Bajardi: Bakirova m qabul qildi: Islomova d qarshi 2022

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI




KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
KI-16-21s GURUH TALABASINING
Kiberxavfsizlik fanidan


FANIDAN

1-amaliy ish

Bajardi: Bakirova M
Qabul qildi: Islomova D

Qarshi 2022.
1-amaliy mashg‘ulot
Mavzu:Kriptografik himoyalash. Sezar usuli
Ishdan maqsad – Kriptografik himoyalash haqida tushuncha. Sezar shifrlash usuli yordamida ma’lumotlarni shifrlash va deshifrlash. Sezar usuli. Sezar shifri oddiy siljitish shifrining bir qismi xisoblanadi. Bu shifrini rimlik imperator Gole Yuliy Sezar o`ylab topgan. Shifrlashda matining xar biri boshqa xarf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Xarflarni almashtirishda kelayotgan yozuv xarflarni k-ga siljitib alamshtirildi. Bu yerda M- butun son xisoblanib, ochiq matni belgisini biror alfavitdagi o`rini, C – butun son bo`lib, shifr belgini biror alfavitagi o`rni. C=(M+k)modm, m – alfavit uzunligi. Deshifrlash ifodasi esa M=(C-k)modm ifoda bilan ifodalanadi. Yuliy Sezar bevosita k = 10 bo`lganda ushbu usuldan foydalangan.
Shifrlashda ishlatiladigan kalit jurnaldagi raqamimga mos ravishda 24 ga teng: K=9
1)Lotin alfabitida 26 ta harf borligi uchun jadvalni shunga moslab olamiz,ya`ni jadvalimizda 26 ta ustun 2 ta qatordan iborat bo`ladi.Jadvalni birinchi qatorini lotin alfabiti harflari ketma-ketligi bilan to`ldiramiz.(A,B,C,D.........X,Y,Z)
2)Jurnaldagi raqamim 9 bo`lganligi uchun jadvalni ikkichi qatorini 9 ta harf qoldirib 10-harfdan boshlab lotin alfaviti ketma-ketligi yozib chiqamiz.Bu yerda 1-qator oxiridagi B harfiga 2-qatordan K harfi to`gri keladi,shunda 1-qatordagi A harfiga 2- qatordan J harfi most ravishda yoziladi va shu tariqa davom ettiriladi


Shifrlash
Lotin alifbosidagi jadval.

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I

jurnal raqamim 9 bolgani uchun 9ta harf tashlab 2 chi qatorni to’ldrdim.

Berilgan
T0 = Bakirova Mohichehra
K=9
Natija: kjtraxej vxqrlqnqaj


Deshifrlash
Deshifrlashda bizga kalit va shifrmatin ma`lum bo`lsin.


K=9
Shifr matn : kskglmt meyzcm

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X
Deshifrlash uchun ham shifrlashda ishlatilgan jadvaldan foydalanamiz,ya`ni jadvalni birinichi qatorini Lotin alfabiti harflarini tartibli ketma-ketligida to`ldiramiz,ikkinchi qatorni esa kalitimiz 9 ga teng bo`lganligi uchun,9 ta harf qoldirib Lotin harflari ketma-ketligini yozamiz,bu yerda 2-qator y harfidan boshlanadi. Keyingi qiladigan ishimiz 2-qatordan shifrmatndagi harflarni topamiz va 1-qatorda turgan mos harfga almashtiramiz:

Masalan,shifrmatndagi K harfini 2-qatordan topamiz va K harfi tepasidagi B harfi ekanligiga guvoh bo`lamiz, 2-qatordagi S harfi,1-qatordan A harfiga to`g`ri keladi va shu yo`sinda davom etamiz. Deshifrlangan matn tayyor:

Natija: T0 = Bakirova Mohichexra


Dastur kodi:
#include #include using namespace std; int main() { char s1[50],s2[50];int k; cout<<"Shifrlash:"<
for(int i=0;s2[i]!='\0';i++){
if((int)s2[i]>=65 and (int)s2[i]<=90){
if((int)s2[i]-k<65)s1[i]=(int)s2[i]-k+26; else s1[i]=(int)s2[i]-k;} else if((int)s2[i]>=97 and (int)s2[i]<=122){
if((int)s2[i]-k<97)s1[i]=(int)s2[i]-k+26; else s1[i]=(int)s2[i]-k;}} cout<
Dastur natijasi: