Baliqlar ekologiyasi. Baliqlar migrastiyasi. Baliqlar ko’payishi

3. Qishlash migrastiyasi - Baliqlarning ko’pgina turlari qishda juda kam harakat qiladi va mudroq xolatda keladi. Masalan: Kambala balii yilning issiq fasllarida butun Pyotr I qo’ltiiga tarqalgan bo’lsa qishda esa bir joyda to’planadi.


4. BALIQLAR KO’PAYISHI
Baliqlarning ko’p turlari ayrim jinslidir. Urulanish tashqi suvda bo’ladi. Baliqlar juda ko’plab suvga ikra tashlaydi. Baliqlar qancha ikra tashlashi ularni avlodiga amxo’rlik qilish bilan xarakterlanadi. Ba’zi baliqlar tuxumini maxsus yamalarga ko’yadi, ba’zilari esa suv osti qumlari, balchiqlar ostiga qo’yadi shuning uchun (garbusha 1-2 ming ikra, keta 2-5 ming ikra, semga 6-20 ming ikra tashlaydi. Sevryuga – 400 ming, osyotr 400-2500 ming, beluga 300-800 ming, sudak 300-900 ming, sazan 400-1500 ming, treska 2500-10 mlngacha ikra tashlaydi).
Baliqlarni yoshi turlicha bo’ladi. Masalan: beluga – 100 yilgacha, kambalalar 60 yilgacha sazon 16 yilgacha yashagani ma’lum.


4. BALIQLARNI IQTISODIY AXAMIYATI.
Baliqlarni planetamiz bo’yicha iqtisodiy ahamiyati nihoyatda katta. Hayvonlardan olinadigan jamiki mahsulotlarning 17 %i baliqlarga to’ri keladi.
Baliqlardan oziq ovqat maxsulotlaridan tashqari ular qoldiqlardan hayvonlarga berish uchun “baliq uni” tayyorlanadi. Ko’pgina turlari jigaridan (treskasimonlar, akulalar) shifobaxsh va texnik baliq yoi olinadi. Tangalaridan sun’iy sadaf olinadi.
Akulalar, skatlar, som, beluga, ketalar terisi teri-galenteriya sanoati uchun qimmatli hom ashyo hisoblanadi. Baliqlardan olinadigan ikra eng to’yimli ozuqa xisoblanadi.
Baliqchilik - keyingi 30-40 yil ichida O’zbekistonda ayniqsa Qashqadaryoda Qarshi cho’lini, yangi erlarni o’zlashtirish oqibatida ko’pgina suv omborlari vujudga keldi. Bu vohamizda baliqchilikni sun’iy suv havzalarining yaratilishiga asos bo’ldi.
Hozirgi kunda viloyatimizda bir qancha baliqchilik xo’jaliklari tashkil etilgan bular Chimqo’ron, Tallimarjon va h.k.o.
Viloyatimizda baliqchilikni rivojlantirish uchun qimmatbaho baliq turlari materikning turli regionlaridan keltirib iqlimlashtirilmoqda. Qadimdan viloyatimiz suvliklarida uchta baliq turi uchrasa bugungi kunda 28 ta baliq turi iqlimlashtirilgan.
Er yuzida baliqlarning 20 mingdan ortiq turi tarqalgan bo’lib umrtqali hayvonlarning qariyb 50 % ini tashkil etadi. Baliqlar – butun er yuzi suvliklarida (chuchuk va sho’r) er osti suvliklarida, qaynoq buloqlarda ham yashaydi.
Baliqlarning tabiatdagi roli nihoyatda katta, jumladan inson kundalik hayotida ahamiyati juda salmoqli, ayniqsa oziq-ovqat maxsulotlari eng ko’p qismi (ba’zi mamlakatlar axolisi uchun qazib hammasini) to’ri keladi.
Bevosita baliqlar bilan shuullanadigan fan ixtiologiya deb ataladi
(ixtios-baliq , logos-fan grekcha)
Insonlar qadimddan baliqlar bilan shuullanib kelgan. Qadimgi ibtidoiy odam ham baliq ovlagan. Buni usha davrga mansub orlar devoridagi rasmlardan ko’rish mumkin.
Baliqlar xaqidagi dastlabki ma’lumot Aristotel (Eramizgacha 384-322) asarlarida uchraydi.