"baholash ishi va investitsiyalar" kafedrasi sangilova dinara komiljon qizi "investitsiya loyihalari bozor qiymatini

D = R
f 
+ β ( R
m
 – R
f
 ) + S
1
 + S
2
 + C  (8) 
bu yerda, D — diskontlash stavkasi; R
f
 — tavakkalsiz stavka; β — beta 
koeffitsiyenti, muntazam tavakkalchilik ko‗rsatkichi bo‗lib, fond bozorining 
umumiy daromaddorlik darajasiga nisbatan konkret korxona aksiyalari umumiy 
daromaddorlik darajasining o‗zgarishini aks ettiradi; 
R
m
 — bozorning umumiy daromaddorlik darajasi (daromaddorlikning 
bozordagi o‗rtacha me‘yori); 
S
1
— kichik korxonalarga tavakkalchilik uchun mukofot bo‗lib, u ustav 
fondi miqdori yirik korxonalar bilan taqqoslaganda uncha katta bo‗lmagan 
korxonalarning past darajadagi kredit qobiliyati va moliyaviy barqarorligi bilan 
belgilanadi; 
S
2
— konkret korxonaga investitsiyalar qilish tavakkalchiligi uchun mukofot 
(nomuntazam tavakkalchiliklar); 
27
9-son MBMS «Biznes qiymatini baholash»ni qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar. O‘zbekiston Respublikasi 
Mulkni 
baholash Milliy 
standarti (9-son 
MBMS) 
«Biznes 
qiymatini 
baholash»ga
ilova 

---

54 
S — mamlakatga oid tavakkalchilik bo‗lib, u faqat kapital aktivni baholash 
usuli bo‗yicha hisoblash formulasining barcha elementlari sifatida boshqa 
mamlakatlar bozoriga oid ma‘lumotlardan foydalanilganida hisobga olinadi. 
Diskontlash stavkasini kumulyativ tuzish usuli yordamida hisoblash 
daromad tavakkalsiz stavkasi va baholanayotgan korxonaga investitsiyalar qilish 
tavakkalchiligi uchun mukofotlarni qo‗shish yo‗li bilan, quyidagi formula bo‗yicha 
amalga oshiriladi
28
: 
D = R
f 
+ RP
m 
+ RP
s 
+ RP
u
(9) 
bu yerda, D — diskontlash stavkasi; R
f
 — tavakkalsiz stavka; RP
m
— 
tavakkalsiz investitsiyalar bilan taqqoslaganda, aksiyalarga qo‗yilmalar 
tavakkalchiligi uchun mukofot; RP
s
— kichik korxonalarga tavakkalchilik uchun 
mukofot; RP
u
— konkret korxona yoki tarmoqqa xos bo‗lgan tavakkalchilik uchun 
mukofot bo‗lib, uning doirasida tavakkalchilikning quyidagi omillari baholanishi 
mumkin: 
 
etakchi shaxsga bog‗liqlik; 
 
korxonani moliyalashtirish manbalari; 
 
tovarga oid va hududiy diversifikatsiya; 
 
mijozlarning diversifikatsiyalanganligi; 
 
baholanayotgan korxonaga xos bo‗lgan boshqa tavakkalchiliklar. 
Diskontlash stavkasini pul oqimi diskontlangan usuli yordamida 
hisoblash baholash ob‘ektining joriy qiymatini POD usuli bilan hisoblash 
formulasida diskontlash stavkasi qiymatini, qolgan parametrlar ma‘lum bo‗lganda, 
mazkur formula elementlarining tengligiga erishgunga qadar oldinma-ketin 
o‗zgartirish yo‗li bilan amalga oshiriladi. Diskontlash stavkasini kapitalning 
o‗lchangan o‗rtacha qiymati usuli yordamida hisoblash xususiy kapital va jalb 
qilingan mablag‗larga iqtisodiy samara olishning o‗lchangan stavkalarini qo‗shish 
yo‗li bilan (bu yerda o‗lchovlar sifatida xususiy va jalb qilingan mablag‗larning 
28
9-son MBMS «Biznes qiymatini baholash»ni qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar. O‘zbekiston Respublikasi 
Mulkni 
baholash Milliy 
standarti (9-son 
MBMS) 
«Biznes 
qiymatini 
baholash»ga
ilova 

---

55 
kapital tarkibidagi ulushlari amal qiladi), quyidagi formula bo‗yicha amalga 
oshiriladi
29
: