Bioaxborot tushunchasi va uning havfsizligini ta’minlash yo’llari

bioaxborot tushunchasi va uning havfsizligini ta’minlash yo’llari

• REJA
• Bioaxborot tushunchasi haqida
• Bioaxborot xavfsizligiga tahdidlar
• Axborotni himoyalash tizimi

Bioaxborot tushunchasi haqida

Bioaxbororot tushunchasi- nukleoitlar ketma-ketligi va to’liq genomlarni o’z ichida oluvchi matematik modullashtirilgan tuzilmadir. Hozirgi bioaxborot xavfsizligi deganda aniqlangan kasalliklar nukleotidlarini ommaga tarqalib ketmasli(ebola virusi kabi) omma ichida shov shuv bo’lishini bioaxborot tizimi serverlari taminlaydi. Dunyodaqgi eng kata bioaxborot bazasi Amerikaning Boston shaxrida joylashgan.
NewYork Times b 2014
Bioaxborot xavfsizligini taminlashda amerika byudjetidan yiliga 4,5 trlyn AQSH dollari ajratiladi. Bu bioaxborot bazalarida Biologik qurollarning to’liq serverlari, amerika axolisining spontan mutatsivtik analizlari saqlanadi. bu serverlarni buzish uchun esa oyida 12000 dan ortiq urinish qayt etilgan.

Bioaxborot havfsizligiga taxdidlar

• Biz bilamizki mashhur odamlar haqidagi ma’lumotlar sir saqlanadi, shuningdek ularning DNK analizi, soch kardiogrammasi, qorachiq kengaytmasi va h.klar.
• 1988-yilda AQSHning Stenford Universiteti olimlari tomonidan birinchi biohavfsizlik tizimi ishlab chiqildi. XXI asrda biologik qurollar ishlab chiqilmoqda, ushbu ma’lumotlarni o’g’irlash uchun davlat serverlarini buzishga harakat qilinadi. Konfedelsial axborotning himoyalanganligini ta’minlashni havf tizimlarini aniqlash, ya’ni axborotning chiqishiga imkon yaratuvchi negativ jarayonlarni aniqlashdan boshlash zarur .

Maqsadga ko’ra axborotlarga ishlov berish

• Maqsadga ko’ra axborotlarga ishlov berish

avtomatlashtirilgan tizimlari havfsizligiga taxdidni uch asosiy turga ajratish mumkin:

• “1” axborot konfidensialligining buzilishiga taxdid;
• “2; axborot yaxlitligining buzilishiga taxdid;
• “3” tizim ishchi qobiliyatinig buzilishiga taxdid.
• Axborot konfedensialligining buzilishiga taxdidlar konfedensial yoki maxfiy axborotni oshkor etishga qaratilgan. Bunday taxdidning amalga oshirilishida axbrot unga kirish huquqi bo’lmagan shaxslarga ham oshkor bo’ladi.
• Axborot yaxlitligining buzilishiga taxdid kompyuter tizimida saqlanayotgan yoki aloxida tarmoq orqali uzatilayotgan axborot tarkibini o’zgartirishga , uning sifatini buzishga yoki butunlay yo’qotishga qaratilgan.

Tizim ishchi qobiliyatining buzilishiga taxdid axborotlarga avtomatik ishlov berish tizimining ishlash qobiliyatini pasaytirish yoki uning ayrim manbalarga kirishini taqiqlab qo’yishga yo’naltirilgan.

• Tizim ishchi qobiliyatining buzilishiga taxdid axborotlarga avtomatik ishlov berish tizimining ishlash qobiliyatini pasaytirish yoki uning ayrim manbalarga kirishini taqiqlab qo’yishga yo’naltirilgan.

Umumiy holda barcha havflarni ikki guruhga bo’lish mumkin: ichki va tashqi.

• Umumiy holda barcha havflarni ikki guruhga bo’lish mumkin: ichki va tashqi.
• Ichki taxdidlar konfidensial axborotni o’z ichiga olgan tizim o’rnatilgan obyekt hodimlari tomonidan yuzaga kelishi mumkin.Bunday taxdid maoshning qoniqtrmasligi yoki raxbariyat bilan kelishmochiliklar natijasida sodir bo’ladi.
• Tashqi taxdidlar raqobatchi tashkilotlar , jinoyatchi elementlar, xorijiy qidiruv xizmatlari tomonidan davlat tarkibi, jamoatchilik tashkilotlari, ommaviy axborot vositalari vakillari bilan o’zaro munosabatlar masalalarini noto’g’ri qo’yishlari sababli yuzaga kelishi mumkin.

Axborotni himoyalash tizimi

• Quyidagilarga bo’linadi:
• Taxdidga qarshi tenglik- bu ham real, ham potensial havflarni diqqat bilan taxlil qilishni nazarda tutadi .Bunday taxlilnig ntijasiga ko’ra, optimallashiahni joriy qilish bilan aniq korxona yoki obyektning aniq bir holatdagi axborotni himoyalash tizimiga qo’yiladigan talablar shakllanadi.
• Uzluksiz- korxonaning axborot havfszligini ta’minlash bir martalik kt bo’lishi mumkin emas. Bu himoyaning tor va bo’sh joylarini topish, axborot chiqib ketishi mumkin bo’lgan kanallarni aniqlash, uzluksiz nazorat, himoyalash tizimini rivojlantirishni o’z ichiga olgan uzluksiz jarayondir.

Rejali- bu talab korxoning har bir bo’limida’ himoyalashning umumiy maqsadlarini e’tiborga olgan holda, o’z hizmat doirasida himoyalashni ishlab chiqish.

• Rejali- bu talab korxoning har bir bo’limida’ himoyalashning umumiy maqsadlarini e’tiborga olgan holda, o’z hizmat doirasida himoyalashni ishlab chiqish.
• Markazlashtirilgan- ma’lum bir tarkib doirasida axborotni himoyalsh jarayonining tashkiliy funksional mustaqilligini ta’minlashi lozim.
• Maqsadga yo’naltirilgan – barcha axborotlarni ketma-ket emas, aniq maqsad yo’lida himoyalanishi lozim bo’lgan axborotlarnigina himoyalash lozim.
• Ishonchli- himoyalashning usul va shakllari axborotning xar qanday oqimi kanallari, uning taqdim etilishi shakli, bayon etish tili va u biriktirilgan fizik tushunchasi turidan qat’iy nazar, ishochli biriktirilishi lozim.
• Universal- axborot chiqishi mumkin bo’lgan kanal turiga qarab qayerda yuzaga kelishi, harakteri, shakli va axborot turidan qat’iy nazar yetarli vositalarda uni berkitish lozim.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!