Baburdin` siyasat maydanina shig`iwi

3-§. Zahriddin Muhammed Babur hám Muhammed
Baburdin` siyasat maydanina shig`iwi.Shaybaniyxan qatnasıqları Aldınǵı temada aytıp ótkenimizdey, XVI ásirbosaǵasında Temuriyler mámleketi taxtı ushıngúres maydanına Zahriddin Muhammed Babur Mırza da shıqtı. Babur Mırza Sultan Abu Said Mırzanıń aqlıǵı edi.Ol 1483-jıldıń 14-fevralında Andijan qalasında tuwıldı. Balalıq hámjaslıq jılları Andijan hám Axsi qalalarında ótti. Ákesi OmarshayxMırza (1455—1494) sarayında óz dáwirine jarasa barlıq zárúr bilimlerdiiyeledi. Abu Sàid Mırzà balası húkimdàrlıg`ı dáwirinde, dáslep, Qàbul wálàyàtınà, soń Ferg`ànà wálàyàtınà húkimdàr etip tàyınlàg`àn. Keyinala ag`ası Sultàn Axmed húkimdàrlıg`ı dáwirinde Tàshkent hám Sàyràmdà Omàrshàyx Mırzàg`à berilgen. Biràq, ishki gúresler nátiyjesindeOmàrshàyx Mırzà qol àstındà tek ǵana Ferg`ànà, Xojend hám Oràtóbe qàlg`àn. Omàrshàyx Mırzà 1494-jılı bàxıtsız hádiyse sebepli qaytis bolg`annan son`,ha`kimyat 12 jas Babur Mirzanin` qolina o`tti.
Muhammed Shaybaniyxannin` Mawarawnnahr ushin gu`reske qosiliwi.Bàbur Mırzànıń siyàsiy gúres màydànınà shıǵıwı temuriyler sàltà-nàtındà áskeriy-siyàsiy jàǵdày júdá àwırlàsqàn shàràyàtqà tuwrı keldi. ol da bàrlıq tàxt dawagerlerine tán ózgeshelikke iye edi. onıń ármanı bàbàsı Ámir temur sàltànàtınıń oràyı bolǵan sàmàrqànd tàxtın iyelew edi. shaybaniyxannıń tiykarǵı maqseti temu-riyler saltanatın pútkilley joq etiw edi. Babur Mırza menen onıń ortasındaǵı múnásibet shaybaniyxannıń áne usı niyetin anıq kórsetip berdi. anasınıń gápi menen is tutqan Mawarawnnahr húkimdarı sultan ali Mırzanıń aqılsızlıǵı sebepli shaybaniyxan 1500-jılı samarqandtı sawashsız iyeledi. Bunnan xabar tapqan Babur Mırza qayǵıǵa battı. Bul sapar da arada qıyanet barlıǵı onı ókinishke saldı. shaybaniyxan samarqandtı iyelegennen soń sultan ali Mırza óltirildi. Mawarawnnahrdıń belgili mámleketlik iskerleri shayxulislam abulmakarim bas-shılıǵında Babur Mırzanı samarqand taxtın iyelewge iytermeledi. dinastiyası mápine sadıq bolǵan Babur Mırza 1500-jıldıń gúzinde samarqandqa júris basladı hám taxttı ekinshi márte iyeledi. Bul waqıtta shaybaniyxan samarqand-tan tısqarıda — konigil (qaladan tısqarı-daǵı húkimdarlar dem alatuǵın orın)da turatuǵın edi. shaybaniyxan bul waqıyanı esitkennen keyin, bolajaq sheshiwshi sawashqa tayarlıq kórdi. Babur Mırza endigi urıs sheshiwshi urıs ekenligin bilip andijan, tashkent, gisar, gerat hám basqa jerlerge járdem beriwin sorap elshiler jiberdi. Biraq aǵası — Xorasan húkimdarı sultan Xusayn Bayqara hám Qashqardaǵı dayısı sultan Maxmudxannan járdem kúshi kelmedi. 1501-jılı altı aylıq qamaldan soń shaybaniyxan Babur Mırzaǵa kelisim dúziwdi usındı. Babur Mırza hesh jerden járdem ala almaǵannan keyin, ilajsız kelisimge ırazı boldı. kelisim shártleri Babur Mırza ushın qorlıqlı bolsa da, oǵan ırazı bolıwdan basqa sharası joq edi.
• 1494-jılı — Babur Mırza andijan taxtına otırǵızıldı.
• 1500-jılı — shaybaniyxan samarqandtı iyeledi.
•1504-jılı — Babur Mırza Qabulda óz hákimiyatın ornatti


Babur a`skerleri 1520-jillari


Babur ta`ripinen engizilgen ten`geler


Sabaqtin` texnologik kartasi

Basqishlar waqti
Sabaqtin` waqti:45minut	Oqitiwshi	Oqiwshilar