Biblioterapiya psixologik muloqotga qiynalganlar uchun

Biblioterapiya psixologik muloqotga qiynalganlar uchun

Tayyorladi:Yunusova Munisa

Qabul qildi:Almardonova Salomat

Reja:

• Biblioterapiya uslublari
• Biblioterapiyada ishlatish mumkinligi nuqtai nazaridan adabiy janrlar tahlili.
• Psixologik muloqotga qiynalganlar uchun biblioterapiyaning ahamiyati

Biblioterapiya“ atamasi birinchi marta 1916-yilda Semyuel Kroters tomonidan kiritilgan boʻlsa-da, xatti-harakatlarni oʻzgartirish va qaygʻuni kamaytirish uchun kitoblardan foydalanish oʻrta asrlarga borib taqaladigan uzoq tarixga ega boʻlgan. Terapevtik kontekstda qoʻllanilganda biblioterapiya badiiy va badiiy boʻlmagan materiallarni oʻz ichiga oladi. Badiiy biblioterapiya (romanlar, sheʼrlar) dinamik jarayon boʻlib, unda material oʻquvchining sharoitlaridan kelib chiqqan holda faol talqin qilinadi. Psixodinamik nuqtai nazardan, badiiy materiallar identifikatsiyalash, katarsis va tushunish jarayonlari orqali samarali boʻladi. Hikoyadagi qahramon bilan identifikatsiya qilish orqali oʻquvchi oʻz muammolarini koʻrish uchun muqobil pozitsiyaga ega boʻladi. Xarakterga hamdard boʻlish orqali mijoz umidga ega boʻlish va hissiy taranglikni bartaraf etish orqali katarsis shaklini boshdan kechiradi. Natijada tushunchalar va xatti-harakatlarning oʻzgarishiga olib keladi.
1980—1990-yillarning boshlarida biblioterapiya keng qoʻllaniladigan, ammo kam oʻrganilgan terapevtik jarayon edi. Shu bilan birga, koʻplab randomizatsiyalangan nazorat ostida sinovlar (RCT) biblioterapiyaning oʻziga qasddan zarar etkazish, obsesif-kompulsiv buzuqlik (OKB) vabulimiya nervoza, uyqusizlik kabi klinik sharoitlarga ijobiy taʼsirini hujjatlashtirdi. Tadqiqotda shuningdek, biblioterapiyani hissiy kasalliklar, spirtli ichimliklarga qaramlik, jinsiy disfunksiya, kuchli tushkunlik depressiya holatlari kabi koʻplab psixologik muammolarga aralashuv sifatida qoʻllab-quvvatlaydi. Keksa depressiyaga uchragan odamlar uchun psixoterapevtik muolajalarni yaqinda oʻrganishda biblioterapiya samarali yondashuv sifatida paydo boʻldi
Biblioterapiyaning affektiv davolash usullari. Affektiv davolash Kognitiv xulq-atvor terapiyasi (CBT) va vizual asoslangan materiallar yordamida amalga oshirilishiriladi. Affektiv biblioterapiya ishtirokchilarga yordam berishda badiiy adabiyotga tayaniladi. Hikoya xarakteriga hamdard boʻlish orqali mijoz umidga ega boʻlish va hissiy taranglikni bartaraf etish orqali katarsis shaklini boshdan kechiradi. Hikoyadagi holatlar va oʻquvchining shaxsiy muammolari oʻrtasida ham bogʻliqlik boʻlishi mumkin. Natijada, ushbu tushunchalarning hamda xatti-harakatlarning oʻzgarishiga olib keladi. CBT yordamida esa biblioterapiya asosan oʻz-oʻziga yordam beradigan kitoblarga tayanadi. Ular salbiy xatti-harakatlarni muqobil, ijobiy harakatlarni taklif qilish orqali tuzatishga yordam beradi. Vizual asoslangan materiallar. Masalan: grafik romanlarning ham taʼsirchan, ham CBT usullaridan foydalaniladi.
