Bajardi: 404-gkk(bik) guruhi talabasi Asadov Oybek Qabul qildi: Yasakov Zikrillo

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA VA QURILISH INSTITUTI

MUSTAQIL ISH

Bajardi: 404-GKK(BIK) guruhi talabasi Asadov Oybek

Qabul qildi: Yasakov Zikrillo

Mavzu: Ishlab chiqarishda tabiiy va suniy yorug’likni xisoblash usullari

• Reja:
• 1. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini yoritish. Yoritilganlik haqida umumiy ma’lumotlar.
• 2. Ishlab chiqarishda sun'iy yoritishni tashkil qilish
• 3. Ishlab chiqarishda Tabiiy yoritishni tashkil qilish.

Yoritilganlik -insonning tashqi muhit bilan boglanishini aniqlovchi va inson miyasiga keluvchi tashqi dunyo to‘g‘risidagi ma’lumotlarning sifatini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biridir. To‘g‘ri va me’riy miqdordagi yoritilganlik ish qurollari va jihozlarning rangini, o‘lchamlarini tezda aniqlashga imkon beradi va ishchining mehnat qobiliyatini uzoq muddatgacha saqlanib qolishiga, mehnat unumdorligining oshishiga, ishlab chiqarilgan mahsulotning sifatli bo‘lishiga sharoit yaratib, mehnat xavfsizligini oshiradi.

• Yoritilganlik -insonning tashqi muhit bilan boglanishini aniqlovchi va inson miyasiga keluvchi tashqi dunyo to‘g‘risidagi ma’lumotlarning sifatini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biridir. To‘g‘ri va me’riy miqdordagi yoritilganlik ish qurollari va jihozlarning rangini, o‘lchamlarini tezda aniqlashga imkon beradi va ishchining mehnat qobiliyatini uzoq muddatgacha saqlanib qolishiga, mehnat unumdorligining oshishiga, ishlab chiqarilgan mahsulotning sifatli bo‘lishiga sharoit yaratib, mehnat xavfsizligini oshiradi.

• Yoritilganlik

Ish xonalari va joylarini yoritishga asosan quyidagi talablar belgilangan:

• –ish ob’ektlarini tez va engil farqlash imkoniyatini berishi zarur;
• –yoritilganlik bir tekis bo‘lishi, hech qanday keskin soya bermasligi lozim;
• –ob’ekt va u joylashgan joy rangi (fon) orasida ma’lum darajada farq(“kontrast”) bo‘lishi kerak;
• – yorug‘lik manbai ko‘riladigan ob’ektda hech qanday yorug‘lik qaytishini (yaltirashlar)hosil qilmasligi kerak;
• –yorug‘lik manbai ishchi ko‘zini qamashtirmasligi lozim;
• – ishchi yuzalarning yoriliganlik darajasi vaqt oralig‘ida o‘zgarmasligi zarur.

Yoritilganlikning asosiy yorug‘lik-texnik ko‘rsatkichlari.

• Yoritilganlikning yorug‘lik-texnik ko‘rsatkichlariga yorug‘lik, yorug‘lik oqimi (F, lyumen), yorug‘lik kuchi (I, kandela), yoritilganlik (E, lyuks), ravshanlilik (l, kd/m2), va yorug‘likni qaytarish koeffitsienti ( %) kiradi. Sifat ko‘rsatkichlariga esa fon, ob’ektni fon bilan farqlash kontrasti, pulsatsiya koeffitsientini kiritish mumkin.

Yorug‘lik

• Yorug‘lik–elektromagnitspektrini ko‘zga ko‘rinadigansohasiningbirqismihisoblanadi. Uningasosiyxarakteristikasisifatida to‘lqin uzunligi () va tebranish chastotasi () qabul qilingan.
• Bu ko‘rsatkichlar orasidagi o‘zaro bog‘lanish quyidagicha ifodalanadi:
•  = s / ,
• Buerda s – yorug‘likning tarqalish tezligi.

Yorug‘lik kuchi(J)

• Yorug‘lik kuchi(J) – yorug‘lik oqimining yorug‘lik tarqaladigan burchakga nisbati orqali ifodalanadi:
• J = dF / d,
• Yorug‘lik kuchining o‘lchov birligi qilib kandela (Kd) qabul qilingan.
• Yorug‘lik oqimi (F)–yorug‘likquvvati orqali xarakterlanadi va lyumenda (lm) o‘lchanadi.
• Yoritilganlik (E) – yorug‘lik oqiminingsirtbo‘ylabzichligibo‘lib, lyuks (lk) da o‘lchanadi.

Yoritilganlikni qaytarish, yutish, o‘tkazish koeffitsientlari.

• Yoritilganlik sifati yoritilganlik miqdori va yoritiluvchi yuzaning xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Yoritiluvchi yuzaning yorug‘lik oqimini qaytarish, yutishvao‘tkazish xususiyatlari yorug‘likni qaytarish s, yutish s va o‘tkazish s koeffitsientlari orqali :

s = F/F; s = F/F; s = F/F, (4.26)

• Buerda F – yoritiladigan yuzaga tushadigan yorug‘lik oqimi; F, F, F–mosholda, yoritiladigan yuzadan qaytgan, yutilgan va o‘tkazilgan yorug‘lik oqimi, lm.

Yoritilganlikning pulsatsiya koeffitsienti (Kn)

• O‘zgaruvchan tok bilan ishlovchi gazorazryadli chiroqlarda yorug‘likning o‘zgarishi natijasida yuzaga keladigan yoritilganlik tebranishining nisbiy chuqurligi orqali baholanadi va u quyidagicha aniqlanadi:
• KPK=(Emax+Emin)÷2Eo’r·100%
• bu erda Emax, Emin, Eo’r – tebranish davridagi maksimal, minimal va o‘rtacha yoritilganlik.
• Yoritilganlik pulsatsiya koeffitsienti (KPK) 10…20% bo‘lishilozim.

Tabiiy yoritish.

• Tabiiy yoritish yorug‘lik o‘tkazish yo‘llariga bog‘liq holda yon tomonlama, yuqori tomonlama va kombinatsiyalashgan bo‘lishi mumkin.
• Tabiiy yoritilganlik koeffitsienti deb xona ichidagi biror nuqtaning yoritilganligini shu vaqtdagi tashqi muhit yoritilganligiga nisbatining foizdagi ifodasiga aytiladi: