Bilasizmi

ALOQA QURILMALARI QACHON IXTIRO QILINDI ?
XIX-asrda aloqa sistemasi va mexanizmlari kashf qilish jarayoni anchagina qiyinchiliklar va sekinlik bilan davom etdi. Qadimgi davrlarda odamlar bir biriga maktubni choparlar yoki karvonlar yordamida yetkazar edi. Bundan tashqari biror hodisa haqida bir biriga xabar yuborish uchun signal minoralari, osmonga tutun chiqarish, gulxan yoqish va cherkov qo�ng�iroqlaridan foydalanar edi. Bu usullar faqat yaqin masofa uchun samarali edi, ammo uzoq masofalarga bu usulda xabar yuborishning imkoni yo�q edi. Uzoq masofalarga maktub jo�natish juda ko�p vaqtni talab qilar edi. Masalan: Yevropadan O�rta osiyogacha maktub yetib borishi uchun ber necha oylar vaqt ketgan.

Simli aloqa
Birinchi elektr telegrafi 1837-yilda angliyalik ixtirochi Uilyam Kuk (1806-1879) va Charlz Uitson (1802-1875) yaratdi.
Bu telegrafda elektr toki o�tkazgich sim orqali qabul qiluvchiga yetkazilgan. qurilmada signallar qabul qiluvchining strelkasini harakatga keltirib turli harflarni ko�rsatgan va shu usul yordamida har xil axborotlarni uzoq masofaga yetkazish imkoni paydo bo�lgan edi.

Morze kodlari
1843 �yilda Amerikalik rassom Semyuel Morze (1791-1872) telegraf uchun yangi kodni ixtiro qiladi.
Uning bu kodi Kuk va Uitson ixtiro qilgan kodlarni o�zgartirilgani edi. Semyuel Morze alifbodagi har bir harf uchun tire va nuqtadan (�-�va �.�) iborat kodlarni ishlab chiqdi. Xabar uzatishda uzoq signal tire (�-�)ni ifodalagan, qisqa signal esa nuqta bilan (�.�) ifodalangan. Morze kodi hozirgi kunimizda ham qo�llanilmoqda. Morze o�zining telegrafini namoyish qilish maqsadida Baltimordan to Vashingtongacha bo�lgan 6 km masofaga o�tkazgichli sim yotqizdi va buning yordamida prezidentlik saylovlari haqidagi yangiliklarni uzatib turgan. 1858-yilda Charlz Uitson shunday sistema quradiki uning yordamida telegraf apparatiga tushgan xabarni operator uzun qog�oz lentaga terib chiqardi. Keyin esa maxsus kod yozuvchisi nuqta va tiredan iborat signalni uzun va qisqa signalga aylantirib yuborgan. Opertorlar esa signalni eshitib darhol uning uzun qisqaligiga e�tiboran nuqta yoki tire ko�rinishida yozishar edi. Bu signalda Har bir harf bir necha nuqta yoki tiredan iborat bo�lgan.
Masalan: Z harfi " - - . . "(2 ta tire va 2ta nuqta) ko�rinishda bo�lgan. Hozirgi kundagi axborot jo�natuvchi telegraf qurilmalari ham shu qoida sosida ishlaydi. Ammo nuqta va tire signallarini harf ko�rinishiga keltirish avtomat tarzda amalga oshiriladi.