Baholash ishi va investitsiyalar

 

 

9-rasm. Loyiha sezgirligi tahlilini grafik usulda tasvirlanishi

24

  

 

 Rasmdagi  ma’lumotlardan  shuni  aytish  mumkinki,  investitsiya  loyihasi 

sezgirligini  tahlil  qilish  orqali  riskni  aniqlab,  tahlil  qilib  baholash  mumkin. 

Masalan,  loyiha  sezgirligi  tahlili  natijasida  kritik  omil  sifatida  mahsulot  bahosi 

namoyon  bo’lsa,  demak,  marketing  dasturini  kuchaytirish  kerak  yoki  loyiha 

qiymatini (ishlab chiqarish harajatlarini) kamaytirish kerak.  

Investitsion  loyihaning  “Zararsizlik  nuqtasi”ni  aniqlash  usuli  yordamida 

mahsulot  sotishdan  kelgan  tushum  uni  ishlab  chiqarish  harajatlariga  teng 

bo’lgan  holdagi  sotish  xajmi  aniqlanadi.  Agar  sotish  xajmi  bu  nuqtadan  past 

bo’lsa,  korxona  zararlarni  qoplashi  mumkin,  agar  pul  kirimi  harajatlarga  teng 

bo’lsa,  korxona  ishini  zararsiz  olib  borayotgan  bo’ladi.  “Zararsizlik  nuqtasi” 

tahlili investitsiya loyihasi quvvati yoki ishlab chiqarish xajmi miqdorini topish 

maqsadida qo’llaniladi. Agar ishlab chiqarish xajmi past bo’lsa, korxona zararga 

ishlayotgan  bo’ladi.  Bunday  tahlil  loyihani  baholashda  turli  narx  va  qiymatni 

hisobga olish bilan bir qatorda zararsizlik darajasini hisoblashga imkon beradi. 

Risk  va  noaniqlik  sharoitida  investitsion  loyihalarning  samaradorligini 

baholashda uchta tez-tez o’zgaruvchan miqdorlarni: mahsulot (ish, hizmat)larni 

                         

24

 Староверова Г.с. Экономическая oценка инвестиций: Учеб. пос. – M.: “KNORUS”, 2006. – стр. 244. 

---

 

 

34 

sotishdan  olingan  daromadlar,  ishlab  chiqarish  harajatlari  (tannarx), 

investitsiyalar va ulardan keladigan samaralarni o’rganishga to’g’ri keladi. 

Quyida  “Xumo”  kichik  korxonasi  misolida  “Zararsizlik  nuqtasi”ni 

aniqlaymiz:  “Xumo”  sumka  ishlab  chiqarishga  ixtisoslashgan  kichik  korxona 

ma’lumotlari quyidagicha: