Бек, А. А. Волоколамское шоссе. Красноярск. 1960. Ebook 2013

7. Volokolamsk avtomagistrali


97




Yana ular Sipunovogacha qancha kilometr borligini so'rashadi. Men quvib o'tish orqali javob beraman. Yo'l bir muncha vaqt bo'sh ­. Atrof jimjit: kechasi olisdagi miltiqning momaqaldiroq ovozi tindi.
Lekin oldimizda yana kimdir yopishqoq oyoqlarini qimirlatmoqda. Ikki, uchta yana ketadi. Yordam yoqadi, lekin ... Lekin la'nati, ular qanchalik yomon! Panfilov bizga bergan mashaqqatli mashg‘ulotlarni sezmaysiz ­: biz u qadar cho‘zilmadik, ortda qolmadik.
Lisanka qo'rqib titrab ketdi. Chiroq ­markazgacha o'tirgan vagonni, yiqilgan otni va g'amgin yig'layotgan chavandozni yoritib yubordi.
Bir daqiqadan so'ng, yon tomonda, sigaret chiroqlari. Bir nechta ­jangchilar yo'l chetiga yotib, chekishdi: charchagan, og'rigan tana namlikka befarq.
Va hamma joyda menda bitta savol bor: Sipunovo qancha masofada?
Men ham u erga haydadim. Sipunovo qishlog'i yaqinida, o'rmonda, bizga qo'shni bo'lgan batalonning qo'mondonlik punkti edi ­.


2
U yerga yetib, ho‘l zinapoyadan qo‘mondonlik punkti zindoniga tushdim.

• 
  Oh, oʻrtoq Momish-Uli, iltimos...
  

Bu tanish bo'g'iq ovoz edi.
Men general Ivan Vasilyevich Panfilovni ko‘rdim.
U temir pechka yonida tuflisini almashtirib o‘tirardi. Bitta ­etik yechildi, qizdirilgan tunukaga kichkina qora oyog'i cho'zildi. Yaqinda Panfilovning ad'yutanti, yosh, qizg'ish leytenant o'tirardi. Boshqa burchakda men bilmagan kapitan bor.
Cho‘zilib, kelganimni e’lon qildim. Panfilov ­o'rnidan turib tomosha qildi va qaradi.

• 
  Yechin. Olov yoniga o'tir.
  

O‘rnidan turib, bir uchi nam bo‘lgan oyoq ro‘molini yoyib ­, oyog‘ini tuvalning quruq chetiga qo‘ydi va tezda, mohirlik bilan, askardek burishmay burab qo‘ydi. Keyin tuflisini kiydi.
Yomg'irda qoraygan, qalqonsimon ­yulduzlar bilan qoplangan palto olovda qurigan edi. Ko'rinishidan, kelgan qismni qabul qilib, Panfilov safga chiqdi, yomg'irda ko'p vaqt o'tkazdi va, ehtimol, yo'q edi.


98




tun bo'yi uxlab qoldi. Holbuki, ellikdagi ajin bosgan ­, o‘ta to‘q, qop-qora mo‘ylovli chehrada charchoqning g‘amginligi sezilmasdi.

• 
  Siz, o'rtoq, Momish-Uli, bugungi kunimizni eshitdingizmi? – ko‘zlarini qisib tabassum bilan so‘radi.
  

O'sha paytda uning xotirjam, do'stona ovozi, makkorona ko'zlarini qisib qo'yishida men qanchalik yoqimli bo'lganimni ifodalash qiyin ­. To‘satdan o‘zimni yolg‘iz emasligimni, dushman bilan ko‘z-ko‘z bo‘lmaganimni, urushning qandaydir sirini biladigan, menga noma’lum, hech qachon jangni boshdan kechirmagan odam ekanligimni his qildim. Men o‘yladim: bu sirni bizning general – o‘tgan jahon urushi askari, keyin esa inqilobdan keyin batalyon, polk, diviziya komandiri ham biladi.
Panfilov davom etdi:

• 
  Qaytarildi ... Fu-u-u ... - U hazil bilan nafasini rostladi. - Men qo'rqdim. Lekin hech kimga aytma, oʻrtoq Momish-Uli ­. Axir, tanklar yorib o'tdi ... Mana u, ¹ - Panfilov ad'yutantga ishora qildi, - u men bilan birga edi, u nimanidir ko'rdi ­. Xo'sh, ayting-chi: qanday uchrashdingiz?
  

O'rnidan sakrab, ad'yutant xursand bo'lib dedi:

• 
  Ko'krak uchrashdi, o'rtoq general.
  

G'alati, o'tkir tanaffus, qora Panfilov
qoshlari norozi bo‘lib ko‘tarildi.

• 
  ko'krak? — deb soʻradi u. - Yo'q, janob, ko'krakni faqat o'q bilan emas, balki har qanday o'tkir narsa bilan teshish oson ­. Eka dedi: ko'kragi bilan. Mana, harbiy kiyimdagi bunday eksantrikga kompaniyani ishonib topshiring va u uni ko'kragi bilan tanklarga olib boradi. Ko'krak bilan emas, balki olov bilan! Biz qurol bilan uchrashdik! Ko'rmadingizmi, to'g'rimi?
  

Ad'yutant tezda rozi bo'ldi. Ammo Panfilov yana bir bor keskin takrorladi:

• 
  Ko'krak ... Otlarni boqyaptimi yoki yo'qmi, borib ko'ring ... Va ularni yarim soat ichida egarga olib borishdi.
  

Ad'yutant salom berib, xijolat bo'lib tashqariga chiqdi.

• 
  Yosh! - dedi Panfilov ohista.
  

Menga, keyin men tanimagan kapitanga qarab ­, Panfilov barmoqlarini stolga urdi.

