Bajardi: Berdishukurova Gulhayo Tekshirdi: Mavzu

4. Ideal gaz nima?

Gazlar murakkab tuzilgan. Ular milliardlab energiyaga ega gaz molekulalariga toʻla, ular ixtiyoriy paytda toʻqnashishi va bir-biri bilan oʻzaro taʼsirda boʻlishi mumkin. Haqiqiy gazni aniq tasvirlab berish qiyin boʻlgani sababli odamlar ideal gaz tushunchasini haqiqiy gazlarni modellashtirish va oʻrganishga yordam beradigan yaqinlashish sifatida yaratdi. Ideal gaz atamasi quyidagi bir necha qoidalarga boʻysunadigan molekulalardan tashkil topgan faraziy gazni anglatadi:

1. 
   Ideal gaz molekulalari oʻzaro taʼsirlashmaydi. Taʼsir faqatgina gaz molekulalari oʻzaro yoki devor molekulalari bilan elastik toʻqnashganda kuzatiladi. 
   

[Elastik toʻqnashuv nima?]

2. 
   Ideal gaz molekulalari moddiy nuqta deb qaraladi. Gaz molekulalar jamlanmasi boʻlgani sababli hajmga ega, biroq molekulalar moddiy nuqta boʻlib, hajmga ega emas.
   

Agar bular sizga toʻgʻri boʻlishi uchun juda ideal tuyulsa, siz haqsiz. Chunki ideal gazlar mavjud emas, biroq koʻplab gazlar ideal gazga yaqin va bu har xil vaziyatlarda ularning xossalarini taxmin qilishda qoʻl keladi. Aslida, biz ish koʻradigan xona harorati va bosimi atmosfera bosimiga yaqin, gazlar idealga juda ham yaqin.
Agar gazning bosimi juda yuqori (masalan, atmosfera bosimidan yuzlab barobar katta) yoki temperaturasi juda past (masalan, −200 C−200 Cminus, 200, start text, space, C, end text) boʻlsa, unda ideal gaz qonunidan sezilarli chetlashishlar kuzatiladi. Ideal boʻlmagan gazlar haqida koʻproq maʼlumot olish uchun ushbu maqolani oʻqib chiqing.

Ideal gaz qonunining molyar koʻrinishi qanday?

Ideal gazning bosimi �PP, hajmi �VV va temperaturasi �TT orasidagi bogʻlanish ideal gaz qonuni deyiladi. Ushbu munosabatning soddaligi biz odatda gazlarni ideal deb hisoblashimizning katta sababidir, agar buning aksini qilish uchun boshqa sabablar boʻlmasa.
��=���PV=nRTP, V, equals, n, R, T
, N, k, start subscript, B, end subscript, equals, start fraction, P, V, divided by, T, end fraction, equals, start text, space, c, o, n, s, t, end text
Bu shuni koʻrsatadiki, gazning molekulalari soni (yaʼni modda miqdori) oʻzgarmas qolganda, gaz qaysi jarayonda boʻlishidan qatʼi nazar, gaz uchun ���TPV​start fraction, P, V, divided by, T, end fraction nisbat doimiy boʻladi. Boshqacha aytganda, agar gaz 111-holatdan (bosim �1P1​P, start subscript, 1, end subscript, hajm �1V1​V, start subscript, 1, end subscript va harorat �1T1​T, start subscript, 1, end subscript) 222-holatga oʻtsa (bosim �2P2​P, start subscript, 2, end subscript, hajm �2V2​V, start subscript, 2, end subscript va harorat �2T2​T, start subscript, 2, end subscript), bizga maʼlum jarayonning oʻzgarishlaridan qatʼi nazar, yuqoridagi tenglik bajariladi.
�1�1�1=�2�2�2T1​P1​V1​​=T2​P2​V2​​start fraction, P, start subscript, 1, end subscript, V, start subscript, 1, end subscript, divided by, T, start subscript, 1, end subscript, end fraction, equals, start fraction, P, start subscript, 2, end subscript, V, start subscript, 2, end subscript, divided by, T, start subscript, 2, end subscript, end fraction
Ushbu formula, ayniqsa, bir holatdan boshqasiga oʻtayotgan ideal gazni tavsiflashda foydalidir. Formulada hech qanday gaz doimiylari ishlatilmagani sababli biz xohlagan birliklardan foydalanishimiz mumkin, lekin birliklar ikkala tomon uchun ham bir xil boʻlishi kerak (masalan, �1V1​V, start subscript, 1, end subscript ni m3m3start text, m, end text, cubed da ifodalasak, �2V2​V, start subscript, 2, end subscript ni ham m3m3start text, m, end text, cubed da ifodalashimiz kerak). [Ammo harorat doim Kelvinda boʻlishi zarur]