Barqaror elektr ta’minoti dunyoning ko‘plab mamlakatlari uchun dolzarb mavzu bo‘lib qolmoqda Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti

Islohotlarga o‘tish
Endi biz nima bo‘layotganidan bexabar bo‘lgan kishilar uchun energetika sohasida islohotlar yo‘qligi haqidagi iddaolarga javob berishga harakat qilamiz. Energetika sohasini islohotlar allaqachon boshlangan va tez sur’atlar jadallashmoqda.
Dastlab energetika sohasida erkin raqobat bozorini shakllantirish islohotlari sinchkovlik bilan o‘rganishni talab qilishini aniqlashtirish lozim. Energetika sohasi korxonalari va iste’molchilari faoliyat yuritadigan tegishli huquqiy asosni shakllantirish eng muhim nuqta. Huquqiy normalar soha faoliyatining barqarorligini ta’minlashi, shu orqali energiya xavfsizligini kafolatlashi lozim. Shu nuqtai nazardan, energetika sohasini liberallashtirish jarayoni bir kun yoki bir yil emas, balki bir necha yildirki, bu keng ko‘lamli xorijiy tajriba bilan yaqqol namoyon bo‘ladi.
Buyuk Britaniya 1988 yilda boshlangan va 8 yil davomida amalga oshirilgan elektr yenergetikasi sanoatini erkinlashtirish bo‘yicha birinchi Yevropa mamlakatiga aylandi. Avstraliyada elektr energetikasi sohasidagi islohotlar jarayoni 1991 yildan 1996 yilgacha davom etdi. Braziliyada bu sohani xususiylashtirish 1995 yildan 1998 yilgacha davom etdi. Hindistonda elektr energetikasi sohasida islohotlar 2003 yildan 2010 yilgacha, Shvetsiyada esa 1992 yildan 1997 yilgacha amalga oshirildi. Norvegiya, 1989 yilda energetika to‘g‘risidagi qonun qabul qilinganidan so‘ng, faqat ikki yil davomida elektr ishlab chiqarish va savdo sohasida islohotlarni amalga oshirish uchun tayyorgarlik ko‘rdi. Shunday qilib, bu savol murakkab va vaqtinchalik emas.
Islohotlarning boshlanishi
O‘zbekistonda bu yo‘nalishda nimalar qilinmoqda?
Uzoq vaqt davomida sanoatning rivojlantirishga e’tibor berilmadi. Agar 1991 yilda elektr energiyasi ishlab chiqarish 54 mlrd. kVt soatni tashkil etgan bo‘lsada (14% aholi tomonidan iste’mol qilingan, 86% - iqtisodiyot tomonidan), 2016 yilga kelib u atigi 59 milliard kVt soatgacha o‘sgan, ammo so‘nggi yillardagi sa’y-harakatlar natijasida 66 milliard kVt / soatga yetkazildi.