Bioorganik kimyo. Vitam inlar o’quv-uslubiy qo’llanma namangan 2013

,N.
-OH
H3c
CH
3
Vitamin B3 (pantoten kislota)
Birinchi marta D pantoten kislota R.Uilyasom tomonidan 1938 yilda ajratilgan 
o’sha yili uning tuzilishi aniqlangan 2 yil o’tgandan keyin bu sun'iy olingan. 
Vitamin B 3 pantoy amidi- (R)-a,p-digidroksi-p,p-dimetil moy kislotasi va p- 
alanindan iborat. U ko’pgina biologik asillaydigan fermentlar kofaktori tarkibiga 
kiradi- koferment A, unda birlamchi gidroksil trifosfoadinazin bilan fosforillangan, 
karboksil esa P-merkaptoetilamin bilan amidirlangan.
13

---

Kofermentni olish, ajratish va uning biologik 
rolini aniqlash amerikalik 
bioximik F.A. Lipman tomonidan o’tqazilgan va 1953 yilda Nobel mukofoti olgan. 
Koferment A ni tuzilishini 1951 yilda Dj. Badli va E.Teyn aniqlagan. Pantoten 
kislota xayvonlar ovqatida bo’lmasa dermatit va ko’pgina boshqa kasalliklar va 
ular ichida umurtqa miyasi mielin qavatining o’zgarishiga olib keladi.
OH
СНз 
о
D-pantotein 
R= C O N H C H
2
C H 2SH
D-pantotenol 
R=CH2OH
D-gomopantoten 
R=CH2C O O II 
kislota
Odamda Avitaminoz kam uchraydi, chunki ichak tayyoqchalari kerakli 
miqdorda pantoten kislotani sintez qiladi. Va u keyin ichakdan shimilib olinadi.
Bu vitaminga talab odamda 10 mg dir. Eng boy manba'lari achiqi, xamirturush, 
nuxat, sut, tuxum, jigar, yurak va buyrak. Pantoten kislota biologik faolligi jihatidan 
hayvonlarda to’la D-pantotenol va pantotein bilan almashinadi.Eng qizig’i, 
D- 
gomopantoten kislota, tarkibida Y-aminomoy kislota tutadi, tabiatda keng 
tarqalgan.yuqori sedativ faollikkga ega. va tibbiyotda ruxiy va psixik kasalliklami 
davolashda qo’llaniladi. Almashinish jarayonida kerak. Ayrim ruhiy kasalliklarda va 
xronik yazvalarda-yaralarda, kuyganlarda kerakdir.
14

---

Vitamin B 4
B 4 vitamin 1957 yilda 1885 yildan ma'lum bo’lgan nuklein asosi adenin 
nomlangan, adenozinning biosintetik anoligidir va uning fosfatidir, u ko’pgina 
muhim bioximik jarayonlarida keraklidir.
Vitamin B 5
Vitamin B 5-kupincha vitamin PP deb nomlanadi ( inglizcha pellagra 
preventing factor-antipellargik faktor) yoki niatsin, kimyoviy jihatdan ikkita moda 
bo’lib bir xil vitamin ta'sirga ega: nikotin (3-piridin karbon) kislota (niatsin) va 
nikotin amid (niatsinamid). Bular kristall tuzilishga ega suvda qiyin eriydi. Tashqi 
ta’sirlarga ancha chidamli. Nikotin kislota va uning amidi avvalgi asrdan ma'lum 
nikotinni tekshirish vaqtidan, boshqa piridin xosilalarini tekshirganda, xamda tabiiy 
xomashyolar (achitqi, xamirturush va gurunch qoldiqlari) u 1911-1912 yilda 
K.Funk tomonidan ajratilgan. Lekin og’ir kasallik-pelagra bilan vitaminlar 
orasidagi bog’liqliq keyin aniqlangan. Vitamin PP bilan nikotin kislqfa birligi 1937 
у. K. Elvenem aniqlagan. Nikotinamid 1934-1935 yillarda mushaklardan R. Kun 
tomonidan, va koferment shakl vitaminlar O.G.Varburg , G.Fon Eyler tomonidan 
ajratilgan.