Bap new indd

Tayanısh túsinikler: jabıq sistema, impulstiń saqlanıw nızamı.
1. Jabıq sistemaǵa anıqlama beriń hám onı mısallar menen túsindiriń.
2. Tuwrı sızıq boylap qarama-qarsı baǵıtta qozǵalatuǵın massaları hám tezlikleri bir-
dey bolǵan denelerdiń soqlıǵısıwınan aldınǵı impulslerdiń qosındısı nege teń boladı?
3. 2-sorawda keltirilgen denelerdiń soqlıǵısıwdan keyingi impulsleriniń qosındısı nege 
teń boladı?
1. 2 m/s tezlik penen kiyatırǵan massası 30 t temirjol vagonı tınısh turǵan vagonǵa 
tirkeldi. Tirkelgen vagonlar 1 m/s tezlik penen qozǵala basladı. Ekinshi vagonnıń 
massasın tabıń.
2. 6 m/s tezlik penen juwırıp baratırǵan massası 50 kg bolǵan bala 2 m/s tezlik penen 
qozǵalatuǵın massası 30 kg bolǵan arbanı quwıp jetti hám onıń ústine shıǵıp aldı. 
Arbanıń bala menen birgeliktegi tezligi qanday?
km
saat 
50 + 30
50 ּ 8
5
=
km
saat 
km
saat
υ
1
′ = 
. 

---

140
Saqlanıw nızamları
3. 3-tájiriybede keltirilgen arbalardıń massaları sáykes túrde 1 kg hám 0,5 kg, soq-
lıǵısıwǵa shekemgi tezlikleri bolsa 2 m/s hám 3 m/s bolıp, soqlıǵısqannan keyin 
birinshi arba 1,5 m/s tezlikke iye bolǵan bolsa, ekinshi arba qanday tezlik penen 
qozǵala baslaydı?
38­§. REAKTIV QOZǴALÍS
Reaktiv qozǵalıs haqqında túsinik
Úplep úlkeytilgen hawa sharınıń awızın baylamastan bosatıp jibersek, 
shardıń ájayıp traektoriya boyınsha ushıp ketetuǵınlıǵın kóp baqlaǵanbız. 
Bunday jaǵdayda impulstiń saqlanıw nızamı orınlanıp, hawa úlken tezlikte 
shardıń awzınan bir tárepke, shardıń ózi bolsa qarama-qarsı tárepke qaray 
qozǵaladı. Usınday jollar menen júzege keltirilgen qubılıs reaktiv qozǵalısqa 
mısal bola aladı.
Jabıq sistemanıń bir bólimi qanday da bir tezlik penen qozǵalsa,