Bajardi: Uytoliyev. J qabul qildi: Berdeshova. G

Urg’ochi hayvonlar jinsiy organlarining fiziologiyasi.

U rg’ochi hayvonlarning jinsiy organlariga tuxumdonlar, tuxum yo’llari, bachadon , qin va tashqi jinsiy lablar kiradi.Tuxumdonlar.Oval shaklidagi juft organlar b o ’lib, qorin bo’shlig’ining bel sohasida buyraklarning orqa tomonida joylashgan. Tuxumdonlarning kattaligi turli hayvonlarda turlicha b o ’lib, sigir va c h o ’chqalarda uzunligi

o ’rtacha 2 d a n 5sm.gacha, q o ’ylarda 0,8-2sm.gacha, biyalarda esa 3- 12-15sm.gacha b o ’ladi.Sigirlar, q o ’ylar, c h o ’chqalarning tuxumdonlari ustidan maxsus oqish parda bilan o ’ralgan, bu pardadan tuxumdonning ichiga to m o n , nozik biriktiruvchi t o ’qima tolalari y o’nalgan. Tuxum donning p o’stloq qismida generativ epiteliy hujayralaridan tuxum hujayrasi hosil b o ’ladi.

Tuxum hujayrasining hosil b o ’lish jarayoniga ovogenez deyiladi (ovumtuxum). O vogenezda uchta faza farq qilinadi: ko’payish, o ’sish va yetilish fazalari. G enerativ hujayradan hosil b o ’lgan tuxum hujayrasi, dastlab follikulyar epiteliy bilan o ’ralgan b o ’ladi. Follikulyar epiteliy hujayralari do im o b o ’linib, ko’payib turadi va tuxum hujayrasining atrofini bir necha qavat b o ’lib o ’rab oladi.

Shunday qilib, dastlabki follikula hosil bo ’ladi. Keyinchalik follikula kengaya boshlaydi, uning ichida bo’shliq hosil bo’lib, bu b o ’shliq

Shunday qilib, dastlabki follikula hosil bo ’ladi. Keyinchalik follikula kengaya boshlaydi, uning ichida bo’shliq hosil bo’lib, bu b o ’shliq

follikulyar epiteliydan ishlanib chiqadigan estrogen gormonlar bilan

to’ladi, natijada follikulaning hajmi kattalashib, Graaf pufakchasi hosil bo’ladi. Follikula ichki tom onining biron joyidan follikulyar hujayralar b o ’rtib chiqadi va tuxum d o ’m b o g ’chasi hosil bo’ladi. A na shu tuxum

d o ’m bog’chasiga ovotsit (rivojlanayotgan tuxum hujayrasi) joylashib

oladi. Tuxum hujayrasi faqatgina ovulyatsiya va urug’langandan keyingina batamom yetiladi.Tuxum donda bir vaqtda bir nechta follikulalar hosil b o ’lib, yetila boshlashi mumkin. Hosil b o ’lgan follikulalarning ko’pchiligi’ yetilishining u yoki bu stadiyasida qaytadan shimilib ketadi, y a’ni arteziyaga uchraydi. H ar xil turdagi hayvonlarda hosil bo ’ladigan va yetiladigan fopllikulalarning kattaligi va soni har xil bo ’ladi.Biya va sigirlarda odatda lta, ayrim hollardagina 2 ta follikula yetilishi m um kin, bu follikulalarning diametri o ’rtacha l-l,5 s m .g a teng bo ’ladi. T o ’g’ri ichak orqali q o ’lni kiritib, tuxum donni ehtiyotlik bilan paypaslab ko’rib, ularni tekshirish m um kin. Qo’y va echkilarda odatda 1-2 ta, ayrim hollarda 6-7ta follikula bir vaqtda yetilishi m um kin, yetilgan follikulalarning diametri o ’rtacha lsm. atrofida bolo’ladi. Chochqalarning har ikkala tuxumdonlarida diametri 0 ,8-1 sm atrofida b o’ladigan 15-20 ta, hatto 40tagacha follikula bir vaqtda yetilishi mumkin.