Biblioterapiyada asosan badiiy adabiyotdan foydalanish boʻyicha kognitiv oʻz-oʻziga yordam kitoblari bilan solishtirganda unchalik koʻp tadqiqotlar yoʻq. Shunday ekan Shechtmanning soʻnggi ishi biblioterapiya uchun affektiv adabiyotlardan foydalanishni oʻrganishda muhim ahamiyatga ega. Shextman tajovuzkor oʻgʻil bolalar bilan maslahatlashish boʻyicha oʻz ishida bu bolalarda namoyon boʻladigan kamchiliklarni muhokama qilgan hamda hissiy qoʻzgʻalish belgilari, empatiyaning past darajasi va oʻzini ifoda etishda qiyinchiliklar bilan kechadigan affektiv buzilishlarni tasvirlaydi. Bemor muammoni oʻrganib chiqadi. Tushunchaga ega boʻladi va oʻzgarishga intiladi. Shechtman integrativ davolashdan, affektiv biblioterapiya usullaridan foydalangan holda terapevtik oʻzgarishlarga erishganini aniqladi. Shu bilan birga Shechtman empatiya va tushunishdagi yutuqlarni isbotlab bermoqda
Biblioterapiya 2011-yilda Jennie Bolitho tomonidan kutubxonalar, sogʻliqni saqlash tashkilotlarida va keksalar uchun ijtimoiy aloqalar bilan bogʻliq holda oʻrganilgan. Jennie Bolitho uchuvchi oʻqish dasturini yaratdi. U yerda u asosan mahalliy qariyalar uchun yotoqxonada bir guruh ishtirokchilarga matnni ovoz chiqarib oʻqiydi. (U „oʻqishni tarbiyalash tajribasining bir qismi“ deb taʼriflagan.) Uning 12 haftalik dasturi yakunida bergan bahosi barcha javoblarni ijobiy deb taʼrifladi. Ishtirokchilar bu „guruhni sabrsizlik bilan kutmoqdalar. Chunki bu ularni oʻzlari haqida oʻylashga majbur qiladi va ularga oʻz kasalliklari va monotonligidan tashqari oʻylash uchun nimadir berdi“, deb izoh berdi"
Biblioterapiyani yoshlar duch kelishi mumkin boʻlgan muammolarni hal qilishda samaraliroq hal qiladigan qadamlar mavjud. Jumladan muammo boʻyicha talaba bilan yordam, ishonch, ishonchni rivojlantirish, terapiyani amalga oshirishda yordam beradigan boshqa maktab xodimlarini aniqlash, talabaning ota-onasi yoki vasiylari tomonidan qoʻllab-quvvatlash, yoshlar duch kelayotgan muammoni aniqlash va oʻqituvchi nima uchun uni hal qilishga yordam berishni xohlashini aniqlash, yoshlarga muammoni yengishga yordam beradigan maqsadlarni yaratish, muayyan muammoni hal qilishda yordam beradigan kitoblarni tadqiq qilish, kitob bilan tanishtirish oʻqish faoliyatini oʻz ichiga olgan va kitobning oʻquvchiga taʼsiri va muvaffaqiyatini baholash bilan shugʻullanadigan barcha odamlarga bu borada qattiq shoʻgʻillanishi kerak.Bunda ular oʻquvchi yoshlarimizni ruhiy holatini bir ancha yaxshilashga yordam beradi.
Test
1.Biblioterapiya atamasi kim tomonidan fanga kiritilgan?
A)Semyuel Kroters B)Jennie Bolitho
C)K.Kofka D)K.Lebin
2.Qaysi yillarda biblioterapiya keng qo’llanilgan?
A.1980-1990-yillar B.1970-1980-yillar
C.1990-1995-yillar D.1980-1985-yillar
3.Jamoat salomatligiga asoslangan komikslar asosasn qachon paydo bo’lgan?
A.1940-yil B.1945-yil C.1950-yil D.1955-yil
4.Kim o’qishni tarbiyalash tajribasining bir qismi deb tariflagan?
A)Jennie Bolitho B)Semyuel Kroters
D)K.Lebin C.K.Kofka
5.Biblioterapiyaning nechta shakli bor?
A.2 B.3 D.4 C.5
6.Biblioterapiyaning nechta tan olingan bosqichlari bor?
A.3 B.4 D.5 C.6
7.Ishtirokchi o’zini adabiy asardagi xarakter yoki vaziyat bilan bog’lashi nima deb ataladi?
A.Identifikatsiya B.Katarsis C.Tushuncha
8.Nechinchi yildan Qohiradagi Al-Mansur kasalxonasida davolash uchun Qur’on o’qish buyurilgan?
A.1272-yil B.1280-yil D.1285-yil C.1275-yil
9.19-asrning boshlarida qaysi kasalxonada ,,bemorlarning o’yin-kulgi va ko’rsatmalari’’uchun adabiyotlaridan foydalanishni ma’qullashgan?
A.Benjamin Rush B.Minson Galt C.Yevropa psixiatriyasi muassasi
10.Biblioterapiya atamasi nechanchi yilda fanga kiritilgan?
A.1926-yil B.1920-yil C.1925-yil D.1930-yil