasi. Ko‘ylak fasoniga binoan ko‘krak vitachkasi detalning istalgan qirqimida bo‘lishi mumkin. Bu vitachkani ko‘krak chizig‘i bo‘ylab old bo‘lak o‘rtasi, yeng o‘mizi qirqimi, yoqa o‘mizi qirqimi, yon qirqimi tomon va hokazo yo‘naltirish mumkin. Vitachkani fasonga muvofiq, yangi holatga ko‘chirish uchun vitachkaning ko‘chirilish chizig‘i o‘tkazilishi kerak. Bu chiziq doim ko‘krak vitachkaning uchidan, ya’ni ko‘krak markazi bilan vitachka ko‘chiriladigan qirqimdagi nuqtadan o‘tishi kerak. Old bo‘lak andazasining shabloni belgi chiziq bo‘ylab qirqiladi-da, ko‘krak vitachkasi yopiladigan qilib suriladi. Vitachka tomonlarini bir-biriga to‘g‘rilab to‘g‘nag‘ich bilan to‘g‘naladi. Qirqilgan chiziq bo‘ylab xuddi asosiy vitachka kengligiga teng yangi vitachka hosil bo‘ladi. Bu vitachka birmuncha kalta yoki uzun bo‘lishi mumkin, lekin bu vitachka xuddi asosiy vitachka hosil qilganidek, hajm hosil qiladi.
Ko‘krak vitachkasini yon qirqim chizig‘iga ko‘chirish. Yon qirqim chizig‘ida nuqta belgilab olinadi. Nuqtaning o‘rni yon chiziqning belgacha bo‘lgan uzunligining taxminan 1/3 qismida belgilanadi. Bu nuqtani ko‘krak vitachka uchi bilan birlashtirib, yangi vitachka chizig‘i o‘tkaziladi. Shu belgilangan chiziq bo‘ylab qirqma hosil qilinadi. Ko‘krak vitachkasini, uning tomonlarini bir-biriga to‘g‘ri keltirib berkitiladi va yelim surtiladi yoki to‘g‘nag‘ich bilan to‘g‘nab qo‘yiladi. Yangi vitachkaning uchi markazdan 3–5 sm yon tomon suriladi. Bu yangi vitachkaning uchi bo‘ladi. Bu uchini vitachkaning qirqimlari bilan tekis qilib tutashtiriladi
Ko‘krak vitachkasini bel chizig‘iga ko‘chirish. Asos chizmasidagi bel vitachkasi qirqib olinadi. Bel vitachkaning uchi ko‘krak vitachkasining uchi bilan tutashtiriladi. Shu tutashtirilgan chiziq bo‘ylab qirqma hosil qilinadi. Ko‘krak vitachkasini, uning tomonlarini bir-biriga to‘g‘rilab berkitiladi. Model bo‘yicha bel vitachkasi tikiladigan bo‘lsa, u holda vitachkaning uchi 3–5 sm ga qisqartiriladi.
Ko‘krak vitachkasini old bo‘lak bo‘yin o‘mizi chizig‘iga ko‘chirish. Vitachka bo‘yin o‘mizi chizig‘ining istalgan joyiga ko‘chirilishi mumkin. Buning uchun old bo‘lak bo‘yin o‘mizi chizig‘ida nuqta belgilab olamiz. Shu nuqta bilan ko‘krak vitachkasi uchi tutashtiriladi. Shu chiziq bo‘ylab qirqma hosil qilinadi. Ko‘krak vitachkasi berkitiladi va yangi vitachka holati ochiladi. Ko‘krak vitachkani old bo‘lak yoqa o‘miziga ikki qismga bo‘lib ko‘chirsa ham bo‘ladi. Bunda vitachkani ko‘chirish uchun ikkita chiziq o‘tkaziladi. Vitachkani uchigacha, old bo‘lak bo‘yin o‘mizi bo‘ylab ochiq mayda taxlama hosil qilish ham mumkin.
Ko‘krak vitachkasini yeng o‘mizi chizig‘iga ko‘chirish. Vitachkaning boshlanish nuqtasi chizmada ko‘rsatilgandek topiladi. Yeng o‘mizi chizig‘ida belgilangan nuqta ko‘krak vitachkasi uchi bilan birlashtiriladi. Shu chiziq bo‘ylab qirqma hosil qilinadi. Ko‘krak vitachkasi berkitiladi va yangi vitachka holati ochiladi.
Ko‘krak vitachkasini old bo‘lak o‘rta chizig‘iga ko‘chirish. Ko‘chiriladigan vitachka chizig‘i belgilanadi. Birinchi chiziq ko‘krak vitachka uchidan, ikkinchisi beldagi vitachka uchidan o‘tadi. Ikkala chiziq ham simmetriya chizig‘iga perpendikular o‘tkaziladi. Belgilangan chiziqlar bo‘ylab qirqma hosil qilib, ko‘krak va beldagi vitachkalar berkitiladi, yangi vitachka ochiladi. Hosil qilingan vitachkalar odatda tikilmaydi. Yangi vitachkalarning kengligi o‘rta chiziq bo‘ylab burma hosil qilishga yoki mayda taxlamalar hosil qilishga ketadi. Ko‘krak vitachkasini istalgan chiziqlarga ko‘chirib modellar hosil qilinadi. Lekin kiyim detallarini parallel va konussimon shakllarda kengaytirish hisobiga ham yangi model hosil qilinishi mumkin.
Detallarni parallel va konussimon kengaytirish. Detallarni parallel kengaytirish buyumning butun uzunasi bo‘ylab taxlamalar bo‘lgan vaqtda amalga oshirish mumkin. Buning uchun asos chizmasiga taxlama o‘tadigan chiziqlar belgilanadi. Bu chiziqlar qirqilib, taxlama sarfiga suriladi. Agar taxlama bir tomonlama bo‘lsa, ikkita taxlama miqdoriga, ro‘para taxlama bo‘lsa, to‘rtta taxlama miqdoriga suriladi. Detallarni konussimon kengaytirish kiyim o‘lchamlarini o‘zgartirishda ishlatilishi mumkin. Yoki burmalar bo‘lsa, bunday kengaytirish usulidan foydalanish mumkin. Detallarni murakkab usulda ham kengaytirsa bo‘ladi. Bunda detallar uzunasiga hamda ko‘ndalangiga kengaytiriladi.