Badiiy obraz. Bajardi: G’afforova.Z.Sh Tekshirdi:Qodirova.D.S - Badiiy obraz - bu muallif tomonidan badiiy asarda ijodiy ravishda qayta tiklangan har qanday hodisa. Bu rassomning hodisa, jarayonni tushunishi natijasidir. Bundan tashqari, badiiy obraz nafaqat voqelikni aks ettiradi, balki haqiqatni umumlashtiradi.
"Badiiy obraz" tushunchasining ta'rifi Adabiyot nazariyasi badiiy obrazning o'ziga xosligini nafaqat uning voqelikni anglashida, balki yangi, xayoliy dunyoni yaratishda ham ko'radi. Yozuvchi hayot haqidagi g'oyasini, uning tendentsiyalari va qonuniyatlarini tushunishini ifoda etish uchun bunday hodisalarni tanlab olishga va ularni shunday tasvirlashga intiladi. Adabiyotshunos Valentina Xolizev "tasvir" tushunchasiga shunday ta'rif beradi. - "Badiiy obraz" tushunchasining ta'rifi Adabiyot nazariyasi badiiy obrazning o'ziga xosligini nafaqat uning voqelikni anglashida, balki yangi, xayoliy dunyoni yaratishda ham ko'radi. Yozuvchi hayot haqidagi g'oyasini, uning tendentsiyalari va qonuniyatlarini tushunishini ifoda etish uchun bunday hodisalarni tanlab olishga va ularni shunday tasvirlashga intiladi. Adabiyotshunos Valentina Xolizev "tasvir" tushunchasiga shunday ta'rif beradi.
"Obrazlar falsafa va psixologiyaning bir qismi sifatida konkret tasvirlardir, ya'ni inson ongi tomonidan individual ob'ektlar (hodisalar, faktlar, hodisalar) ning o'zlarining sezgir idrok etgan qiyofalarida aks etishi." - "Obrazlar falsafa va psixologiyaning bir qismi sifatida konkret tasvirlardir, ya'ni inson ongi tomonidan individual ob'ektlar (hodisalar, faktlar, hodisalar) ning o'zlarining sezgir idrok etgan qiyofalarida aks etishi."
Adabiyotshunos L.I. Timofeev badiiy obrazni quyidagicha tavsiflaydi: "Badiiy obraz - bu fantastika yordamida yaratilgan va estetik ahamiyatga ega bo'lgan inson hayotining konkret va shu bilan birga umumlashtirilgan rasmidir"
Badiiy obrazning maqsadi. - Badiiy obrazning maqsadi.
- Badiiy obraz - bu tabiatdan o'chirilganligi va haqiqiy ob'ekt yoki hodisaga o'xshaganligi uchun emas, balki muallif fantaziyasi yordamida voqelikni o'zgartirganligi uchun badiiy bo'ladi. Badiiy obraz nafaqat haqiqatni nusxa ko'chiradi, balki muallif uchun eng muhim va muhim narsalarni etkazishga intiladi. Yozuvchi uchun muhim bo'lgan g'oyalarni, kayfiyatlarni, tajribalarni aks ettirish, muallifning niyatlarini ahamiyatsiz bo'lmagan badiiy shaklda aks ettirish.
