Bajaruvchi: Narzullayev j tekshiruvchi: Abraqulova n samarqand-2022

O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi
Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasb ta’limi fakulteti

“Raqamli qurilmalarni loyihalashtirishga kirish”

4-Labaratoriya ishi


Bajaruvchi: Narzullayev J
Tekshiruvchi: Abraqulova N

Samarqand-2022
4-Laboratoriya ishi
Registr sxemasini loyixalashtirish va ishlash tamoilini o’rganish.
Ishdan maqsad: Berilgan funktsiyani amalga oshiruvchi ketma-ketlik sxemalarni registrlar, hisoblagichlarishini ifodalovchi vaqt diagrammalarini ishlash prinsiplarini o’rganish va ularni Multisim dasturi yordamida tekshirish.
Qisqacha ma'lumot: Registr ketma-ket turdagi raqamli qurilma bo‘lib, ko‘p razryadli ikkilik sonlar ko‘rinishidagi ma'lumotlarni eslab qolish va vaqtincha xotirada saqlash uchun ishlatiladi.
Registr ikkilik razryad sonlarga teng miqdordagi triggerlar majmuasidan iborat.

1-rasm. Registrning shartli belgisi

2-rasm. Ikki razryadli parallel registr funksional sxemasi

Parallel registr ma'lumotlarni parallel shaklda yozish, saqlash va uzatish uchun mo‘ljallangan.
Bu amallarni bajarishdan avval registr dastlabki holatga (0) o‘rnatiladi.
Ma'lumot parallel ravishda qayta ishlangani tufayli, registrni tashkil etuvchi triggerlar ham razryadlar sonidan kelib chiqqan holda o‘zaro bog‘lanmagan.
Parallel registrlar asinxron yoki sinxron ishlash prinsipida ixtiyoriy triggerlardan tuzilish mumkin.
Ketma-ketli registr kirishdagi ma'lumotlarni ketma-ket tartibda yozish, saqlash va uzatish uchun mo‘ljallangan.
Ma'lumot yozishdan avval registr dastlabki holatga (0) o‘rnatiladi.

3-rasm. To‘rt razryadli ketma-ketli siljitish registri funksional sxemasi


4-rasm. Multisim dasturi yordamida registr yasalishi

Kirishlariga berilayotgan impulslarni hisoblashni amalga oshiradigan qurilma hisoblagich deb ataladi.

5-rasm. Multisim dasturi yordamida 2 – xam emas asosida
jamlagichni yasalishi
Hisob natijalari hisoblagich chiqishida ikkilik son ko‘rinishida berilgan kod va talab etilayotgan vaqt davomida saqlanishi mumkin.

6-rasm. Uch razryadli jamlovchi hisoblagich sxemasi

Jamlovchi hisoblagichning holatlar jadvali
9.1 jadval

Registrning asosiy vazifasi - ikkili sanoq tizimida ifodalangan ko’p xonali sonlarni saqlash. Demak, “n”-xonali ikkili sonni saqlash uchun registrda “n” ta trigger bo’lishi lozim.
Axborotni qabul qilish usuli bo’yicha quyidagi registrlar
farqlanadi:
• parallel registrlar - axborot faqat parallel ko’rinishda yoziladi va o’qiladi;
• ketma-ket registrlar (siljituvchi registrlar) - axborot faqat ketma-ket ko’rinishda yoziladi va o’qiladi;
• ketma-ket - parallel registrlar universal registrlar hisoblanadi va ular parallel kodni ketma-ket kodga o’zgartira oladi va aksincha.
Hisoblagich (Schyotchik) deb kirish yo’li signallarini sanashga va ular sonini qaydlashga mo’ljallangan tadrijiy o’zelga aytiladi. Signallarni sanash axborotni diskret ishlash qurilmalarida keng tarqalgan amallardan biri hisoblanadi.
Schyotchiklarning asosiy vazifalari qo’yidagilar:
• kirish yo’liga berilgan signallarni sanash;
• chastotani bo’lish.
Schyotchiklar bir biri bilan bog’langan bir xil triggerlar asosida quriladi. Ko’pincha T va JK-triggerlar ishlatiladi, chunki T-triggerlar sanash triggeri deb atalsa, JK-triggeri J q K q 1 da sanoq triggeri kabi ishlaydi.
Electronics Workbench dasturida “Registr sxemasini” elementini yasash. EWB dasturini ishga tushiramiz.

“Digital” va “Instruments” bo’limidagi elementlardan ishchi maydonga qo’yamiz. Registr sxemasini loyihalashtirishda va ishlash tamoyilini yasash uchun kerak bo’ladigan boshqa piktogrammalarni ham ishchi maydonga joylashtiramiz.

Activate simulation tugmasini bosganimizdan keyin ketma-ket indicator lampalari yonib ishga tushadi va quyidagi ko’rinishda bo’ladi.

Keyingi indicatorni yongan holatini ko’rinishi