Barqaror rivojlanish va atrof-muhit musaffoligining asosiy omili

Iqlim o‘zgarishi xavfi va imkoniyat omillari
1 Reglamentga oid masalalar, 2 Xatarlar, 3 YondashuvimizImkoniyatlar.

1. 
   Uglerod solig‘iGlobal isish salohiyati past bo‘lgan sovutgichlarni ishlab chiqishIsh joyini yuritish CDM1) Dastur uglerod kreditini ta’minlashIssiqxona gaz chiqindilari savdosiEmissiyani kamaytirish tizimini va emissiya savdosini yaratish
   
2. 
   Qayta tiklanadigan energiyadan foydalanishQayta tiklanadigan energiyani sotib olish shartnomalari, yashil narxlarni ro‘yxatdan o‘tkazish, REC’ni sotib olishQayta tiklanadigan energiyadan foydalanishni kengaytirish, issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish
   
3. 
   Mahsulotning energiya samaradorligini tartibga solishEnergiya tejaydigan mahsulotlarni ishlab chiqarishBarqaror sertifikatlar va energiya yorliqlarini olish
   

XatarlarYondashuvimizImkoniyatlar
Siklon va toshqinTabiiy ofat oqibatlarining oldini olish va tiklash uchun obyektlarga investitsiyalarni kengaytirishIqlim o‘zgarishini qabul qilish va iqlim o‘zgarishiga qarshi texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash uchun mahalliy jamoalarga qo‘shadigan hissasi
Sariq changZararlarning oldini olish va tiklash ssenariylarini tuzish va HVAC inshootlariga (isitish, shamollatish va havoni tozalash) mablag‘ sarflashMaishiy texnika, masalan, havo tozalagich va quritgich uchun yangi biznes imkoniyatlarini yaratish Boshqalar Xatarlar Yondashuvimiz Imkoniyatlar. Korporativ obro‘-e’tiborIchki barqarorlik faoliyatini kuchaytirish va tashqi aloqani kengaytirishBrend imidjini oshirish Iste’molchilarning xatti-harakatlarini o‘zgartirishIste’molchilar tendensiyalarini o‘rganish va barqaror mahsulot ishlab chiqarishni kengaytirishEkologik toza mahsulotlarga bo‘lgan iste’molchilar talabiga faol javob berish


Qattiq va zaharli chiqindilar. havo ifloslanishi

Ifloslanish — tabiiy muhitga salbiy oʻzgarishlarni keltirib chiqaradigan ifloslantiruvchi moddalarning kiritilishidir. Ifloslanish har qanday modda (qattiq, suyuq yoki gaz) yoki energiya (radioaktivlik, issiqlik, tovush yoki yorugʻlik kabi) shaklida boʻlishi mumkin. Atrof-muhitning ifloslanishiga tabiiy hodisalar sabab boʻlishi mumkin boʻlsa-da, ifloslanish soʻzi odatda ifloslantiruvchi moddalarning antropogen manbaga ega ekanligini anglatadi. Inson faoliyati bilan bogʻliq ifloslanishlar antropogen ifloslanish, deb ataladi. 2015-yilda ifloslanish butun dunyo boʻylab toʻqqiz million odamning hayotiga zomin boʻlgan (har oltinchi oʻlim). Bu koʻrsatgich 2019-yilgacha oʻzgarishsiz qolgan. Avvalgi oʻlimlarning ¾ qismini havo ifloslanishi tashkil etgan. Ifloslanish turi va manbalari jihatidan fizik, kimyoviy, biologik, mexanik va boshqa turlarga boʻlinadi. Masalan, fizik ifloslanishning oʻzi issiqlik, yorugʻlik, shovqin, radiaktiv, elektromagnit ifloslanishga ajraladi. Taʼriflari va turlari Ifloslanishning turli xil taʼriflari mavjud. Amerika Qoʻshma Shtatlari atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmasi (Inglizcha: Environmental Protection Administration) ifloslanishni

“

Atrof-muhitning tabiiy sifatini yomonlashtiradigan, ko'rish, ta'm yoki hid bilish omillarini buzadigan yoki sog'liq uchun xavf tug'diradigan suv, tuproq yoki havodagi har qanday moddalardir. Tabiiy resursning foydaliligi odatda ifloslantiruvchi moddalar mavjudligi bilan yomonlashadi.

