Basketbol o’yin taktikasi tasnifi reja

3.6. Jamoa harakatlari 
Basketbolda hujum muvaffaqiyatining asosi rasiyonal yo’llar bilan va iloji 
boricha tezroq o’yinchilardan biriga savatga hujum qilish uchun qulay sharoit 
yaratishga yo’naltirilgan jamoa harakatlardir. Butun jamoa maqsadlariga shaxsiy 
harakatlarning boysinishini, bir-birini tushunishni, aniq tashkily formulalarni talab 
qiladigan jamoa harakatlarisiz, hujumda to’laqonli o’yin bo’lishi mumkin emas. 
Juda kuchli, lekin sheriklari bilan birgalikda to’g’ri (oqilona) harakat qila 
olmaydigan o’yinchilardan tuzilgan hujum qiluvchi jamoa, malakali raqib ustidan 
kamdan-kam g’alabaga erishishi mumkin. 
Jadal hujum 
Tez yorib o’tish. Bu – raqib ustidan jismoniy va texnik tayyorgarlikdagi 
ustunlikdan foydalanishga imkon beradigan, hujumning juda samarali sistemasidir. 
Uning mohiyati shundaki, to’pni egallagan o’yinchilar har gal qarshi hujumga 
o’tishadi, raqib shchitgacha bo’lgan masofani qisqa vaqt ichida engishga, son 
jihatdan ustunlikka erishishga va bundan foydalanib, yaqin masofadan savatga 
hujum qilishga harakat qilishadi. 
Tez yorib o’tishga hammadan ko’proq, agar jamoa to’pni raqibdan olib qo’ysa 
yoki o’zining shchitidan sapchib qaytgan to’p uchun kurash paytida unga ega 
bo’lganda amalga oshiriladi. Biroq, to’pni yo’n yoki en chiziqdan o’yinga kiritilishi 
zahoti, shuningek, agar raqiblar qarshi hujumga o’tgan o’yinchilarga tez oshirib 
berishga faol qarshi harakat qila olmasalar, baxs va boshlang’ch to’pni o’yinga 
tashlash paytida son jihatdan ustunlikka erishish mumkin. Son jihatdan o’yinchilar 
barobar bo’lgan paytda (1x1 yoki 2x2) jasurona va qatyi yakka kurashish uchun 
imkoniyat borligini ham hisobga olish kerak. 
Tez yo’rib o’tishni uch qismga bo’lish mumkin: boshlanish, rivojlanish va 
yakunlash. Birinchi qismning muvaffaqiyati, oldinga keskin chiqishning tezligi 
bilan, har bir qatnashchining oldinga chiqishga harakat qilishi, to’pni birinchi 
uzatishning (ortiqcha harakatlarsiz) o’z vaqtida uzatilganligi bilan aniqlanadi. Agar, 
albatta, to’pni sherigi egallashiga ishonch bo’lsa, u to’pni egallashga 
tayyorlanayotganda, oldinga harakat qilishni boshlashi bilanoq, o’yinchilar 
raqiblardan uzoqlashadi. Odatda, yo’rib o’tishda, himoyaning birinchi chizig’ida 
joylashgan 2-3 o’yinchi faol qatnashadilar, to’rtinchi o’yinchi ularga ko’mak beradi, 
beshinchi o’yinchi esa orqa tomonni straxovka qilishni ta’minlaydi. Bu 
o’yinchilarning harakat yo’nalishi ularning maydonda joylashganiga va jamoa 
to’pni egallay olgan joyiga bog’liq. To’psiz o’yinchilar keskin yugirgan vaqtda, 
ularning to’p egallagan sherigi raqibdan oldinda paydo bo’lgan o’yinchiga to’pni 
tezda uzatishi kerak (27-rasm). 

---

Jamoa o’yinda tez yo’rib o’tishdan foydalanishga harakat qilsa, u buning uchun 
kerakli zamin yaratishi kerak. Gap to’pli o’yinchiga qarshi himoyada doim faol ta’sir 
qilish to’g’risida, o’zining shchiti va oldida sapchigan to’p uchun yaxshi tashkil 
qilingan kurash to’g’risida, to’pni olib qo’yish uchun bo’ladigan harakatchanlik 
to’g’risida ketyapti. 
Tez yo’rib o’tishning ikkinchi qismi – rivojlanish, o’yinchilar keyingi to’g’ri 
yo’l bo’ylab harakat qilishlarini, to’pni urib yurishni va maydonning o’rta qismini 
tezroq o’tish uchun hujumchilar o’rtasidagi to’pni bir-ikki uzatishni o’z ichiga oladi. 
Vaqt bo’yicha bu qism 2-3 soniyagacha cho’ziladi. Yo’rib o’tishning yakunlovchi 
qismi - raqib yaqinida bo’lib o’tadi va 1,5 soniya atrofida davom etadi. Savatga 
yakunlovchi otishni odatda, to’pni urib yurishdan keyin yoki o’yinchining shchit 
ostiga to’p uchun tez chiqishdan keyin bajariladi. Umuman, yaxshi tayyorlangan 
jamoa, to’pni uzatishni uch martadan orttirmasdan tez yorib o’tishni 4-6 soniya 
ichida amalga oshiradi. 
Tez yo’rib o’tish uch usulda bajariladi: 
- raqib shchiti tomon uzun uzatish bilan, bunda aslida ikkinchi qism chiqib 
ketadi; 
- maydon o’rtasidan (to’pni urib yurish bilan va olib yurmasdan); 
- yo’n chiziqlar bo’ylab.