Bajardi: Allayorov Erkin Qabul qildi: Axmedov. M

Dengiz
 va 
oqim
 suvning kelib 
quyilishidan laguna suvi shoʻr yoki chuchuk 
boʻlishi mumkin. Chuchuksuvli lagunalarda, 
asosan, qum-gilli yotqiziklar va organogen 
choʻkindilar — koʻmir, lignit, 
torf
; 
shoʻrlanganlarida — dolomit, 
gips
 va b. minerallar 
(galit, mirabilit, 
astraxanit
 va h. k.) toʻplanadi. 
Laguna yotqiziqlari shu xususiyatlari bilan dengiz 
va 
quruqlik
 qatlamlaridan tubdan farq qiladi. 
Oʻzbekistonning jan. va gʻarbida 

---

yuqori 
yura
 kesimida Laguna yotqiziqlari 850 m 
kalinlikdagi osh tuzi, sulfatli togʻ 
jinslarini, 
paleogen
 davri kesimida 350 — 400 m 
qalinlikdagi dolomit, ohak-tosh, 
gips, 
angidrit
 qatlamlarini tashkil qiladi. Laguna 
yotqiziqlarida neft, gaz, 
oltingugurt
 (
Gugurttogʻ
) 
konlari, shifo-
baxsh 
mineral
 
suv
 (Surxondaryodagi 
Xoʻjaipok
 bul
ogʻi) manbalari uchraydi. Laguna choʻkindilarida 
uchrovchi 
fauna
 turlari suv havzasining shoʻrli 
darajasini koʻrsatadi. Oʻzbekistonda Laguna 
yotqiziqlari turli yoshdagi jinslarda mavjud. 
 
Yer yuzasida qizil rangli kontinental — Laguna 
yotqiziqlarining qalin qatlami hosil bo’lgan. Ayrim 
joylarda shiddatli vulkan otilishlari kuzatilgan. 
O’rta va yuqori devonda platforma va 
geosinklinallarda yer po’stining cho’kishidan keng 

---

maydonda dengiz transgressiyasi vujudga kelgan, 
so’nggida esa kuchli dengiz chekinishi bo’lib 
o’tgan. Terrigen (bo’lakli), karbonatli, ba’zi 
joylarda tuzli yotqiziqlarning qalin qatlami hosil 
bo’lgan. Devon davri uchun turli suvo’tlar xos 
bo’lib, davr boshlarida yerdagi o’simliklardan 
riniofitlar, keyinchalik qirqbo’g’imsimon, 
Plaunsimon, oddiy qirqquloqlar, yuqori devonda 
qirqquloq va pteridospermlar tarqalgan. 
Dengizlarda baliqlar, foraminifera, marjon, 
ostrakoda, braxiopoda, ammonoideyalar yashagan. 
Devon davri (sistemasi)ning bo’linishi Sharqiy 
Yevropa tekisligi, Kaspiybo’yi pasttekisligi va O’rta 
Osiyoda Devon davrida arid (quruq) iqlim, bu 
mintaqadan shimol va Janubda esa tropik (gumid) 
iqlim bo’lgan. Devon yotqiziqlari barcha 
materiklarda mavjud. Sharqiy Yevropa va Osiyo 
shimolda Devon davri jinslari katta maydonlarda 

---

tarqalgan. Platforma, mioevgeosinklinal va orogen 
formasiyalari farq qilinadi. Sharqiy Ural, Janubiy 
Tyanshan, rudali Oltoy va uzoq Sharqning 
yevgeosinklinal zonalarida vulkanitlar muhim rol 
o’ynaydi. Orogen zonalarda (Markaziy 
Qozog’iston, Oltoysayan oblasti) bir necha 
kilometr qalinlikda yer ustki (vulkan) formasiyalari 
(liparit, bazalt-andezit va andezit) rivojlangan. 
Granitoid va asos intruziyalar keng tarqalgan. 
O’zbekistonda Devon davri yotqiziqlari Chatqol-