”

deya taʼriflaydi. Bundan farqli oʻlaroq, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) ifloslanishni „Muhitning tabiati, joylashuvi yoki hajmi istalmagan va zararli ekologik taʼsirlarni keltirib chiqaradigan (havo, suv, quruqlik) moddalar va issiqlikning mavjudligi“ deb hisoblaydi. 2010-yil avgust oyidagi smog (tutunli tuman bilan) bilan qoplangan Moskva markazi. Ifloslanishning asosiy shakllari quyida ularning har biriga tegishli alohida ifloslantiruvchi moddalar bilan birga sanab oʻtilgan:

• 
  Havoning ifloslanishi: atmosferaga kimyoviy moddalar va zarralarning tarqalishi. Umumiy gazsimon ifloslantiruvchi moddalarga sanoat va avtotransport vositalari tomonidan ishlab chiqariladigan uglerod oksidi, oltingugurt dioksidi, xlorftorokarbonlar va azot oksidlari kiradi. Fotokimyoviy ozon va tutunli azot oksidi hamda uglevodorodlarning quyosh nuriga taʼsir qilishi natijasida hosil boʻladi. Zarralar yoki mayda chang ularning mikrometr oʻlchamlari PM ₁₀ dan PM _2,5 gacha boʻlganligi bilan tavsiflanadi.
  
• 
  Elektromagnit ifloslanish: ionlashtiruvchi boʻlmagan shakldagi elektromagnit nurlanishning haddan tashqari koʻpligi, masalan, radio, televizor, Wi-Fi va boshqa tarmoqlarni uzatish orqali kelib chiqadi. Odamlarga aniq taʼsir koʻrsatmasa ham, radio-astronomiya bilan shovqinlar yuzaga kelishi hamda samolyotlar va avtomobillarning xavfsizlik tizimlariga taʼsir qilishi mumkin.
  
• 
  Yorugʻlik bilan ifloslanish: ortiqcha yoritish va astronomik shovqinlarni oʻz ichiga oladi.
  
• 
  Chiqindi tashlash: inson tomonidan yaratilgan nomaqbul buyumlarni jamoat joylariga va xususiy mulklar hududlariga jinoiy ravishda tashlash.
  
• 
  Shovqinli ifloslanish: yo'l shovqini, samolyot shovqini, sanoat shovqini, shuningdek, yuqori intensiv exolotni oʻz ichiga oladi.
  
• 
  Plastik ifloslanish: yovvoyi tabiatga, yovvoyi tabiatning yashash muhitiga yoki odamlarga salbiy taʼsir koʻrsatadigan atrof-muhitda plastik mahsulotlar va mikroplastmassalarning toʻplanishini oʻz ichiga oladi.
  
• 
  Tuproqning ifloslanishi: kimyoviy moddalar toʻkilishi yoki ularning yer osti oqishi natijasida paydo boʻladi. Eng asosiy tuproq ifloslantiruvchi moddalar orasida uglevodorodlar, og'ir metallar, MTBE (Metil tert-butil efir), gerbitsidlar, pestitsidlar va xlorli uglevodorodlar mavjud.
  
• 
  Radioaktiv ifloslanish: 20-asr atom fizikasidagi yadroviy energiya ishlab chiqarish va yadroviy qurollarni tadqiq qilish va joylashtirish faoliyati natijasida kelib chiqqan. (Atrof-muhitdagi alfa-emitterlar va aktinidlarga qarang.)
  
• 
  Termal ifloslanish — bu inson taʼsiridan kelib chiqadigan tabiiy suv havzalarida haroratning oʻzgarishi. Elektr stantsiyasiyalarini sovutish sifatida suvdan foydalanish bunga misol boʻla oladi.
  
• 
  Vizual ifloslanish: havo elektr uzatish liniyalari, avtomobil yoʻllarining reklama taxtalari, yorilgan, qazilgan yer shakllari, chiqindini ochiq havoda saqlash, qattiq maishiy chiqindilar yoki fazo chiqindilar.
  
