Bahs-munozara uchun savollar

2- MAVZU: Publitsistik uslub.

Reja:

1. 
   Publitsistik uslub va uning xususiyatlari (“Birgalikda o`qiymiz”)
   
2. 
   Ommaviy axborot vositalarida berilayotgan materiallarni tahlil qilish
   

BAHS-MUNOZARA UCHUN SAVOLLAR:

• 
  OAV nima dеgani? Har bir so`zga ta'rif bеring
  
• 
  Nimalar kiradi?
  
• 
  Intеrnеt-chi
  
• 
  Publitsistik uslubning qanday janrlari bor?
  
• 
  Bosh maqola nima dеgani?
  
• 
  O`zbеkistonda qanda OAV mavjud?
  
• 
  Qaysi ko`rsatuv, radioeshittirish sizga yoqadi?
  
• 
  Qaysi gazеta, jurnalni sеvib o`qiysiz?
  
• 
  Jurnalist qanday odam bo`lishi kеrak?
  
• 
  Nima uchun? Nima uchun?
  
• 
  Saviyasi past nima dеgani? Saviyasi baland lеkin zеrikarli bo`lmasligi uchun nima qilish kеrak?
  

PUBLITSISTIK USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI

Publisistika (lat. «xalq, omma») davrning eng muhim, dolzarb masalalarini o`quvchilarga, tinglovchilarga, tomoshabinlarga gazeta-jurnal, radio, televideniye orqali yetkazish, ommani jonlantirish, kishilarning ongiga atrofda sodir bo`layotgan voqealarni singdirish, ularning ijtimoiy qarashlarini shakllantirish uchun xizmat qiladi.

Publitsistik uslub ikki xil shaklda namoyon bo`ladi: 1) yozma shakl; 2) og`zaki shakl.

Ijtimoiy-siyosiy masalalarga bag`ishlangan bosh maqolalar, felyeton va pamfletlar, murojaatnomalar, chaqiriqlar, deklaratsiyalar publitsistik uslubning YOZMA shakliga mansubdir.

Radio va televideniyeda chiqayotgan siyosiy sharhlovchilar, notiqlarning nutqlari esa publitsistik uslubning OG`ZAKI shaklidir.

Publitsistik uslubning o`ziga xos xususiyati shundaki, u muayyan ijtimoiy masalalarga faol munosabatda bo`lish, hozirjavoblik, ta’sirchanlik belgilariga ega. Bunday nutq uslubida ijtimoiy-siyosiy tushunchalarni ifodalovchi so`zlar ko`proq qo`llaniladi. M., isyon, irqchilik, qo`poruvchilar, siyosiy tanglik, bitim va boshqalar.

Publitsistik uslub - matbuot, radio, teleko`rsatuvga xos bo`lgan tildir. Bu uslub rasmiy va dolzarb xabarlar, axborotlar, e’lonlar, reportaj, bosh maqolalardan iborat bo`ladi.

Ularda fikr KICHIK HAJMDAGI OMMABOP JUMLALAR orqali ifodalanadi. Zarur o`rinda asoslar keltiriladi. Shuning uchun ham rasmiy xabarlarda «muxbirimizning xabar berishicha, elchixona xodimining so`ziga ko`ra, muxbirimiz voqea ro`y bergan joydan xabar beradi ...» va hokazo iboralar qo`llanadi.

Har bir xabarga TA’SIRLI, xabarning asosiy mohiyatini ifodalovchi SARLAVHALAR qo`yiladiki, bu hol o`quvchining diqqatini jalb qiladi. («Qonun barchaga barobarmi?», «Kafolat va‘da emas», «Chetlatilgan mutaxassis», «Tuya ko`rdingmi – yo`q», «Chumchuq so`ysa ham qassob so‘ysin»).

Ayrim hollarda vaqtli matbuotda felyeton, kichik hikoyalar, romandan parchalar ham beriladi. Bu holda ommabop uslub badiiy uslub bilan qo`shilib ketadi.

Ommabop uslub kundalik ijtimoiy HAYOT KO`ZGUSIDIR. Ommabop uslubni shakllantiruvchi vositalar ijtimoiy-siyosiy atama va birikmalar bo`ladi: fuqarolik burchi, iqtisodiy tejamkorlik, siyosiy vaziyat, siyosiy va ijtimoiy kuchlar, iqtisodiy vaziyat, hukumat tangligi, mustaqillik, ichki tahdid, tashqi tahdid, sovuq urush, ochiq ovoz, yopiq ovoz, buyuk xizmatlari uchun, rasmiy vizit bilan, milliy istiqlol mafkurasi, xalq e’tiqodi, buyuk kelajakka ishonch, shaxs bilan davlat munosabatlari, jamiyatimizning faol ishtirokchisi, mafkuraviy bo’shliq, xavfsizlikka tahdid va h.k.

Bu uslubning muhim xususiyati axborot berish va ta’sir qilish, soddalik, tushunarlilik, ta’sirchanlik, adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilishdir.

Publitsistika bir qancha janrlarga ega...

Publitsistik uslub o’zining obrazliligi, hissiy-ta’siriy xususiyati bilan BADIIY uslubga; yorqinligi, aniqligi va terminologik leksikasi bilan ilmiy USLUBGA yaqin turadi. Ijtimoiy-siyosiy masalalarning yoritilishi, tahlil uslubi, ijtimoiy-siyosiy masalalarni hal etishga undashning faolligi, o’ziga xos terminlar, asosan siyosiy terminlarning ko’p qo’llanilishi singari xususiyatlar publitsistik va ilmiy uslubning o’xshash tomonlaridir.

Publitsistik uslubda hisssiy-ta’siriy so’zlar va birikmalardan, maqol va hikmatli so’zlardan unumli foydalaniladi. Maqol va hikmatli so’zlar bu uslubda sarlavha nomi bo’lib ham keladi hamda mazkur uslubning yanada yorqinroq bo’lishini ta’minlaydi. Masalan, Yaxshidan bog’ qoladi. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. Mard maydonda sinaladi. Vatan, el manfaati muqaddasdir. Muallif ba'zan tinglovchi, tomoshabin yoki o`quvchini o`ziga yaqin olish maqsadida muayyan murojaat shakllaridan foydalanadi: aziz tinglovchim, qadrli o`quvchilarim, bizningdoimiy tomoshabinlarimiz...

Undov gaplar, darak gaplar, yoyiq undalmali gaplar, kirish konstruktsiyali gaplar faoldir.

OMMAVIY AXBOROT VOSITALARIDA BERILAYOTGAN MATERIALLARNI TAHLIL QILISH

Uyga vazfa

Publitsistik uslubda “XXI asrda axborotning o‘rni” mavzusida (yoki boshqa mavzuda) 2-3 minutlik (!) audiomatn tayyorlash, unda unda uslub xususiyatlarini namoyon qilish