Bibliografiya tuzish turlari (alfavit, xonologik, janr bo’yicha). Bibliografiya tuzish qonun qoidalari. Magistrlik dissertatsiyasida foydalanilgan adbiyotlar ro’yatini tuzish tartibi. Chop etilgan ilmiy ishlar ro’yxatini tuzish tartibi

Bibliografiya tuzish turlari (alfavit, xonologik, janr bo’yicha). Bibliografiya tuzish qonun qoidalari. Magistrlik dissertatsiyasida foydalanilgan adbiyotlar ro’yatini tuzish tartibi. Chop etilgan ilmiy ishlar ro’yxatini tuzish tartibi.
„Bibliografiya” so’zi birinchi marta Qadimgi Gretsiyada qo’llanilgan. So’zma-so’z tarjima qilinganda biblion — „kitob”, grapho — „yozaman” degan m a’noni anglatadi. Kitob nashr etish ishi boshlangunga qadar bu tushuncha kitobni yozish, ko’chirib yozish ma’nosida qo’llanilgan. Bibliografik matnlarni tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki; bibliografik yo‘llanmalar (ssilkalar) mualliflarni ko'rsatishda va aniq bir asarga taalluqli masalalarni ko‘rsatishda qo‘llanilgan. Birinchi rus bibliografik yodgorligi 1073-yil yaratilgan yolg‘on va haqiqiy kitoblarning 3 ta ro‘yxati edi.
Bibliografiya tuzish turlari
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati o‘rnatilgan qoidalar bo‘yicha keltirilgan hujjatlar (kitob, tezis, maqola) haqida bibliografik ma’lumotlar yig‘indisi bo‘lib, ular hujjatning alohida identifikatsiyasi va umumiy xarakteristikasi uchun kerak bo‘ladi. Ro‘yxatni tuzish tartibini muallif belgilaydi va u quyidagi turlarda bo’lishi mumkin:

• 
  Alifbo tartibida, manbalarni mualliflar yoki nomlar ma'lumotlari asosida joylashtirish;
  
• 
  Izohlar yoki eslatmalarga nisbatan juda oddiy usul, lekin faqat birinchi qarashda, chunki zarur bo'lgan manbani topish qiyinlashadi, shuning uchun u kichik hajmdagi ishlarda qo'llanilishi mumkin;
  
• 
  Hujjatning turiga muvofiq ro'yxat manba turi alifbo tartibida joylashtirilgan qismlarga bo'linadigan qo'llanilgan nashr turiga (normativ hujjatlar, maqolalar, kitoblar va boshqalar) asoslangan holda tuziladi;
  
• 
  Xronologiyada, biz tarixiy tadqiqotlar haqida gapiradigan bo'lsak va davriylashtirishga va manba nashr qilingan kunga e'tibor berishimiz kerak.
  

Ro‘yxatni tizimli berish yoki matnda eslash tartibi takrorlashlarni keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun eng qulay usul bu alfavit tartibi hisoblanadi.
Bibliografiya tuzish qonun qoidalari
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati ketma-ketligi qat’iy belgilangan va o‘zgartirib bo‘lmaydigan sarlavha va elementlardan iborat. Hujjatda quyidagi tartibda joylashgan maydonlar bor:

• 
  bayon sarlavhasi, unda muallif(lar) ism(lar)i yoki kollektiv nomi beriladi;
  
• 
  sarlavha va ma’suliyat to‘g‘risida ma’lumotlar oblasti; sarlavha va unga tegishli ma’lumotlar; hujjatni yaratishda ishtirok etgan shaxslar va tashkilotlar to‘g‘risida ma’lumot;
  
• 
  nashrning vazifasi, qayta nashr, uning xarakteristikasi to‘g‘risidagi ma’lumotlar oblasti;
  
• 
  nashr joyi, nashriyot, nashr yili to‘g‘risidagi ma’lumotlar oblasti;
  