• 
  Suvning ifloslanishi: tijorat va sanoat chiqindilarini (qasddan yoki toʻkish orqali) yer usti suvlariga oqizish natijasida yuzaga keladigan ifloslanish; tozalanmagan kanalizatsiya va xlor kabi kimyoviy ifloslantiruvchi moddalarni kanalizatsiyadan chiqarib yuborish; va yer usti suvlariga oqadigan oqimlarga chiqindilar va ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish, tashlash (shu jumladan, kimyoviy oʻgʻitlar va pestitsidlarni oʻz ichiga olishi mumkin boʻlgan shahar oqimi va qishloq xoʻjaligi oqavalari). Ifloslantiruvchilar Monrealdagi Lachin kanali, Kvebek, Kanada Moviy drenaj quvurlari va sariq baliq belgisi Buyuk Britaniya atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi tomonidan ifloslantiruvchi sirt drenajining ekologik taʼsiri haqida xabardorlikni oshirish uchun ishlatiladi. Ifloslovchi — bu havo, suv yoki tuproq kabi atrof-muhitni ifloslantiruvchi chiqindi mahsulot. Ifloslantiruvchi moddalarning jiddiylik darajasi uchta omil bilan belgilanadi: uning kimyoviy turi, kontsentratsiyasi, zarar darajasi va davomiyligidir. Tabiiy sabablar Kemalar tomonidan ishlab chiqarilgan tutun natijasida havo ifloslanishi bulutlarni oʻzgartirishi va global haroratga taʼsir qilishi mumkin. Eng muhim tabiiy ifloslanish manbalaridan biri vulqonlar boʻlib, ular otilish paytida atmosferaga koʻp miqdorda zararli gazlarni chiqaradi. Vulqon gazlari orasida katta konsentratsiyalarda halokatli boʻlishi mumkin boʻlgan va iqlim oʻzgarishiga olib keluvchi karbonat angidrid, kislota yomg'irini keltirib chiqaradigan vodorod galogenidlari, hayvonlar uchun zararli va ozon qatlamiga zarar yetkazadigan oltingugurt dioksidlari va oʻldirishga qodir boʻlgan vodorod sulfidlari kiradi. Vulqon undan otiluvchi mishyak, qoʻrgʻoshin hamda simob kabi zaharli va oʻta nozik kimyoviy zarralarni oʻz ichiga oladi. Tabiiy ravishda chaqmoq urishi natijasida yuzaga kelishi mumkin boʻlgan oʻrmon yongʻinlari ham havo ifloslanishining muhim sababi hisoblanadi. Yovvoyi yongʻindan kelib chiqqan tutun asfiksiyaga olib kelishi mumkin boʻlgan karbonat angidrid va karbon monoksitning katta miqdorini oʻz ichiga oladi. Koʻp miqdordagi zaharli mayda zarralar hayvonlarning sogʻligʻiga xavf tugʻdiradigan oʻrmon yongʻinlari tutuni ichida ham topilgan. Inson omili Avtotransport vositalarining chiqindilari havo ifloslanishining asosiy sabablaridan biridir. Xitoy, Amerika Qoʻshma Shtatlari, Rossiya, Hindiston Meksika va Yaponiya havoni ifloslantiruvchi chiqindilar boʻyicha dunyoda yetakchi hisoblanadi. Asosiy ifloslanish manbalariga kimyo zavodlari, koʻmir elektr stansiyalari, neftni qayta ishlash zavodlari, neft-kimyo zavodlari, yadroviy chiqindilarni yoqish zavodlari, yirik chorvachilik fermalari (sigirlar, choʻchqalar, parrandalar va boshqalar) PVX zavodlari, metall ishlab chiqarish zavodlari, plastmassa ishlab chiqarish zavodlari va boshqa og'ir sanoatlar kiradi. Qishloq xoʻjaligi havosining ifloslanishi tabiiy oʻsimliklarni kesish va yoqish, shuningdek pestitsidlar va gerbitsidlarni purkash kabi zamonaviy amaliyotlardan kelib chiqadi. Dunyo boʻylab har yili 400 million tonnaga yaqin xavfli chiqindilar hosil boʻladi.^] Birgina Amerika Qoʻshma Shtatlarining oʻzida 250 million tonnaga yaqin chiqindi toʻplanadi. Amerikaliklar dunyo aholisining 5 % dan kamrogʻini tashkil qilsa-da, dunyodagi COning taxminan 25 % ni va dunyo chiqindilarining taxminan 30 % ni ishlab chiqaradi. 2007-yilda Xitoy COning dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchisi sifatida Qoʻshma Shtatlarni ortda qoldirgan, ayni paytda aholi jon boshiga ifloslanish boʻyicha (dunyo davlatlari orasida 78-oʻrinda) ancha orqada. Xitoyning Yangzhou shahri markazidan janubda, elektr stansiyasi joylashgan sanoat hududi Xlorli uglevodorodlar (XU), ogʻir metallar (masalan, xrom, kadmiy — qayta zaryadlanuvchi batareyalarda va qoʻrgʻoshin — qoʻrgʻoshin boʻyoqlari, aviatsiya yoqilgʻisi va hatto baʼzi mamlakatlarda benzinda topilgan), MTBE (metil-tret-butil efiri), sink, mishyak va benzol eng koʻp uchraydigan tuproq ifloslantiruvchilaridan hisoblanadi. 2001-yilda chop etilgan, „Fateful Harves“ kitobining nashr etilishi bilan yakunlangan bir qator matbuot xabarlari sanoat qoldiqlarini oʻgʻitga qayta ishlash natijasida tuproqning metall bilan zaharlanishiga olib keladigan keng tarqalgan amaliyotni yoritib bergan. Oddiy shahar chiqindixonalari koʻplab kimyoviy moddalar tuproq muhitiga (va koʻpincha yer osti suvlari) kirib borish manbai boʻlib, ular turli xil qabul qilingan chiqindilardan, ayniqsa u yerga noqonuniy ravishda tashlab yuborilgan moddalardan yoki 1970-yilgacha boʻlgan poligonlardan iboratdir.
  

