"baholash ishi va investitsiyalar" kafedrasi sangilova dinara komiljon qizi "investitsiya loyihalari bozor qiymatini

1 – rasm. Loyihani baholash tamoyillari
3
 
 
Tamoyillarning ko‘pchiligiga ish jarayonida bir vaqtning o‘zida, birdaniga 
amal qilinmaydi. Har bir holatning o‘z asosiy va yordamchi tamoyillariga 
ajratiladi. Investitsion loyihani baholash tamoyillarini uch guruhga ajratish 
mumkin.
Mulkdorning tasavvuriga asoslangan tamoyillar. Har qanday mulkchilik 
qiymatining asosiy mеzoni uning foydaliligi darajasidir. Biznеs rеal yoki potеntsial 
3
N.G‘.Karimov, R.X.Xojimatov Investitsiyani tashkil etish va moliyalashtirish – T: TDIU, 2011. 322 b. 

---

10 
mulkdorga foyda kеltirgandagina qiymatga ega bo‘lishi mumkin. Foyda 
bеlgilangan son va sifatda, vaqtda, fazoda va qiymatda har bir mulkdor uchun 
individual bo‘ladi. Bozor iqtisodiyotida mulkdor uchun obyеktning umumiy 
foydaliligi sifatida uning foyda kеltirish imkoniyatlarini ajratish mumkin. 
Bundan tashqari, investitsion loyihani ishlab chiqishda uning ahamiyatli 
tamoyillaridan biri: 
-muqobillik tamoyillaridan foydalanish; 
-pul mablag‘lari tushumi ko‘rinishdagi turli xil mablag‘lar va mahsulot 
tushumini modellashtirish; 
-loyihani mikro va makro darajada ijtimoiy, ekologik, institutsional, tijorat 
va texnologik holatlarga o‘xshash tomonlarini ishlab chiqish va ekspertiza qilish; 
-kelgusidagi daromad va xarajatlarni pulning joriy qiymatini o‘lchash 
usuliga mos, kapital va talab etilgan normalariga erishish uchun uning 
samaradorlik yo‘llarini aniqlash, shu asosda loyiha samaradorligini baholashda 
jahon amaliyotidan foydalanish; 
-loyihani amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan risk va noaniqliklarni 
hisoblash; 
-qisqa chegaralangan vaqt ichida qo‘yilgan maqsadga erishish va uni 
amalga oshirish. 
Loyiha qanchalik jozibador bo‘lsa, bu loyiha ahamiyatli bo‘lib, bozorda o‘z 
o‘rniga ega bo‘ladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida investitsion jarayonning barcha davrlaridagi 
loyiha bo‘yicha daromad va xarajatlarni hisobga olishda uning ishga tushirish 
muddatidan tortib, hatto uni tugagunga qadar bog‘liqligi darajasi hisobga olinadi, 
shu sababli, investitsion loyihani baholashda, bozor qiymatlari yordamida ishni 
boshlanish va oxirini aniqlashtirmoq zarur. 
Har qanday investitsiya loyihasining hayotilk davrini uch bosqichga ajratish 
mumkin (2-rasm). 

---

11