Базальт толасига кимёвий ишлов беришга оид илмий-тадқиқотлар таҳлили материалларидан маълум бщлишича, базальт толасини ишлаб чиқариш технологиясида сирти фаол моддаларни қўллаш муҳим аҳамият касб этади


Download 22.48 Kb.
Sana22.12.2022
Hajmi22.48 Kb.
#1042181
Bog'liq
СФМ


2.3. Базальт толасига физик-кимёвий ишлов бериш бўйича назарий ва амалий тадқиқотлар
2.3.2. ххххххххххххххххххххх

Базальт толасига кимёвий ишлов беришга оид илмий-тадқиқотлар таҳлили материалларидан маълум бщлишича, базальт толасини ишлаб чиқариш технологиясида сирти фаол моддаларни қўллаш муҳим аҳамият касб этади.


Бугунги кунда базальт толасининг мақсадли ишлатилишига қараб турли хил СФМдан фойдаланилади. Тўқимачилик саноатида фойдаланиладиган ип ва йигирилган ипларни мато (тўқима, трикотаж) тўқишга тайёрлаш жараёнида СФМ билан ишлов берилади. Ушбу тайёргарлик жараёни ип ва йигирилган ипларнинг ярим тайёр маҳсулотлар, яъни мато олинишида машина ишчи органлари билан ишқаланиши таъсирига чидамлилигини оширади. Ип ёки йигирилган ипларнинг узилувчанлиги қанча кам бўлса тўқиш жараёни муқобиллашади ва самарадорлиги ортади. Тўғридан-тўғри СФМда (аппрет)ларнинг вазифаси фильерадан чиққан комплекс шишасимон толали сиртни композицион материаллар, яъни полимерлар билан ўзаро ёпишишини, яъни адгезиясини яхшилашдир. Базальт толасини олишда толаларни тўғридан-тўғри СФМ ишлаб чиқариш ёки уларни термокимёвий тозалашдан кейин қайта ишлаш жараёнида ишлаш мумкин.
СФМ базальт толаларидан турли хил мустаҳкамловчи материалларни олиш учун мўлжалланган ҳар хил таркибли комплекс ипларни ишлаб чиқаришда қўлланилади. Уларни тайёрлаш жараёнида асосий хавфли ва зарарли омиллар бу физикавий (ток уриши) ва кимёвий (концентрация меъёри таъминланмаганда тери орқали заҳарланиш) омиллардир.
СФМларнинг узлуксиз толаларнинг мақсадига қараб, технологик (ёки тўқимачилик) ва гидрофоб-ёпишқоқ (ёки текис) бўлинади. Тўқимачиликдаги ишлатиладиган СФМнинг материаллари ипларни ейилиши ва тўқимачилик (мато, геонетс, тикув материаллари) га қайта ишлаш жараёнида бузилишдан ҳимоя қилади. Тўғридан-тўғри мойлаш материалларининг (ўлчов воситаларининг) мақсади шиша толали сиртни композицион материаллар ва шиша толали пластмассаларда полимерлар билан ёпишишини яхшилашдир. Толаларни тўғридан-тўғри мойлаш материаллари билан уларни ишлаб чиқариш пайтида ёки тола юзасидан тўқимачилик мойлаш материалини термокимёвий тозалашдан кейин қайта ишлаш мумкин [6]. 6. https://edrid.ru/rid/218.016.2001.html
Ҳар хил вариантда турли таркибли сирти фаол моддаларни танлаб оламиз. Тажрибаларни олиб боришда турли таркибли сирти фаол моддаларни синовдан ўтказамиз. Ўтказилган тажриба синов ишларига 3 та кирувчи факторлар танлаб олинди.
Акрил эмульсия – толага қўлланилган сирт фаол моддани пайванд ҳосил қилишда ишлатилади.
Каллоген-коллаген гликопротеин, фибрилляр оқсил бўлиб, организмнинг бириктирувчи тўқимасини (тендон, суяк, хафтага, дерма ва бошқалар) асосини ташкил қилади ва унинг мустаҳкамлиги ва эластиклигини таъминлайди. Коллаген ҳайвонларда топилган; ўсимликларда, бактерияларда, вирусларда ва замбуруғларда эса учрамайди. [1. Fibrillar collagen: the key to vertebrate evolution? A tale of molecular incest. Boot-Handford RP, Tuckwell DS. Bioessays. 2003 Feb;25(2):142-51]. Коллаген бириктирувчи тўқиманинг асосий компоненти ва сут эмизувчиларда энг кўп бўлган оқсилдир [2], бутун танадаги оқсилнинг 25% дан 45% гача. Коллаген синтези жуда энергия талаб қилади.
ДЦУ – бу кўп компонентли сувга асосланган эмулсия. Ушбу стандарт сирка кислотаси муҳитида дициандиамиднинг формалин билан ўзаро таъсири маҳсулоти бўлган тўқимачилик ёрдамчи моддаларини фиксаторига нисбатан қўлланилади. ДЦУ катионоактив препарат бўлиб, тўғридан-тўғри ва олтингугуртли бўёқлар билан бўялган целлюлоза толаларидан тайёрланган матолар ва бошқа тўқимачилик маҳсулотларининг нам ишлов беришгача рангга чидамлилигини ошириш учун мўлжалланган.
Режалаштириш усулини асослаш
Базальт толасини ишлаб чиқаришда ишлатиладиган турли таркибли сирти фаол моддаларнинг таъсирини ўрганиш учун керак бўлган математик моделларни кўриб чиқамиз.
4.3-жадвал
Тажрибанинг режалаштириш шарти



Факторнинг номи, белгиси

Кодлаш-тирилган белгиси

Факторнинг ҳақиқий қийматлари

ўзгариш оралиғи

-1

0

+1

1

Акриль эмульсия

х1

1,2

1,85

2,5

0,65

2

ДЦУ

х2

400

650

900

250

3

Каллоген

х3

0,5

1,25

2

0,75

4.4-жадвал
Download 22.48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling