Bap new indd

Tayanısh túsinikler: teń ólshewli qoz-
ǵalısta basıp ótilgen jol, deneniń qozǵalıw 
waqıtı, tezliktiń grafigi, joldıń grafigi.
1. Úyińizden mektepke barıwıńız ushın tezlik penen 
joldıń grafiklerin juwıq túrde sızıń.
2. Joldıń grafiginde Ox kósherine salıstırǵanda hár 
qıylı múyeshtegi eki tuwrı sızıq júrgizip, payda 
bolǵan grafikti tallań.
1. 3 m/s tezlik penen teń ólshewli qozǵalatuǵın dene 20 sekundta qansha aralıqtı 
basıp ótedi?
2. 126 km/saat tezlik penen teń ólshewli qozǵalatuǵın poyezd 15 minutta neshe 
kilometr aralıqtı basıp ótedi?
3. 10 m/s tezlik penen teń ólshewli qozǵalatuǵın dene 6 km aralıqtı neshe minutta 
basıp ótedi?
4. Aspanǵa kóterilgennen keyin 900 km/saat tezlik penen teń ólshewli ushıp 
baratırǵan samolyot 450 km aralıqtı neshe saatta ushıp ótedi?
5. 18 km/saat tezlik penen teń ólshewli qozǵalatuǵın velosiped ushın tezlik penen 
joldıń grafiklerin sızıń.
8-§. TEŃ ÓLSHEWLI EMES QOZǴALÍSTAǴÍ TEZLIK
Ortasha tezlik
Teń ólshewli qozǵalatuǵın dene qálegen t
1
, t
2
, t
3
, . . . , t
n
waqıt aralıqlarında 
sáykes túrde s
1
, s
2
, s
3
, . . . , s
n
jolların basıp ótkendegi tezligi ózgermeydi:
υ = 
s
1
= 
s
2
= 
s
3
= ... = 
s
n
= const,
Bunda «const» ózgermeytuǵın mánisi kórsetiwshi belgi. Latınsha 
constantus – ózgermeytuǵın, turaqlı degen mánislerdi ańlatadı.
s = 15 km
υ, km/saat
60
30
0
0,2
0,1
t, saat
a
30-súwret. Avtomobil-
diń qozǵalısınıń tezligi 
(a) menen jolınıń (b) 
grafikleri.
s, km
t, saat
0 0,1 0,2
12
6
b
(1)
t
1
t
2
t
3
t
n

---

35
II bap. Tuwrı sızıqlı háreket
Qorshaǵan-átirapımızda deneler, tiykarınan, teń ólshewli emes qozǵaladı. 
Mısalı, bir orınnan shıqqan avtomobil yarım saattıń ishinde 35 km aralıqtı 
basıp ótti. Avtomobil jolda hár qıylı tezlikte júrip, joldıń ayırım bólimlerinde 
birdey tezlikte qozǵaldı (31-súwret). Avtomobildiń qozǵalısı pútin jolǵa 
salıstırǵanda teń ólshewli emes.