Bioorganik kimyo. Vitam inlar o’quv-uslubiy qo’llanma namangan 2013
Download 491.75 Kb. Pdf ko'rish
|
Abdullayev Sh. Ergasheva H.E. Bioorganik kimyo. Vitaminlar
|
Vitamin A (retin o l).
Yog’da eruvchi vitamin A, bundan tashqari vitamin A h retinol, akseroftol nomiga ega, u ishqorlanmaydigan yog’ fraktsiyasidan 1912 yilda ajratilgan, nomlanishi 1916 yilda, tuzilishi esa P. Karer tomonidan 1931 yilda taklif etilgan. Sun'iy kristallik retinol 1947 yili O. Isler tomonidan olingan va meditsinada hozir asosan sun'iy olingan vitamin qo’llaniladi. Retinol ( murakkab efir shaklida, asosan P-glyukuronat) xayvonot maxsulotlari, dengiz hayvonlari va boshqalari jigarida uchraydi H3\ Г 9H3 СНз / с \ I I н 2с с — с н = с н — с = с н - с н = с н — с н = с н — С Н 2 О Н I II Н2С с --- СНз с н 2 Retinol (vitamin Л ) Katta yoshli odamlarda bir kunlik normasi - l,5mg.Ular yetishmasligi organizmni holsizlantiradi va ayrim murakkab kasalliklarga, o’limga keltirishi mumkin. A-avitaminoz bo’lganda to’qimalar epithelial qayta tug’ilishi shoxli hisoblanadi, infeksiyaga nisbatan organism mustahkamligi kamayadi va kechga borganda ko’rish qobiliyati yomonlashadi (“ shapko’rlik” ) Vitamin A o’simliklarda uchramaydi, lekin ularda qizg’ish karatin pigmenti (provitamin A ) uchraydi, undan kishi organizmida vitamin A hosil bo'ladi. Karotin yorug’ likda tezda parchalanadi, bu hodisa yuqori temperaturada va kislotali muhitda qaytariladi. Uning miqdori jo ’qa, beda, uzum, qoqi, lavlagi, no’xot, qariqiz, zupturum, gazanda barglarida uchraydi. U sabzida, brodrezak, chakanda, ryabina mevalarida ko’proq ekan. Odam vitamin A ni o’simlikni yeganda, yangi mevalar va sabzavotda provitamin A-karotinlar xisobida jigarda va ichak tashqi shilimshik qavatida oksidlanib parchalanib retinolga aylanishi hisobida qanoatlanadi,bunda simmetrik tuzilgan p-karotin ikki molekula retinolga aylanadi, a va P- karotinlar faqat bitta retinolga aylanadi. |
