Бетон қоришмаси peжа бетон қоришмасининг тузилиши Бетон қоришмасининг реологик хоссалари

. БЕТОН ҚОРИШМАСИ
PEЖА
1. Бетон қоришмасининг тузилиши

2. Бетон қоришмасининг реологик хоссалари

Бетонни тайёрлаш ва қотириш жараёнида иккита босқични ажратиш мумкин:

1. 
   Цементнинг тишлашиши ва қуюқлашиб бетон қоришмага айланиши;
   
2. 
   Қотиш даври ва ишлатилиши давомида ҳамма ҳоссаларини ўзидашакллантирган қаттиқ материал, яъни бетонга айланиши.
   

Бетон қоришмаси мураккаб кўп компонентли ва яримдисперслисисте-мани ўзида мужаассамлаштирган бўлиб, цемент ва тўлдирувчилар ара-лашмасини сув билан қориштириш натижасида хосил қилинади (қуюқ бўтқа-симон аралашма). Қоришманинг сифатини яхшилаш ва ҳоссаларини бошқа-риш мақсадида унинг таркибига махсус қўшилмалар ҳам қўшилади. Унга цементнинг майда дисперсли зарралари, нисбатан йирикроқ бўлган майда ва йирик донали тўлдирувчи, зарур холларда киритиладиган махсус қўшилма-лар, сув ва қоришмани тайёрлаш жараёнида қўшилиб кетадиган ҳаво киради.

Маълумки, қаттиқ зарралар билан сувнинг ўзаро ички кучлари таъсири натижасида бетон қоришмаси қовушқоқ тузилишли суюқликлар учун тав-сифли бўлган аниқ хоссаларга ва боғланувчанликка эга бўлади. Бетон қориш-маси ўзининг ҳоссларига кўра қовушқоқ суюқликлар ва қаттиқ фазалар орасидаги ўринни эгаллайди. Хақиқий қовушқоқ суюқликлардан бетон қоришмаси тузилишининг нисбатан мустахкамлиги ёки тузилиши қовушқоқ-лиги билан фарқ қилади. Қаттиқ жисмлардан эса шаклини сақлаш, яъни қовушқоқлик хусусиятининг йўқлиги ва хатто жуда кичик миқдордаги куч таъсирида ҳам қайтмас деформацияланиш ҳусусияти билан ажралиб туради.

Бетон қоришмасининг хусусиятлари, унинг тузилиши, таркибидаги ташкил этувчиларнинг хоссаларига боғлиқ ва қуйидаги муҳим хусусиятларга эга: механик таъсир остида сохта суюлиши ёки харакатчанлигининг ошиши; це-мент билан сувнинг ўзаро физик-кимёвий жараёнлари таъсирида система-нинг қовушиши ва қаттиқ фазага айлангунга қадар доимий ўз ҳусусият-ларини ўзгартириб бориши (харакатчанлигининг йўқолиши).

Бетон қоришмасини тайёрлаш, шунингдек, уни жойлаштриш ва зичлаш жараёнидаги хоссалари қаттиқ ва суюқ фазалар орасида таъсир қилувчи кучлар миқдори ва тавсифи билан аниқланади.

Бетон қоришмадаги қаттиқ фазаларнинг (зарраларнинг) ўзаро таъсири суюқ мўҳит миқдори билан тавсифланади. Қаттиқ зарралар орасидаги ўзаро таъсир кучлари турли хил физик табиатга эга бўлади ва зарраларнинг ўлчамига (3.1-жадвал), шунингдек, суюқ фаза ҳажмига, бошқа моддалар ионларининг мавжудлигига боғлиқ бўлади.