Shunday qilib, Dostoevskiyning "O'spirin" romanining qahramonlaridan biri fotosuratlar juda kamdan-kam hollarda inson haqida to'g'ri tasavvur berishi mumkin, chunki inson yuzi har doim ham bu odamning asosiy xarakter xususiyatlarini ifoda etavermaydi: shuning uchun, masalan, ma'lum bir daqiqada suratga olingan Napoleon, bema'ni tuyulishi mumkin. Rassom, aksincha, insonda asosiy va xarakteristikani topishi kerak. Tolstoyning Anna Karenina romanida havaskor Vronskiy va rassom Mixaylov Anna portretini chizishdi. Vronskiy Annani yaxshiroq biladi, uni ko'proq tushunadi. Ammo Mixaylov portreti nafaqat o'zining o'xshashligi, balki faqat rassom Mixaylov aniqlay oladigan o'ziga xos go'zalligi bilan ajralib turardi, ammo Vronskiy buni sezmadi. "Uning eng yoqimli hissiy tuyg'usini topish uchun siz uni men sevganim kabi bilishingiz va sevishingiz kerak edi", deb o'yladi Vronskiy, garchi u ushbu portretdan "bu uning eng yoqimli hissiy ifodasi" ekanligini tan olgan bo'lsa-da. - Shunday qilib, Dostoevskiyning "O'spirin" romanining qahramonlaridan biri fotosuratlar juda kamdan-kam hollarda inson haqida to'g'ri tasavvur berishi mumkin, chunki inson yuzi har doim ham bu odamning asosiy xarakter xususiyatlarini ifoda etavermaydi: shuning uchun, masalan, ma'lum bir daqiqada suratga olingan Napoleon, bema'ni tuyulishi mumkin. Rassom, aksincha, insonda asosiy va xarakteristikani topishi kerak. Tolstoyning Anna Karenina romanida havaskor Vronskiy va rassom Mixaylov Anna portretini chizishdi. Vronskiy Annani yaxshiroq biladi, uni ko'proq tushunadi. Ammo Mixaylov portreti nafaqat o'zining o'xshashligi, balki faqat rassom Mixaylov aniqlay oladigan o'ziga xos go'zalligi bilan ajralib turardi, ammo Vronskiy buni sezmadi. "Uning eng yoqimli hissiy tuyg'usini topish uchun siz uni men sevganim kabi bilishingiz va sevishingiz kerak edi", deb o'yladi Vronskiy, garchi u ushbu portretdan "bu uning eng yoqimli hissiy ifodasi" ekanligini tan olgan bo'lsa-da.
Adabiyotdagi badiiy obraz Insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida badiiy obraz turlicha shakllarga ega bo'ladi. Bu ikki sababga ko'ra sodir bo'ladi: obrazning o'zi - shaxs o'zgaradi, natijada uning san'atda aks etishi shakllari ham o'zgaradi. Dunyoni aks ettirishda o'ziga xos xususiyatlar mavjud, shuning uchun realist yozuvchilar, sentimentalistlar, romantiklar, modernistlar va boshqalar tomonidan badiiy obrazlarni yaratishda. San'at rivojlanib borishi bilan haqiqat va badiiy adabiyot, voqelik va ideal, umumiy va individual, oqilona va hissiy aloqalar o'zgaradi. - Adabiyotdagi badiiy obraz Insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida badiiy obraz turlicha shakllarga ega bo'ladi. Bu ikki sababga ko'ra sodir bo'ladi: obrazning o'zi - shaxs o'zgaradi, natijada uning san'atda aks etishi shakllari ham o'zgaradi. Dunyoni aks ettirishda o'ziga xos xususiyatlar mavjud, shuning uchun realist yozuvchilar, sentimentalistlar, romantiklar, modernistlar va boshqalar tomonidan badiiy obrazlarni yaratishda. San'at rivojlanib borishi bilan haqiqat va badiiy adabiyot, voqelik va ideal, umumiy va individual, oqilona va hissiy aloqalar o'zgaradi.
Badiiy obraz dunyoni bilish vositasidir. O'rganilayotgan hodisa uning idrokini tasvirda oladi. Badiiy obrazning xususiyatlaridan biri tadqiqotchi (yozuvchi, shoir) va u tasvirlaydigan ob'ekt o'rtasidagi dialogdir. Atrofimizdagi har qanday hayot hodisalari, tafsilotlar, buyumlar inson ularni anglamaguncha xayol. Obraz muallif tasavvurida tug'iladi, so'ngra badiiy asarlarda mujassamlanadi, o'quvchi yoki tomoshabin tasavvuriga o'tkaziladi. - Badiiy obraz dunyoni bilish vositasidir. O'rganilayotgan hodisa uning idrokini tasvirda oladi. Badiiy obrazning xususiyatlaridan biri tadqiqotchi (yozuvchi, shoir) va u tasvirlaydigan ob'ekt o'rtasidagi dialogdir. Atrofimizdagi har qanday hayot hodisalari, tafsilotlar, buyumlar inson ularni anglamaguncha xayol. Obraz muallif tasavvurida tug'iladi, so'ngra badiiy asarlarda mujassamlanadi, o'quvchi yoki tomoshabin tasavvuriga o'tkaziladi.
