B. K. Sattorov 00 Moliyaviy risklar nazariyasi

o‘tilganidek, ushbu bitimlardagi riskni ko‘pincha spekulyant o‘ziga olib, bunda u hejir kontragenti sifatida namoyon bo‘ladi.


Har gal ikki tomon oldindan kelishilgan narxlarda tovarlarning ixtiyoriy turini kelgusida almashish uchun bitim tuzganda, gap forvard shartnomasi haqida borayotgan bo‘ladi. Odamlar shunday deb atalishini hatto xayoliga keltirmagan holda ko‘pincha forvard shartnomalari tuzishadi.


Masalan, siz bir yildan keyin Londondan Tokioga borishni rejalashtirdingiz va samolyot chiptasini bron qilib qo‘yishga qaror qildingiz. Xizmat ko‘rsatuvchi aviakompaniya sizga ikki variantdan birini tanlashni taklif qilmoqda: hozir chiptani 1000 sh.b.ga teng kafolatlangan narxda sotib olishga kelishish yoki o‘sha paytda parvozdan oldin chipta narxi qancha bo‘lsa shuncha pul to‘lash. Har ikkala holatda ham to‘lov parvoz kuni amalga oshiriladi. Agar siz 1000 sh.b. kafolatlangan narx keltirilgan variantni tanlashga qaror qilsangiz, u holda aviakompaniya bilan forvard shartnoma tuzgan bo‘lasiz.


Forvard shartnomasi tuzib, siz chipta uchun 1000 sh.b.dan ortiq pul to‘lashga majbur bo‘lish riskini yo‘qotdingiz. Agar bir yildan keyin chipta narxi 1500 sh.b.gacha ko‘tarilsa, unda xursand bo‘lishingiz mumkin, narxni 1,000 sh.b.da fiksirlab oqilona qaror qabul qilgansiz. Boshqa tomondan, agar parvoz kuniga kelib, narx 500 sh.b.gacha pasayib ketsa, siz o‘sha vaqtda kelishilgan va to‘lashga rozi bo‘lgan 1000 sh.b. forvard narxni to‘lashingiz kerak bo‘ladi. Bu holatda o‘z qaroringizdan albatta afsuslanasiz.


Forvard shartnomasi – shartnoma predmetini kelgusida yetkazib berish to‘g‘risida ikki tomon o‘rtasida birjadan tashqarida tuzilgan kelishuv hisoblanadi. Bitimning barcha shartlari shartnomani tuzish paytida kontragentlar tomonidan kelishib olinadi. Shartnoma ijrosi ushbu shartlarga muvofiq belgilangan muddatda amalga oshiriladi.


Forvard shartnomasi – bu qat’iy bitim, ya’ni ijrosi majburiy bitimdir. Bitimning predmeti turli xil aktivlar, masalan, tovarlar, zaxiralar, obligatsiyalar, valuta va boshqalar bo‘lishi mumkin. Shartnomani tuzish kontragentlardan hech qanday xarajatlarni talab qilmaydi (bu yerda bitimni rasmiylashtirish bilan bog‘liq ehtimoliy

220