Шағал ва қум доналари орасидаги ғоваклик кераклигича юқори, солиш-тирма юзаси эса кичик, шу сабабли юза қисмларида куч таъсири сезиларсиз бўлади. Натижада қоришма боғланувчанликка эга бўлмайди, сув эса гравита-цион кучлар таъсирида тўлдирувчи доналари орасидаги ғоваклардан чиқиб

Бетон қоришмасининг қаттиқ зарралари ўртасидаги таъсир

қилувчи кучлар

3.1-жадвал

Зарраларнинг ўлчамлари, мм	Таъсир қилиш тавсифи ва куч-ларнинг хили	Таъсир қилиш самараси
		сиқувчи (яқинлаштирувчи)	силжитувчи (узоқлаштирувчи)
40...1 1...0,1 0,1...2·10^-4 2·10^-4...10^-6	Механик Капилярли Флокуляцияли Коллоидли	- + ++ -	- - - +

кетади. Бундай қоришмага ташқи куч таъсир қилганда унда ички механик ишқаланиш кучларии ҳосил бўлади.

Зарралар ўлчами 1...0,1 мм гача кичрайганда капилляр кучлар пайдо бўлади. Қоришма боғланувчанлик хоссага эриша бошлайди. Капилляр кучлар ортиқча сув бўлмаганда таъсир қилади. Қаттиқ зарралар контактлашган (туташган) жойлар орасидаги ғоваклар ҳаво билан тўлдирилган бўлади. Сувли жойларда ҳосил бўладиган юза тортилиш кучлари зарралар орасидаги боғланишларни таъминлайди. Бундай холда қоришма одатда, қаттиқ консистенцияга эришади.

Зарралар ўлчами 0,1...2·10^-4 мм гача кичрайганда ўзаро таъсир қилувчи юза тортилиш, яъни флокуляцияли кучлар хосил бўла бошлайди. Кристал материаллар (цемент, юпқа дисперсли қўшилмалар ва ш.к),юзасида одатда, электр зарядлари пайдо бўлади (3.1-расм). Майда зарраларнинг ўткир уч-лари ва қовурғаларида ушбу зарядлар флокулларнинг шаклланишида асосий рол ўйнайди (мусбат ва манфий зарядларнинг ўзаро тортилиши оқибатида).

Флокуллардаги сув харакатсиз холатда бўл-ганда ғоваклар ҳажми сезиларли намоён бўлади. Зарралар ўлчами майда бўлганлиги сабабли гра-витацион кучлар миқдори сезиларсиз бўлади. Қоришма юқори боғланувчанлик хусусиятига эга бўлади, аммо сув сарфи кўпроқ талаб қили-нади ва унинг харакатчанлиги унча катта бўлмайди.

Коллоидли зарраларнинг ўлчами 2·10^-4...10^-6 мм бўлганда улар орасидаги ўзаро таъсир юза қисмида ҳосил бўлган сув ва адсорбционли боғ-ланган қаттиқ фазалардан иборат қобиқларда содир бўлади.

3.1-расм. Флокулларнинг хосил бўлиш схемаси. 1-цемент зарралари; 2-сув.

Замонавий қарашларга кўра сув билан ўзаро таъсирлашишга киришган қаттиқ зарралар сув молекулаларини ўзига тортиш ҳусусиятига эга. Натижада қаттиқ зарралар атрофида концентрацияларнинг ўзгариши содир бўлади, яъни адсорбцияланади. Адсорбцияланган плёнкада-ги сув харакатсиз бўлиб қолади ва маълум маънода қаттиқ зарра хусусиятига эришади. Бунда бир неча юзлаб сув молекулалари занжир шаклида суюқ фаза ички қисмига йўналган бўлади. Ушбу занжирларнинг узунлиги қаттиқ зарралар юзасининг хоссларига ва гидратланиш жараёнларининг кечишига боғлиқ бўлади. Қаттиқлашган бундай сув қатламларининг қалинлиги 0,15 мкм дан ошмайди.

Цемент зарралари сувда Са⁺⁺ ионларини адсорбциялайди ва уларнинг юзасида мусбат ξ потенциал юзага келади. Агарда сув миқдори етарли бўлса зарралар бир-биридан туртиб юборилади (3.2-расм). Зарралар қанчалик майдаёки зарядлар зичлиги юқори бўлса, ўзаро силжитиш кучлари шунчалик юқори бўлади. Уларниг таъсири остида қоришма юқори харакатчанликка эришади, аммо қаттиқ зарраларнинг юқори солиштирма юзаси кўп сув сарф-