Ifloslanish tabiiy ofatlar natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, boʻronlar koʻpincha kanalizatsiya ifloslanishiga va qayiqlar yoki avtomobillarning portlashidan neft-kimyoning toʻkilishiga olib keladi. Baxtsiz hodisalar sodir boʻlganda, baʼzi ifloslantiruvchi manbalar, masalan, atom elektr stantsiyalari yoki neft kemalari keng va potentsial halokatli emissiyalarni keltirib chiqarishi mumkin. Avtomobil shovqinli ifloslanishning eng keng tarqalgan sababi boʻlib, butun dunyo boʻylab barcha kiruvchi shovqinlarning 90 % dan ortigʻini tashkil qiladi.
Issiqxona gazlarining chiqarilishi

Mamlakatlar boʻyicha tarixiy va prognoz qilingan CO ₂ emissiyasi (2005-yil holatiga).
Manba: Energiya axborot boshqarmasi. Karbonat angidrid fotosintez uchun muhim boʻlsa-da, baʼzan u ifloslanish omili deb ataladi, chunki atmosferadagi gazning koʻtarilishi Yer iqlimiga taʼsir qiladi. Yaqinda oʻtkazilgan tadqiqotlar atmosferadagi karbonat angidrid miqdorining uzoq muddatli koʻtarilishi okean suvlari kislotaligining ozgina, ammo jiddiy oʻsishiga olib kelishi va buning dengiz ekotizimlariga mumkin boʻlgan taʼsirini oʻrganib chiqdi.
2007-yil fevral oyida 120 dan ortiq mamlakatdan 2500 olim, iqtisodchi va siyosatchilarning ishini aks ettirgan Iqlim oʻzgarishi boʻyicha hukumatlararo ekspert guruhi (inglizcha: Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)) hisoboti 1950-yildan beri global isishning asosiy sababi insonlar ekanligini tasdiqlagan. Insonlarda issiqxona gazlari chiqarilishini kamaytirish va global isish oqibatlaridan qochishning baʼzi yoʻllari bor, deb xulosa qilingan asosiy iqlim hisobotida. Taʼsirlari