Бернулли тенгламаси


Download 43.03 Kb.
Sana03.02.2023
Hajmi43.03 Kb.
#1150351
Bog'liq
New Microsoft Word Document (2)


Оддий шаклдаги дифференсиал тенглама :
�′+�(�)�=�(�)��,�≠0,1
Бернулли тенгламаси дейилади (мисол учун �=0  ёки �=1  бир жинсли ёки бир жинсли чизиқли тенгламани оламиз).
Да �=2  Риccати тенгламасининг махсус ҳолатидир. Ушбу бир жинсли тенгламани 1695-йилда нашр этган Жейкоб Бернулли шарафига номланган.
Бу тенгламани чизиқли тенгламага туширувчи алмаштириш ёрдамида ечиш усулини унинг акаси Иоган Бернулли 1697-йилда ечимини топган[1].
Ечиш усули[edit | edit source]
Биринчи усул[edit | edit source]
Тенгламанинг барча шартларини қуйидагигага бўлинг
��,
оламиз
�����−�+�(�)�1−�=�(�).
Ўзгартиришни амалга оширамиз
�=�1−�
ва фарқлаш орқали биз қуйидагиларни оламиз:
����=(1−�)�−�����.
Бу тенглама чизиқли тенгламага келтирамиз:
����+(1−�)�(�)�=(1−�)�(�)
ва Лагранж усули (доимий ўзгариш) ёки интеграллаштирувчи омил усуллари билан эчилиш ҳам мумкин.
Иккинчи усул[edit | edit source]
Келинг, алмаштириш усули орқали алмаширамиз
�=��,
кейин:
�˙�+�(�˙+�(�)�)=�(�)(��)�.
�(�)≢0  шундай деб оламиз;
�˙+�(�)�=0,
бунинг учун 1-тартибдаги ажратиладиган ўзгарувчилар билан тенгламани ечиш кифоя бўлади. Шундан сўнг, аниқлаш учун �  тенгламани оламиз �˙��=�(�)��−1  ажраладиган ўзгарувчиларга эга тенгламадир.
Мисол учун[edit | edit source]
Тенглама
�′−2��=−�2�2
�2, бўлиб оламиз:
�′�−2−2��−1=−�2.
Ўзгарувчиларнинг ўзгариши оламиз
�=1�
бизга берилган:
�′=−�′�2,
�′+2��=�2.
�(�)=�−2∫1���=�−2.
�(�) ga bo'ling ,
�′�2+2��=�4,
∫(��2)′��=∫�4��
��2=15�5+�
1��2=15�5+�.
Натижа:
�=�215�5+�.
Қо'шимча ма'лумот :
Бернули тенгламаси фақат математика ёки алгебрада эмас физикада ҳам муҳим орин тутади.Бернули тенгламаси ёрдамида физикада бу тенглама сизга ихтиёрий ўлчамдаги найда ҳаракатланаётган суюқлик ҳаракатини таҳлил қилиш имконини беради.
Download 43.03 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling