Berdaq Ǵarǵabay ulı

Qartayǵan waqtı hám qaytıs bolıwı
Berdaqtıń óz sózine qaraǵanda onı kórgen ǵarrılardıń aytıwıwı boyınsha Berdaq qartayǵanda bir kózi soqır bolǵan. 1873-jılı Orta Aziya Rossiya qol astına ótkennen keyin hár qıylı rus ekspeditsiyaları tárepinen qaraqalpaqlardıń da folklorına hám ádebiyatına baylanıslı kóp materiallar xalıq arasınan jazıp alınıp, olardıń geyparaları basıp shıǵarıldı. Usınday mádeniy miyraslardı jıynaw maqsetinde bolıwı kerek 1900-jılı Túrkistan General Gubernatorlıǵınıń Sırdárya oblastındaǵı Ámiwdárya bóliminiń baslıǵı Berdaq shayırdı Petro-Aleksandrovskiyge shaqırdı. Berdaq shayır bul shaqırıqtı qabıl etti. Biraq ol Qazaqdáryada awırıw bolıwı sebepli Nókiske ǵana zordan jetedi. Sóytip Petro-Aleksandrovskiyge jete almay-aq Nókisten qaytadı. Sol jılı, 1900-jılı qaraqalpaq xalqınıń ataqlı shayırı hám baqsısı Berdaq Ǵarǵabay ulı Qazaqdáryada qaytıs boladı. Ol tuwrali zamanlasi Ótesh shayir "Berdaq edi shayirlardiń danasi, sózine iyildi adam balasi" dep baslanatuǵin belgili qosiǵin dóretken.
1977-jili qista Berdaq shayirǵa arnap Nókis, Qaraqalpaqstanda eskertkish ashildi. Bul eskertkishti belgili jaziwshi Shińǵis Aytmatov ashti hám ol Berdaq tuwrali bilay dedi "Ala tawda eń biyik shińlardi "tuw shoqqi" desedi. "Sol aytqanday, Berdaq kóp milletli tuwisqan ádebiyatlariniń "tuw shoqqilariniń biri" ("Sovet Qaraqalpaqstani", 1977-jil 1-mart). Bul eskertkishte Berdaqtiń tómendegi qatarlari jazilǵan:

Shayır edim, kózim kórgenin jazdim, Kókiregimniń sezip, bilgenin jazdim, Zaman qisletinen sarǵaydim, azdim, Bolar ma dep jaqti kúnler xaliq ushin.

Ádebiy Dóretiwshiligi
Berdaq shayır XIX ásirde qaraqalpaq xalqınıń arasınan shıqqan shayırı, baqsısı, tariyxshısı. Onıń tvorchestvolıq jolı óz dáwiriniń xalıq mádeniyatı, xalıq tariyxı menen organikalıq baylanısta ósken hám rawajlanǵan. Berdaq shayırdıń dóretiwshiligi XIX ásirdegi qaraqalpaqlardaǵı xalıqlıq ádebiyatınıń rawajlanıwınıń haqıyqat guwası bolıp xızmet atqaradı. Berdaq dóretiwshiligi - Orta Aziya xalıqlarınıń milliy mádeniyatına, sonday-aq pútkil dunyalıq mádeniyatı ǵáziynesine qosılǵan úlken úles.
Berdaq qaraqalpaq xalqiniń qayǵi-hásiretin jirlaw menen birge, oni jasawǵa jigerlendirdi, sotsialliq teńlik ushin gúreske ruhlandirdi. Shayirdiń "Xaliq ushin, "Jaqsiraq" qosiqlari, "Ernazar biy", "Amangeldi" poemalari, "Aqmaq patsha" dástani usinday mánistegi, qaraqalpaq xalqiniń oy-sezimine tásir etetuǵin shiǵarmalar boldi. Ol "Jaqsiraq" qosiǵinda minaday dep jazadi:

Berdimurat xaliqti, xaliq Berdaqti, Jalǵizinday kórer jannan jaqsiraq.

Berdaqtıń qosıqlarınıń ózgeshelikleriniń biri - shayır, ádette shıǵarmanıń keyninde sol shıǵarmadan belgili juwmaq shıǵarıp, onıń tiykarǵı ideyasın ashıp beredi. Sonıń menen birge kópshilik shıǵarmalarında avtor óziniń atın atap kórsetedi, geypara shıǵarmalarında onıń qay jılı jazılǵanın kórsetedi.

Berdaqtıń shıǵarmaları:

• 
  Salıq
  
• 
  Jaz keler me?
  
• 
  İzler edim