Berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti ximiya-texnologiya fakulteti
Download 1.27 Mb.
|
nikel oz betinshe
BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLIK UNIVERSITETI XIMIYA-TEXNOLOGIYA FAKULTETI XIMIYA QA’NIYGELIGI STUDENTI ESEYOVA ELEONORANIN’ ORGANIKALIQ EMES XIMIYA PA’NINEN O’Z BETINSHE JUMISI. TEMA:NIKEL ELEMENTI ALINIWI,FIZIKALIQ HA’M XIMIYALIQ QA’SIYETLERI. TAPSIRG’AN:ESEYOVA ELEONORA QABILLAG’AN:QOSNAZAROV QUWAT JOBA:
2.TIYKARG’I BO’LIM 2.1Nikeldin’ ta’biyatta tarqaliwi 2.2 Nikeldin’ ximiyaliq ha’m fizikaliq qa’siyetleri 2.3Nikeldin’ birikpeleri 2.4 Nikeldin’ aliniwi ha’m qollaniliwi 3.Juwmaqlaw 4.Paydalanilg’an a’debiyatlar Kirisiw
19-a’sirdin’ 80-jillarina deyin nikelden tek zergerlikte ha’m tenge pullar tayarlaw da paydalanilg’an. Jan’a Kaledoniyada ha’m Kanadada nikel rudalarina bay ka’nler ashilip,polatqa Nikel qosilg’aninda polattin’ qa’siyetleri jaqsilaniwi aniqlang’annan keyin nikel islep shig’ariw sanaati ken’inen rawajlana basladi.Massaliq ta’repten jer massasinin’ 8,103%in quraydi. Nikel ta’biyatta pentlandit (FeNi)9S8 , millerit (NiS) , nikelin (NiAs) , xloantin (NiAs2) , gerodorfit (NiAsS) , ulmanit (NiAsSb) atli minerallar halinda ha’m basqa metallardin’ sulfidlarina aralasqan halda ushirasadi. Nikel islep shig’ariwda , tiykarinan , onin’ sulfidli minerallari , sulfidli misnikel rudalari , garniyerit (Ni4Si4O10(OH)2*4H2O) minerali(magniy ha’m nikeldin’ o’zgeriwshi quramli silikatlari) ha’m magnitli kolchedan u’lken a’hmiyetke iye. Nikeldin’ 50 den aslam minerallari bizge ma’lim. Nikeldin’ birqatar cianidli kompleksleride bar. Olarg’a K3[Ni(CN)4] , K4[Ni2(CN)6] ha’m K4[Ni(CN)4] ler kiredi. Nikel - gu’mis siyaqli aq, jaqsi iyiliwshen’ , elastik jiltiraq metal. Birikpelerden ajiratip aling’an ku’kin halindag’I nikeldin’ tu’si qaramtir. Nikeldin’ 2 modifikaciyasi ma’lim: geksoganal reshyotkali halda kristallanatug’in a-Nikel ha’m kub reshyotkali r- Nikel a-Nikel 250-300 gradusta R-Nikelge aylanadi. Nikel 0gradustan 1200 gradusqa shekem , tiykarinan , r-Nikel ko’rinisinde boladi. Nikeldin’ suyiqlaniw temperaturasi 1455gradus , qaynaw temperaturasi 2900 gradus , tig’izlig’I bolsa 8,9g/sm3. Nikel temir ha’m kobaltqa uqsag’an ferromagnit zatlar quramina kiredi. Nikel ximiyaliq qa’siyetleri ta’repten temir , kobalt , mis ha’m metallarg’a uqsaydi.Valentligi 2 ha’m 3 nikeldin’ ju’da ko’p kompleks birikpeleri ma’lim. Nikeldin’ sirtinda oksid perde bar bolg’anlig’I sebepli izg’ar hawada tot baspaydi. Galogenler qosip qizdirilsa NiGa2 payda boladi.Altingu’girt penen birigip NiS payda etedi.Olar kislorod penen birigip ,EO , E2O3 , ha’m E3O4(yakiE2O3 ha’m EO) quramli oksidler payda etedi. En’ barqarar oksidi NiO. Biraq NiO2*nH2O beqaror.Nikel(2)gidroksid Ni(OH)2 jasil sho’kpe ,ol to’mendegiler menen reakciyag’a kirisedi: Ni(OH)2+2HCl=NiCl2+H2O Ni(OH)2+6NH4OH=[Ni(NH3)6](OH)2+6H2O 1-su’wret. Nikel bo’lekshesi. Ni+2HCL=NiCl2+H2↑. 3Ni+8HNO3(разб)=разб)=Ni(NO3)2+2NO↑+4H2O 2Ni+O2=2NiO (500-1000gradus) Ni+E2=NiE2 (выше 700 гр.Е=F; 300-600гр. E=Cl) Ni+E=NiE (qara) (900gradus . E=S ,Se ,Te) Ni+E=NiE (qizil) (700-900 gradus . E=As (nikelin, Sb) 6Ni+2NH3=2Ni3N+3H2 (445gradus) 3Ni+2CO=Ni3C(qara)+CO2 (270gradus) Ni+4CO=[Ni(CO)4] (50-100gradus) Ni+2(NH3*H2O)+H2O+(NH4)2CO3=[Ni(H2O)2(NH3)4](OH)2+CO2↑ Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling