Badiiy matnlarda olmoshlarning semantik – stilistik xususiyatlari

Muammoning o’rganilganlik darajasi. Nutqda olmoshlar o’zining leksik-
grammatik vazifasidan tashqari nutqiy vaziyatga qarab turlicha stilistik vazifalarni 
doim ado etadi va emotsional, ekspressiv bo’yoqdorlikni vujudga keltiradi. Ammo 
bu borada U.Suyarov, R.Qo’ng’urov, M.Asqarova, T.Akramov, B.Isobekov, 
S.Karimov, B.Yo’ldoshev, M.Hamrayev. M.Fozilova, Y.Tojiyev, E.Qilichev va 
boshqalarning monagrafik tadqiqotlarida, o’quv qo’llanmalarida yo’l - yo’lakay 
aytib o’tilgan fikrlar va sanoqli maqolalargina mavjud. Bu manbalarda 
olmoshlarga xos bo’lgan stilistik jihatlarning ayrim qirralari ochib berilgan, xolos. 

---

Tadqiqot ishining tadqiqot ishlari rejalari bilan bog’liqligi. Tadqiqot 
A.Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti o’zbek tilshunosligi kafedrasida 
o’rganilayotgan mavzular tarkibiga kiradi.
Tadqiqotning maqsad va vazifalari.  Tadqiqotning asosiy maqsadi o’zbek 
tili olmoshlarini badiiy matnda semantik-stilistik xususiyatlarini o’rganishdan 
iborat. Ushbu maqsadni amalga oshirish jarayonida quyidagi vazifalarni hal etish 
ko’zda tutildi. 
- olmoshlarning leksik-semantik xususiyatlarini o’rganish; 
- nutqiy vaziyatga bog’liq holda olmoshlar sinonimiyasini tahlil etish va 
ularning faollik darajasini belgilash; 
- olmoshlarning semantik va emotsional, ekspressiv ottenkalari 
shakillanishining stilistik shart-sharoitlarini aniqlash; 
- badiiy nutqda til birliklari orasida olmoshlarning o’rnini belgilash; 
- poetik va prozaik matnlarda olmoshlarning stilistik xoslanishlarining 
funksional chegaralanishlarining ekstralingvistik jihatlariga e’tiborni 
qaratish. 
Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Badiiy matnda olmoshlarning semantik-
stilistik xususiyatlari ilk bor tadqiqot ishi tarzida tadqiq etildi. Unda olmoshlar 
sinonimiyasi uning nomunativ asoslari, olmoshlarning semantik ma’no taraqiqiyoti 
va emotsional ekspressiv ottenkalari yuzaga kelishini uslubiy shart-sharoitlari, bu 
imkoniyatlarni ro’yobga chiqaruvchi lingvistik va ekstvolingvistik omillar tahlil 
qilindi. Ishda olmoshlarning badiiy nutqda tutgan o’rni aniqlandi va bu uslubdagi 
stilistik o’ziga xosliklar ochib berildi.