Berdieva G. Qaraqalpaq tilinde feyildin` funktsional` formalari’

 Ha`reket ati’ni’n` qospa formalari’ 
 
Qaraqalpaq tilinde ha`reket atının` qospa formaları -g`anli’q/-genlik, -
qanli’q/-kenlik, -tug`i’nli’q, -jaqli’q, -arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik, - masli’q/-meslik, -

---

19 
mag`a/-mege, -arg`a/-yerge, -masqa/-meske, -i’wg`a/-iwge, -wg`a/-wge formalari’ 
qospa affiksler boli’p yesaplanadi’. Bul formalar tu`bir ha`m do`rendi tu`bir 
feyillerine jalg`anadi’ ha`m ha`reket ati’ feyillerin jasaydi’.
 
1. Ha`reket ati’ni’n` -g`anli’q/-genlik, -qanli’q/-kenlik formalari’ 
 
Qaraqalpaq tilinde ha`reket ati’ni’n` -g`anli’q/-genlik, -qanli’q/-kenlik 
formalari’ boli’mli’ ha`m boli’msi’z formada kelgen wo`tken ma`ha`ldegi -g`an 
formali’ kelbetlik feyilge -li’q/-lik qosi’mtasi’ni’n` qosi’li’wi’ arqali’ payda 
boladi’. Ha`rekettin` wo`tken waqi’ttag`i’ hal-jag`day, na`tiyjesin bildirip, 
substantivlik ma`nige iye boladi’. Mi’sali’:
1. Ko`p sharshag`anli’q − adamni’n` den sawli’g`i’na zi’yanli’.
2. Pa`ynek jo`rgekten
shi’qqali’ bosag`ag`a telmirip, yesiktin` jabi’g`i’nan 
si’g`alap wo`sken, tabaq iyesinin` rabayi’n baqqi’sh, wol jamanlag`andi’ qosi’li’p 
si’bap, wol maqtag`andi’ ko`kke shi’g`ari’p so`ylegish, wo`zinin` toqtami’na iyelik 
yete almas, yerme bolg`anli’qtan, wolarg`a jag`i’mpazlani’p, wo`zi tani’mas 
patsha shesheydi g`a`remetlep sala berdi (H.Wo`.) 
3. Woni’n` sa`wbetlesi Ilbi’r g`arri’ da qostari’ni’n` peyli-apqali’na qani’q 
bolg`anli’qtan, woni’n` tamag`i’ bu`lkildegennen bir su`yekli so`zge taqi’m 
salari’n an`di’, saqali’n tarashlap, woni’n` awzi’na pildey u`n`iliw menen qaldi’. 
(H.Wo`.)
Ha`reket ati’ni’n` -g`anli’q/-genlik, -qanli’q/-kenlik formalari’ seplik, 
tarti’m, ko`plik formalari’n qabi’l yetedi, tirkewishler menen keledi. Mi’sali’:
Ba`rin bilip barati’rg`anli’g`i’ ushi’n wog`an unag`an yedi. Yesitpegenlikten 
u`ndemedi.
Wolar ha`r qi’yli’ ga`p ag`zalari’ni’n` xi’zmetinde keledi.