• 
  Siz piyodalarning ko'kragi bilan jang qila olmaysiz ", dedi u. “Ayniqsa, oʻrtoqlar, bizga hozir. Bu erda, Moskva yaqinida, bizning qo'shinlarimiz kam ... Biz askarlar haqida g'amxo'rlik qilishimiz kerak ­.
  

7 *


99




Men generalni diqqat bilan tingladim, meni qiynagan savollarga uning so‘zlaridan javob topishga harakat qildim, ammo hozircha topa olmadim.
O‘ylab, qo‘shib qo‘ydi:
- So'z bilan emas, balki harakat, olov bilan himoya qiling.


3
Shunda Panfilov dedi:

• 
  Endi siz, o‘rtoq Momish-Uliy, yangi qo‘shningiz bor... Kapitan Shilov bilan tanishing.
  

Kapitan stolda turardi - baland bo'yli, ko'rkam, ­o'z darajasiga ko'ra yosh, taxminan yigirma yetti yoshlarga o'xshaydi. Uning boshida barchamiz kabi Panfilov diviziyasi jangchilari va komandirlari kabi quloqcha emas, balki piyodalar malinali trubkali xaki qalpoqchasi bor edi. U bir og'iz so'z aytmadi, lekin oqsoqol o'girilgunga qadar jim bo'lib qoldi, shakli bilan birga kadrlar bo'limi xodimiga xiyonat qildi. Salom dedik.

• 
  Yo'l bo'ylab sayohat qildingizmi, o'rtoq Momish-Uli? — soʻradi ­Panfilov.
  
• 
  Ha, oʻrtoq general.
  
• 
  Orqada qolganlar ko'pmi?
  
• 
  Ko'p, dedim.
  

Panfilov jahl bilan qochib ketdi:

• 
  Eh...
  

U kapitanga yuzlandi. Shilov qizarib ketdi, "jimgina" bo'ldi. Ammo Panfilov tanbeh o'rniga:
—* Bilaman, bilaman, kapitan, nima deb o‘ylayotganingizni. Kimdir ularni tarbiyalagan, kimdir o‘rgatgan va endi, agar xohlasangiz, ­kapitan Shilovni to‘lang. Xo'sh?
Panfilov tabassum qildi. Shilov ham tabassum qildi. Tanglik ­uni tark etdi.

• 
  Yo'q, o'rtoq general-mayor, unday emas.
  
• 
  Unday emas?
  

General jonli harakat bilan kapitan tomon egildi. Kichkina ko'zlarida qiziquvchanlik porladi. Shilov qat'iy ­javob berdi:

• 
  Men o‘zim haqimda o‘ylamayman, o‘rtoq general-mayor. Odamlar to'lamas edi. Tashqariga chiqib chora koʻrishga ruxsat bering, oʻrtoq general-mayor.
  
• 
  Nima, dovdirab qolganlarni isitib yuboringmi?
  
• 
  Yo'q, o'rtoq general-mayor. Isitish kerak bo'ladi
  

100




komandirlar. Va men sizga kimning ikki barobarga loyiqligini aniqlashni buyuraman.
Panfilov kulib:

• 
  Yaxshi, yaxshi, kapitan.
  
• 
  Chiqishim mumkinmi?
  
• 
  Kutmoq.
  

Panfilov to'xtab qoldi, o'yladi. Keyin yana takrorladi:

• 
  Demak, o‘rtoq Momish-Uli, endi yangi qo‘shningiz bor ­. Batalyon kuchsiz. Kuchsiz tayyorlangan. To'g'rimi, kapitan?
  
• 
  Ha, oʻrtoq general-mayor.
  

Menga o‘girilib, Panfilov diviziya ­Volokolamskda joylashgan zahiradagi batalonga o‘tkazilganini tushuntirdi. Kapitan Shilov bir necha kun oldin batalonni qabul qildi.

• 
  Sobiq qo‘mondonni ishdan bo‘shatish kerak edi”, — ­dedi Panfilov. - Ishdan bo'shatilgan odamlar, uzr. Ajabo! Axir, pushaymon bo'lmoq afsuslanmaslik demakdir! Meni tushunyapsizmi, kapitan?
  
• 
  Ha. Men buni bilaman, o‘rtoq general-mayor.
  

Panfilov bir necha soniya davomida kapitan Shilovning jiddiy yosh chehrasiga indamay qaradi ­, keyin menga o'girildi:

• 
  Siz, oʻrtoq Momish-Uli, men bu yerga chaqirdim...
  

Menda hamma narsa keskinlashdi ... Ammo general shunchaki dedi:
birlashma va bo'shliqni birgalikda tekshirishimiz kerak .­

• 
  Agar dushman bo'g'inga kirsa, uni birgalikda uring. Bunga tayyorlaning. Muloqot va o'zaro munosabatlarning barcha masalalari bo'yicha, ­joyida kelishib oling. Bir-biringizni muammoga duchor qilmang.
  

Yana bir bor kapitanga diqqat bilan qarab, Pan ­filov unga ketishga ruxsat berdi.
Men uchun hech narsa aniqlanmadi. Savol belgilari hali ham meni qiynab qo'ydi. "Uni birga urish!" Qanaqasiga? Qanday kuchlar? Odamlarni xandaqlardan olib chiqish kerakmi? Yalang'och, oldni ­ochingmi? Ammo dushman bir vaqtning o'zida boshqa nuqtaga zarba bersa-chi? "Uni birga urish!" Ammo dushman bizni ham mag'lub qiladi; ustun kuchlar bilan, turli nuqtalarda, turli tomondan zarba beradi.
Panfilovning har bir so'zini tinglab, men tushundim ­: jang siri, jangda g'alaba qozonish siri men uchun hali ham qorong'i.