Bemor sifatida quyidagi huquqlarga egasiz

Oʻzbekiston qonunchiligi
Tahrirlash
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 26-moddasiga koʻra, "Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora koʻrib chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga oʻzini himoya qilish uchun barcha sharoitlar taʼminlab beriladi".
Shuningdek, mustaqillikdan soʻng yangi ishlab chiqilgan Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksida ilk marotaba jinoyat protsessining xalqaro huquqiy normalariga mos keladigan tamoyillari mustahkamlandi: aybsizlik prezumpsiyasi, sud protsessi tortishuvga asoslanganligi, himoya huquqini taʼminlash va boshqalar. Yangi Jinoyat-protsessual kodeksida himoya huquqi nafaqat eʼlon qilindi, balki sud ishining dastlabki bosqichidan, yaʼni shaxs jinoyat sodir etishda gumon qilinib, qoʻlga olingan vaqtdan boshlab amalga oshirilishi taʼminlandi. Jinoiy sud ishini yuritishda prokurorning roli ham oʻzgardi. Tortishuv tamoyiliga binoan prokuror protsessda teng huquqli tomonlardan biriga aylandi va sudni nazorat qilish vazifasidan ozod etildi. Endilikda, JPKga muvofiq, sudda jinoiy ishlar koʻrib chiqilayotganda prokurorga davlat ayblovini qoʻllab-quvvatlaydigan idora vakolatlari topshirildi.
Aaybsizlik prezumpsiyasi bugungi kunda jinoyat huquqining muhim prinsipi sifatida umumeʼtirof etilgan xalqaro huquq normalarida hamda Oʻzbekiston milliy qonunchiligida qatʼiy belgilab qoʻyilgan. Asrlar osha shakllanish bosqichlarini oʻtagan bu tamoyil insonlarning nohaq jazolanishlarini oldini olishga, muhimi, jamiyatda adolat muvozanatini oʻrnatishga qaratilgan.

Aybsizlik prezumpsiyasi toʻla shakllanish bosqichini oʻtab boʻlgan boʻlsada, biroq uni talqin etish borasidagi bahslar hali-hanuz mavjud. Ayrim huquqshunoslar fikricha, jamiyatda shunday jinoyatchilar ham boʻladiki, ularning aybini isbotlash amaliyotda juda qiyin, yaʼni bunday holatlarda aybsizlik prezumpsiyasini qoʻllash, garchi kuchli shubha mavjud boʻlgan taqdirda ham, foyda bermaydi. Ularning qarashicha, bunday vaziyatlarda ayblilik prezumpsiyasini qoʻllash kerak. Yaʼni jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan shaxs oʻzining aybsizligini isbotlab berishi kerak. Fuqarolik huquqlari boʻyicha ayrim faollar giyohvandlik, jinsiy zoʻravonlik, irqiy kamsitish, terrorizm kabi jinoyatlarda shu tamoyilni qoʻllash kerak, deb hisoblashadi. Lekin jamoatchilik va huquqshunoslarning aksariyati ayblilik prezumpsiyasining har qanday shakliga qarshi. Chunki bu prinsip demokratiya tamoyillariga zid boʻlib, unda oʻzining aybsizligini isbotlab bera olmagan insonning nohaq jazolanishi xavfi boʻladi.

Manbalar
1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2. Aybsizlik prezumpsiyasi: Tarix va talqin