Baholash ishi va investitsiyalar
-rasm. “Qarorlar daraxti” ketma-ketligini barpo etish
Download 0.68 Mb. Pdf ko'rish
|
investitsiya loyihalari risklarini boshqarish va baholash
|
10-rasm. “Qarorlar daraxti” ketma-ketligini barpo etish
30 Shunday yo’l bilan loyihani pul oqimlarini ifodalovchi asosiy omillarning bir vaqtda o’zgarganda sof joriy qiymatga bo’lgan ta’siri aniqlanadi. Ushbu usulning asosiy afzallik tomoni shundaki, barcha parametrlar o’zgarganda ularning o’zaro bog’liqligi (korrelyatsiyasi) ham hisobga olinadi. Investitsiya loyihalarida risklarni baholash va boshqarishda “Monte-Karlo” usulini qo’llash katta ahamiyatga ega. Uning ahamiyati loyihalarni amalga oshirishda noaniqlikning yuqori darajasi, iqtisodiy qonunlar to’liq amal qilmasligi va mutaxassislar tahlil natijalari sub’ektiv ekanligi bilan belgilanadi. “Monte-Karlo” usuli – bu loyiha sezgirligini tahlil qilish usuli va stsenariylar usulini uyg’unlashtiruvchi usul bo’lib, uni asosi bo’lib ehtimollar nazariyasi xizmat qiladi. Agar stsenariylar tahlilida mutaxassis 3 xil variantdagi stsenariy tuzsa, Monte–Karlo usulida bu variantlar soni 500 ta va minglab stsenariylarni tashkil etadi. Ba’zi bir (yoki bir nechta) loyiha parametrlarini o’zgartirib, tahlilchi ularni uchta variantdan ko’rib chiqadi va har bir variantga loyiha natijasini hisoblab chiqadi. Ushbu natijalar yig’indisi asosida qaror qabul qilinadi. Bizga ma’lumki, moliyaviy bozor eng yuqori riskka ega bo’lgan soha deb hisoblanib, undagi risklar ikita katta guruhga bo’linadi, ya’ni: tizimli risklar va tizimsiz risklar. Tizimli risklarni miqdoriy ifodalash uchun maxsus ko’rsatkich β - koeffitsienti qo’llaniladi. β - koeffitsient alohida investitsiya loyihasi riskining umumiy investitsiya bozori riskiga nisbatan baholashga imkoniyat beradi. Beta koeffitsienti (β) qimmatli qog’ozlarga qo’yilmalar riskini baholash uchun qo’llaniladi va u quyidagicha topiladi: 31
(5) Bunda, i – qimmatli qog’ozlar kursining o’zgarish foizi; ∆ - foiz bozoridagi operatsiyalar kurslarining o’zgarish foizi.
30 Nosirov E.I., Mamatov B.S., Shoislomova N.Q., Sharifxodjaeva K.U. Investitsiya risklarini boshqarish. O’quv qo’llanma. / i.f.d., professor A.V.Vahobovning umumiy tahriri ostida. – T.: “Fan va texnologiya”, 2012. 72-bet. 31 Бочаров В.В. Финансовой анализ. – СПб.: “Питер”, 2002. – Стр. 88. / i
39 β - koeffitsient investitsiya bozoridagi umumiy holatning har bir qimmatli qog’ozlarga bo’lgan ta’sirini quyidagi mezonlar asosida aniqlab beradi: β =1 - o’rtacha risk darajasi; β >1 - yuqori risk darajasi; β <1 - past risk darajasi. Har bir real investitsiya loyihasini amalga oshirish aniq bir risklar bilan bog’liq bo’lganligi sababli, investor “risk uchun mukofot”ni talab qiladi va shu bois kapitalning “bahosi” (diskont normasi) risksiz investitsiyalarga qaraganda yuqori bo’ladi. Risk uchun mukofot investor tomonidan talab qilinadigan qo’shimcha daromad hisoblanib, u risksiz investitsiyalardan keladigan daromadlardan yuqoriroqdir. Bu qo’shimcha daromad investitsiya loyihalarining risklilik darajasiga to’g’ri proportsional ravishda o’zgarishi lozim. Bunda shunga alohida etibor qaratish kerakki, risk uchun mukofot loyihaning umumiy risklilik darajasiga qarab emas, balki loyihaning tizimli riskka nisbatan proportsional ravishda o’zgarishi lozim. Tizimli risklar β –koeffitsient yordamida aniqlanishini hisobga olgan holda risk uchun mukofotning risk darajasiga bog’liqligini ifodalovchi rasmni quyidagicha tasvirlaymiz (11-rasm). Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|