Berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti ximiya-texnologiya fakulteti


Download 1.27 Mb.
bet1/2
Sana08.04.2023
Hajmi1.27 Mb.
#1342863
  1   2
Bog'liq
nikel oz betinshe

BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLIK UNIVERSITETI


XIMIYA-TEXNOLOGIYA FAKULTETI
XIMIYA QA’NIYGELIGI STUDENTI
ESEYOVA ELEONORANIN’ ORGANIKALIQ EMES XIMIYA PA’NINEN O’Z BETINSHE JUMISI.

TEMA:NIKEL ELEMENTI ALINIWI,FIZIKALIQ HA’M XIMIYALIQ QA’SIYETLERI.


TAPSIRG’AN:ESEYOVA ELEONORA


QABILLAG’AN:QOSNAZAROV QUWAT

JOBA:
1.KIRISIW


2.TIYKARG’I BO’LIM
2.1Nikeldin’ ta’biyatta tarqaliwi
2.2 Nikeldin’ ximiyaliq ha’m fizikaliq qa’siyetleri
2.3Nikeldin’ birikpeleri
2.4 Nikeldin’ aliniwi ha’m qollaniliwi
3.Juwmaqlaw
4.Paydalanilg’an a’debiyatlar

Kirisiw
Nikel (nemishe.Nikel,latinsha Niccolum) ,Ni - Mendeleev periodliq kestesinin’ 7 gruppasina tiyisli ximiyaliq element.Ta’rtip nomeri 28,atom massasi 58,69.Ta’biyiy nikel 5tu’rli izotoptin’ 58Ni(67,88%) , 60Ni(26,23%) , 61Ni(1,19%) , 62Ni(3,66) , MNi(1,04%) aralaspalarinan ibarat. En’ uzaq saqlaniwshi radioaktiv izotobi - 59Ni(T1/2 =105jil). Nikeldi da’slep 1751 jili shved ximigi Nikel Kronstedt tapqan ha’m og’an at qoyg’an. “Nikel” ati kupfernikel minerali - Kupfernikel (NiAs) atinan aling’an.(nemisshe Kupfer-mis, Nickel-jin). Bul mineral ko’rinisi menen mis rudalarina uqsap ka’nshilerdi ko’p shalg’itqani ushin sonday ar alg’an. Nemis ximigi Nikel Rixter 1804 jili taza nikeldi aliwg’a erisken.


19-a’sirdin’ 80-jillarina deyin nikelden tek zergerlikte ha’m tenge pullar tayarlaw da paydalanilg’an. Jan’a Kaledoniyada ha’m Kanadada nikel rudalarina bay ka’nler ashilip,polatqa Nikel qosilg’aninda polattin’ qa’siyetleri jaqsilaniwi aniqlang’annan keyin nikel islep shig’ariw sanaati ken’inen rawajlana basladi.Massaliq ta’repten jer massasinin’ 8,103%in quraydi. Nikel ta’biyatta pentlandit (FeNi)9S8 , millerit (NiS) , nikelin (NiAs) , xloantin (NiAs2) , gerodorfit (NiAsS) , ulmanit (NiAsSb) atli minerallar halinda ha’m basqa metallardin’ sulfidlarina aralasqan halda ushirasadi. Nikel islep shig’ariwda , tiykarinan , onin’ sulfidli minerallari , sulfidli misnikel rudalari , garniyerit (Ni4Si4O10(OH)2*4H2O) minerali(magniy ha’m nikeldin’ o’zgeriwshi quramli silikatlari) ha’m magnitli kolchedan u’lken a’hmiyetke iye. Nikeldin’ 50 den aslam minerallari bizge ma’lim. Nikeldin’ birqatar cianidli kompleksleride bar. Olarg’a K3[Ni(CN)4] , K4[Ni2(CN)6] ha’m K4[Ni(CN)4] ler kiredi.

Nikel - gu’mis siyaqli aq, jaqsi iyiliwshen’ , elastik jiltiraq metal. Birikpelerden ajiratip aling’an ku’kin halindag’I nikeldin’ tu’si qaramtir. Nikeldin’ 2 modifikaciyasi ma’lim: geksoganal reshyotkali halda kristallanatug’in a-Nikel ha’m kub reshyotkali r- Nikel a-Nikel 250-300 gradusta R-Nikelge aylanadi. Nikel 0gradustan 1200 gradusqa shekem , tiykarinan , r-Nikel ko’rinisinde boladi. Nikeldin’ suyiqlaniw temperaturasi 1455gradus , qaynaw temperaturasi 2900 gradus , tig’izlig’I bolsa 8,9g/sm3. Nikel temir ha’m kobaltqa uqsag’an ferromagnit zatlar quramina kiredi. Nikel ximiyaliq qa’siyetleri ta’repten temir , kobalt , mis ha’m metallarg’a uqsaydi.Valentligi 2 ha’m 3 nikeldin’ ju’da ko’p kompleks birikpeleri ma’lim. Nikeldin’ sirtinda oksid perde bar bolg’anlig’I sebepli izg’ar hawada tot baspaydi. Galogenler qosip qizdirilsa NiGa2 payda boladi.Altingu’girt penen birigip NiS payda etedi.Olar kislorod penen birigip ,EO , E2O3 , ha’m E3O4(yakiE2O3 ha’m EO) quramli oksidler payda etedi. En’ barqarar oksidi NiO. Biraq NiO2*nH2O beqaror.Nikel(2)gidroksid Ni(OH)2 jasil sho’kpe ,ol to’mendegiler menen reakciyag’a kirisedi:


Ni(OH)2+2HCl=NiCl2+H2O
Ni(OH)2+6NH4OH=[Ni(NH3)6](OH)2+6H2O

1-su’wret. Nikel bo’lekshesi.


  1. Ni+2HCL=NiCl2+H2↑.

  2. 3Ni+8HNO3(разб)=разб)=Ni(NO3)2+2NO↑+4H2O

  3. 2Ni+O2=2NiO (500-1000gradus)

  4. Ni+E2=NiE2 (выше 700 гр.Е=F; 300-600гр. E=Cl)

  5. Ni+E=NiE (qara) (900gradus . E=S ,Se ,Te)

  6. Ni+E=NiE (qizil) (700-900 gradus . E=As (nikelin, Sb)

  7. 6Ni+2NH3=2Ni3N+3H2 (445gradus)

  8. 3Ni+2CO=Ni3C(qara)+CO2 (270gradus)

  9. Ni+4CO=[Ni(CO)4] (50-100gradus)

  10. Ni+2(NH3*H2O)+H2O+(NH4)2CO3=[Ni(H2O)2(NH3)4](OH)2+CO2↑


Download 1.27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling