Bajardi: yuldoshev b. Tekshirdi: ibragimov o’

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI KATTAQO`RG`ON FILIALI BIZNESNI BOSHQARISH VA AXBOROT TEXNALOGIYALARI FAKULTETI AT.22-05 GURUHI TALABASI YULDOSHEV BEGZODNING MATEMATIKA ASOSLARI FANIDAN YOZGAN MUSTAQIL ISHISI.

BAJARDI: YULDOSHEV B.

TEKSHIRDI:IBRAGIMOV O’.

Mavzu:Haqiqiy sonlar. Sonli ifodalarning qiymatini toppish.

Reja:

• Haqiqiy sonlar.
• Sonli ifodalarning qiymatini topish.

Haqiqiy sonlar.

Ratsional va irratsional sonlar Haqiqiy sonlar deyiladi va R bilan belgilanadi.

Haqiqiy sonlarni sonlar o`qida tasvirlaydigan bo`lsak, har bir haqiqiy songa o`qdan bitta nuqta mos keladi va aksincha , sonlar o`qidagi har bir nuqtaga faqat bitta haqiqiy son mos keladi.

Haqiqiy sonlar

Ratsional sonlar Irratsional sonlar

Butun sonlar Kasr sonlar

Manfiy Nol Musbat Oddiy O`nli

sonlar sonlar kasrlar kasrlar

Chekli o`nlik Cheksiz o`nlik

davriy kasrlar davriy kasrlar

Haqiqiy sonlar.

Haqiqiy sonlar.

Haqiqiy sonlar- har qanday musbat, manfiy son yoki nol. Haqiqiy sonlar to`plami ratsional sonlar va irratsional sonlar to`plamining birlashmasidan iborat. Haqiqiy sonlar to`plami son o`qi deb ham ataladi.

Haqiqiy sonlar to`plamining muhim xususiyatlaridan biri uning uzluksizligidir . Uzluksiz prinsipi turli shakillarda bayon qilinishi mumkin.

Haqiqiy sonlar nazaryasi mat.ning muhim masalalaridan biri bo`lib, bu nazariya 19-asrning 2-yarmida Veyershtrass, R.Dedekind, G.Kantor tomonidan yaratilgan. Barcha fizik kattaliklarni o`lchash natijalari Haqiqiy sonlar bilan ifodalanadi.

-3 -2 -1 0 1 √2 2 e 3 ∏

HAQIQIY sonlar to`plami.

Sonli ifodalar. Sonli ifodalar mazmuniga ko`ra sonlardan tuzilgan bo`ladi. Sonlardan, amal belgilaridan va qavslardan tuzilgan ifodaga sonli ifoda deyiladi. Ya`ni 3+7, 21/7 , 5*2 , (20+2)4-15 shunday misollarga sonli ifodalar deb ataymiz. Sonli ifoda tushunchasi umumiy ko`rinishda bunday ta`riflanadi.

1. Har bir son ifodadir.

2. Agar (A) + (B) shu ham sonli ifodadir.

Ko`rsatilgan amallarni bajarib , sonli ifodaning qiymati topiladi. Ifoda ko`rsatilgan har bir amalini ketma – ket bajarish natijasida hosil bo`lgan son sonli ifodaning qiymati deyiladi.

Agar bu ta`rifga amal qilinsa, juda ko`p qavslar yozishga to`g`ri kelar edi. Masalan : (2)+(3) yoki (7)*(3) . Yozuvni qisqartirish uchun ayrim sonlarni qavs ichiga olmaslikka kelishligi . Bundan tashqari , agar bir necha ifoda qo`shiladigan yoki ayriladigan bo`lsa , qavslarni yozmaslikka kelishilgan , bu amallar tartib bo`yicha chapdan o`ngga qarab bajariladi. Xuddi shuning dek , bir necha son ko`paytirilsa yoki bo`linsa , qavslar yozilmaydi, bu amallar tartib bo`yicha chapdan o`ngga qarab bajariladi.

Agar bu ta`rifga amal qilinsa, juda ko`p qavslar yozishga to`g`ri kelar edi. Masalan : (2)+(3) yoki (7)*(3) . Yozuvni qisqartirish uchun ayrim sonlarni qavs ichiga olmaslikka kelishligi . Bundan tashqari , agar bir necha ifoda qo`shiladigan yoki ayriladigan bo`lsa , qavslarni yozmaslikka kelishilgan , bu amallar tartib bo`yicha chapdan o`ngga qarab bajariladi. Xuddi shuning dek , bir necha son ko`paytirilsa yoki bo`linsa , qavslar yozilmaydi, bu amallar tartib bo`yicha chapdan o`ngga qarab bajariladi.

E`tiboringiz uchun rahmat.