Baliqchilik asoslari

7.1. Naslchilik ishi uslublari
Baliqchilik xo‘jaliklarida naslchilik ishi uchun dastlabki ma-
terial bo‘lib xususiy suruvidagi ishlab chiqaruvchi baliqlardan
foydalaniladi. Ona suruvni takror ishlab chiqarish va komplekt-
lashda xo‘jaliklarning ishlab chiqaruvchi va ta’mirlovchi baliqlarga
bo‘lgan talabidan kelib chiqib amalga oshiriladi.
Xo‘jaliklarga talab qilinadigan ishlab chiqaruvchi baliqlarni
ishlab chiqarish rejasi zaxirasi bilan 100 % dan oshmagan hajmda
belgilanadi. Dastlabki hisob-kitoblar uchun lichinkalar soni xizmat
qiladi. Òa’mirlovchi yosh baliqlar sonini ishlab chiqaruvchi ba-
liqlarning 25 % hisobidan aniqlanadi.
Ishlab chiqaruvchi baliqlarni tanlash va juftlash. Sanoat ba-
liqchilik xo‘jaliklarida naslchilik ishining muhim usuli nasl uchun
o‘stirilgan baliqlardan umumiy og‘irligini tanlash hisoblanadi va
u uch bosqichda: bir yillik baliqlar o‘rtasida; ikki yillik va naslli
baliqlar guruhiga o‘tkazishda amalga oshiriladi. Birinchi va ik-
kinchi bosqichda baliqlarning tirik vazni (eksteryer ko‘rsatkich-
lari), uchinchi bosqichda esa bunga qo‘shimcha jinsiy yetilganligi
belgilarining ifodalanish darajasi hisobga olinadi.
Quyidagi tanlash koeffitsiyenti qabul qilingan (naslga qol-
dirilgan baliqlarning o‘stirishga qoldirilgan baliqlarga nisbati)
bir yillik baliqlarga 5 % gacha, ikki yillik baliqlarga 10 % gacha,
yosh ona baliqlarga 25 % gacha, yosh erkak baliqlarga 50 % gacha
tanlash quyidagi formula orqali hisoblanadi:
· 100 %
;
n
V
N

bu yerda: V — tanlash quvvati; n — tanlangan baliqlar soni;
N — xo‘jalikda o‘stirilgan baliqlar soni.
Ikki yillik zog‘orabaliqlarni nasl uchun, shu maqsadda max-
sus o‘stirilgan baliqlardan tanlanadi yoki mahsuldorligi va tirik
vazn ko‘rsatkichi yuqori bo‘lgan hovuzlardan tanlab olinadi.
Eksteryer ko‘rsatkichlariga qat’iy e’tibor berish lozim. Brak qi-
lishda (belning notekisligi, suzgichlarning nonormal rivojlanishi,
jabra qopqoqchalarining to‘liq yoki qisman rivojlanmay qolishi)

---

95
u yoki bu belgilarning nonormal rivojlanishini alohida nazoratga
olish kerak. Katta yoshdagi ta’mirlovchi guruh baliqlari ikki yil-
lik baliqlar kabi tanlanadi. Baliqlarni hovuzlardan boshqa hovuz-
larga o‘tkazishda maqsadga muvofiq bo‘lmagan baliqlar brak qili-
nadi. Katta yoshdagi ta’mirlash guruhidagi baliqlarni tanlash ikki-
lamchi jinsiy organlarning ifodalanganligiga ko‘ra hisobga olinadi.
Zotlarni takomillashtirishda tanlash bilan bir vaqtda naslli
baliqlarni juftlashga ham juda katta e’tibor beriladi. Ular «yaxshini
yaxshiga» qoidasiga rioya qilgan holda juftlashadi. Bu vaqtda baliq-
larning sog‘lig‘iga, eksteryeriga, go‘shtdorligiga, tangacha qop-
lami va boshqa xo‘jalik uchun qimmatli belgilariga e’tibor beriladi.
Ishlab chiqaruvchi baliqlarni tanlashda va juftlashda ularning
hayotchanligiga va mahsuldorligiga noqulay ta’sir etuvchi inbri-
dingni hisobga olish kerak. Zog‘orabaliqlarning birinchi avlodi
aka-singil baliqlar juftlanganda 10—15 % o‘sish jadalligining
pasayishi aniqlangan. Ayniqsa, uncha katta bo‘lmagan baliqchilik
xo‘jaliklarida ishlab chiqaruvchi naslli baliqlar kamchilikni tash-
kil qiladi. Inbridingning ta’sirini yo‘qotish uchun ishlab chiqa-
ruvchi naslli baliqlarni boshqa xo‘jaliklar bilan almashtirish tav-
siya etiladi yoki ikki liniya urchitish uslubidan foydalaniladi.
Naslchilik ishini yuritishda yoshi bo‘yicha juftlashga katta
e’tibor beriladi. Baliqlarning ko‘plab turida olib borilgan tad-
qiqot ishlari natijasi o‘rta yoshli baliqlardan foydalanish yaxshi
samara berishini ko‘rsatdi. Yosh va qari baliqlardan, ayniqsa,
nasl olish uchun foydalanish maqsadga muvofiq emas. Baliqlar
mahsuldorligini oshirishning barcha yangi zotlarini yaratishning
uslubi duragaylash hisoblanadi. Havza baliqchiligida zotlararo,
turiga, turlararo chatishtirishlardan foydalaniladi. Duragaylash
juda ko‘p holatlarda qator ustunliklarga ega.