• 
  hujjat hajmi va illustrasion material to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oluvchi son xarakteristikasi oblasti;
  

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati maydonlari va elementlarini chegaralash uchun yagona shartli ajratish belgilari tizimidan foydalaniladi:

• 
  . – (nuqta va tire) – birinchidan tashqari barcha oblastlarning oldidan keladi;
  
• 
  : - (ikki nuqta) – sarlavhaga tegishli ma’lumotlar, nashriyot nomidan oldin qo‘yiladi;
  
• 
  / - (yonbosh chiziq) – ma’suliyat to‘g‘risidagi ma’lumotlardan oldin qo‘yiladi. (nashrda ishtirok etgan mualliflar, tuzuvchilar, redaktorlar, tarjimonlar, tashkilotlar).
  
• 
  // - (ikkita yonbosh chiziq) – asosiy qism joylashgan hujjat to‘g‘risidagi ma’lumotlar oldidan qo‘yiladi. (maqola, bob, bo‘lim).
  

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati elementlari ichida til normalariga mos keluvchi punktuatsiya saqlanadi. Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati maydonlari va elementlarini aniqroq bo‘lishi uchun shartli belgi oldidan va undan keyin bitta belgi probel qo‘llaniladi.Matnda havolar kvadrat qavslarda berilishi kerak, masalan, [1], [3-5], [54, 239b.]. Xorijiy manbalarga havola xorijiy tilda berilishi kerak, tarjima qilingan bo‘lsa. Tarjima ko‘rsatma berilishi lozim.
Foydalanilayotgan adabiyotlar ro'yxatini ko'rib chiqishning navbatdagi qismi - bibliografik tavsif. Unda aniq belgilangan tartibda joylashtirilgan bir qator tarkibiy qismlar mavjud.

1. 
   Muallif nomlari bosh harflari bilan. Taxallus bo'lishi mumkin.
   
2. 
   Qo'shtirnoqsiz kitob, darslik, maqola yoki boshqa asar nomi berilgan.
   
3. 
   Ismni tavsiflovchi qo'shimcha ma'lumotni joylashtiring.
   
4. 
   Tinish belgilaridan so'ng, muallifning familiyasi yana bu erda ko'rsatiladi. Faqat farq shundaki, bosh harflar uning oldida. Agar muallif ikki-uchta bo'lsa, unda xuddi shu kabi narsalar haqida ma'lumotlar joylashtirilgan.
   
5. 
   Ma'lumotlar shaharning joylashishi yoki ko'rsatilishi, nashriyotning nomi va chiqarilgan yili ko'rsatilgan nashrda ko'rsatiladi.
   
6. 
   Agar kitobning bir qismi yoki jurnal maqolasi ishlatilgan bo'lsa, sahifa yoki raqamlarning umumiy soni haqida ma'lumotlar mavjud.
   
7. 
   Resurslar tartibi. Huquqiy hujjatlar va hujjatlar bilan boshlanadi. Keyinchalik huquqiy amaliyot materiallari keltirilgan. Ularning orqasida kitoblar, davriy nashrlar, xorijiy nashrlar va Internet resurslari qolgan adabiyotning qolgan qismidir. Agar ba'zi elementlar, masalan, amaliyot materiallari to'liq bo'lmasa, adabiyotning qolgan qismini normativ-huquqiy hujjatlarga darhol amal qilish kerak.
   

Magistrlik dissertatsiyasida foydalanilgan dalil, fikr va mulohazalarning kimniki ekanligini, qaysi manbadan olinganligini yashirmay, aniq ko‘rsatish lozim. Magistrlik dissertatsiyasiga uning mazmunini bayon etish uchun bevosita zarur bo‘lgan qo‘shimcha ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan materiallar ilova qilinishi mumkin. Ilova qismining hajmi magistrlik dissertatsiyasi umumiy hajmining uchdan bir qismidan oshmasligi lozim.