Garchi badiiy obrazlarni yaratuvchilar so'zning keng ma'nosidagi rassomlar bo'lsa (ya'ni shoirlar, yozuvchilar, rassomlar, haykaltaroshlar, me'morlar, animatorlar, kino va teatr rejissyorlari va boshqalar), ma'lum ma'noda ularning hammualliflari ham u tasvirlarni, ya'ni o'quvchilarni va tomoshabinlarni qabul qiladi. Demak, ideal o'quvchi nafaqat badiiy obrazni passiv idrok etadi, balki uni o'z fikrlari, hissiyotlari va hissiyotlari bilan to'ldiradi, unga o'z talqinini beradi. - Garchi badiiy obrazlarni yaratuvchilar so'zning keng ma'nosidagi rassomlar bo'lsa (ya'ni shoirlar, yozuvchilar, rassomlar, haykaltaroshlar, me'morlar, animatorlar, kino va teatr rejissyorlari va boshqalar), ma'lum ma'noda ularning hammualliflari ham u tasvirlarni, ya'ni o'quvchilarni va tomoshabinlarni qabul qiladi. Demak, ideal o'quvchi nafaqat badiiy obrazni passiv idrok etadi, balki uni o'z fikrlari, hissiyotlari va hissiyotlari bilan to'ldiradi, unga o'z talqinini beradi.
Turli davrlardagi turli xil o'quvchilar badiiy obrazni o'zlarining fikrlari, hissiyotlari va hissiyotlari bilan to'ldiradilar. Turli xil odamlar va turli davrlar tasvirning turli tomonlarini ochib beradi. Shunday qilib, bugungi kunda o'tgan davrlarning ko'plab asarlari yangi o'qishga ega bo'lib, yozuvchilar tomonidan yaratilgan qahramonlar obrazlari yangi xususiyatlar bilan boyitilmoqda. - Turli davrlardagi turli xil o'quvchilar badiiy obrazni o'zlarining fikrlari, hissiyotlari va hissiyotlari bilan to'ldiradilar. Turli xil odamlar va turli davrlar tasvirning turli tomonlarini ochib beradi. Shunday qilib, bugungi kunda o'tgan davrlarning ko'plab asarlari yangi o'qishga ega bo'lib, yozuvchilar tomonidan yaratilgan qahramonlar obrazlari yangi xususiyatlar bilan boyitilmoqda.
Masalan, bugungi kunda tarmoqda Onegin, Pechorin, Doloxov kabi munozarali qahramonlarning muxlislari ko'plab jamoalar mavjud. Ko'plab zamonaviy o'quvchilar uchun ushbu qahramonlarning obrazlari ayniqsa jozibali - ular o'z davrining oltin yoshlarining vakillari, hayotning to'yingan olovi, o'zini yo'q qilish falsafasining tashuvchilari va shu bilan ular bizning davrimizning ba'zi hodisalari bilan hamohangdir. Va bu ma'noda - obrazni yangidan anglash, uni yangi talqin qilish, yangi anglash imkoniyati ma'nosida - badiiy obraz hayotning o'zi kabi bitmas-tuganmasdir. - Masalan, bugungi kunda tarmoqda Onegin, Pechorin, Doloxov kabi munozarali qahramonlarning muxlislari ko'plab jamoalar mavjud. Ko'plab zamonaviy o'quvchilar uchun ushbu qahramonlarning obrazlari ayniqsa jozibali - ular o'z davrining oltin yoshlarining vakillari, hayotning to'yingan olovi, o'zini yo'q qilish falsafasining tashuvchilari va shu bilan ular bizning davrimizning ba'zi hodisalari bilan hamohangdir. Va bu ma'noda - obrazni yangidan anglash, uni yangi talqin qilish, yangi anglash imkoniyati ma'nosida - badiiy obraz hayotning o'zi kabi bitmas-tuganmasdir.
E’tiboringiz uchun rahmat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
