Binolarning texnik ekspluatatsiyaga xos xususiyatlari

4.3. Orayopma elementlarining yuk ko‘tarish qobiliyati 
yo‘qotilishini keltirib chiqaruvchi asosiy omillar
Temirbeton orayopmalaming yuk ko‘tarish qobiliya- 
tining kamayishiga olib keluvchi asosiy nuqson va shikast- 
lanishlar: yo‘1 qo‘yib bo‘lmaydigan solqilik; tashqi devor 
atrofidagi qismlaming muzlashi; liimoya qatlamining ko‘chi- 
shi; beton materiali va armaturaning korroziyalanishi; 
orayopma panellaridagi darzlar; havo va zarbli shovqindan 
yuqori darajada tovush o ‘tkazuvchanlik.
M e’yordan yuqori solqiliklami (1 >1/200 oraliqdagi) 
mavjudligi plitalardagi (panellardagi) nuqsonlar borligi­
dan konstruksiya biriigini pasayishidan darak beradi. Vaqt 
o ‘tishi bilan solqilikni oshib borishi orayopmani kuchay- 
tirish lozimligi haqida ogohlantiradi.
Orayopma materiali namlik rejimini tez-tez o ‘zgari- 
sliiga ta'sirchan bo‘lganligidan, bunday sharoit betonni 
tez buzilishiga olib boiadi. Ayniqsa, betonda darzlar mavjud 
bo’lganida, armatura korroziyaga uchrab, himoya qatla­
mining ko‘chishi yuz beradi.

---

Ishlab chiqarish korxonalarida orayopmalaiga turii moy- 
lar, sovituvchi emulsiyalar to ‘kilishi mum kin. U lar be- 
tonga ta ’sir ko‘rsatib orayopma plitasi yoki yaxlit quyma 
orayopmani yuk ко‘taruvchanligini pasayuviga olib keladi.
Orayopmalami tekshirishda ulaming osilganligiga va 
chayqaluvchanligiga, darz hosil bo'lishiga, suv o‘tkazish 
va namligiga alohida diqqat berish lozim.
Orayopma plitalarda darz (0,3 mm dan ko‘proq) bor 
bo‘Isa, ulam i vujudga keltiruvchi sabablar (ortiqcha 
yuklanishdan, betonning oldindan zo‘riqishidan va boshqa 
texnologik darzlar) aniqlanadi, ham da ulaming holatiga 
baho beriladi.
Yog‘och orayopmalarida yog'och to'sham alam ing, 
balkalaming (ayniqsa, ulaming uchlarining) va shu kabi- 
laming uchlarining chirishi diqqatga sazovordir. Bunday 
hoi ulami devorga noto‘g‘ri o ‘matilishi, ham da xonalar- 
da, pol ostida, chordoqlarda temperatuia-namlik rejimining 
buzilishi bilan ro‘y beradi. Buning natijasida ularda 
namlanish sodir bo‘ladi (terlash holati).
C hordoqdagi orayopm a yog‘och elem entlarining 
chirishi to m q o p lam ad an chakka o ‘tish i, to m q o p la- 
maning m uzlashi, qoniqarsiz tem peratura-nam lik re- 
jimi, ham da shamollatishning yetarli darajada emasligi 
natijasida hosil b o lad i.