Biosni ishga tushurish, bios sozlanmalarini sozlash, ona plataga yangi

---

BIOSNI ISHGA TUSHURISH, BIOS SOZLANMALARINI SOZLASH, ONA PLATAGA YANGI 
O’RNATILGAN XARITANI ISHINI BIOS ORQALI BOSHQARISH. 
  
Ishdan maqsad: biosni ishga tushurish, bios sozlanmalarini sozlash, ona 
plataga yangi o’rnatilgan xaritani ishini bios orqali boshqarishni o’rganish. 
T op s hi r i q l a r
r e j as i :
1 . B IO S  h a q i d a t u s h i n c h a ;  
2 . B IO S t i z i mi g a ki r i s h ;
3 . B IO S t i z i mi d a gi d i s k yu r u t u vc h i b o’ l i ml a r i ;
4 . B IO S t i z i mi d a o’ z ga r i s h l a r n i s a q l a s h va c h i q i b ke t i s h .
BIOS (Basic Input/Output System) - asosiy kiritish-chiqarish tizimi 
bo’lib, motherboard (materinskaya plata) da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu 
chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog’lashdan iborat. Har 
safar kompyuter yoqilganda dastlab bios ishlaydi, kompyuter uskunalari 
parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga(dasturiga) o’z 
ishini 
beradi 
(NTLDR, 
bootmgr). 
Award BIOS versii 4.51 PG 
 
AWARD BIOS versii 6,0 
BIOS (Basic Input/Output System) - asosiy kiritish-chiqarish tizimi 
bo’lib, motherboard (materinskaya plata) da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu 
chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog’lashdan iborat. Har 
safar kompyuter yoqilganda dastlab bios ishlaydi, kompyuter uskunalari 
parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga(dasturiga) o’z 
ishini beradi (NTLDR, bootmgr). Kompyuter yongandagi har xil yozuvlar va 
tovushning chiqishi, ROM (Read Only Memory) xotirada yozilgan biosning ishi. 
BIOS(Basic Input/Output System) — asosiy kiritish-chiqarish tizimi 
bo‘lib, motherboard(materinskaya plata)’da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu 

---

chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog‘lashdan iborat. Har 
safar kompyuter yoqilganda dastlab BIOS ishlaydi, kompyuter uskunalari 
parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga(dasturiga) o‘z 
ishini beradi(NTLDR, bootmgr). 
Kompyuter yongandagi har xil yozuvlar va tovushning chiqishi, ROM(Read 
Only Memory) xotirada yozilgan BIOS’ning ishi. 
BIOS quyidagi vazifalarni bajaradi: 
— kompyuterni faollashtirish, barcha elementlarini boshlang‘ich holatga 
keltirish; 
— kompyuter qurilmalarini dastlabki tekshiruvini amalga oshiradi(POST-
test); 
— kompyuter qurilma qismini dastlabki sozlash ishlarini amalga oshiradi; 
— tizim resurslarini taqsimlaydi; 
— PCI qurilmalarini ro‘yxatdan o‘tkazish va sozlash; 
— operatsion tizimni dastlabki yuklanishini amalga oshiradi(bootmgr); 
— qurilmalarni bir-biri bilan moslashuvini tekshiradi; 
— elektr ta’minotini boshqarish, kompyuterni o‘chirish, uxlash holatiga 
o‘tkazish. 
BIOS’ni to‘g‘ri sozlash, kompyuter ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi, shuning 
uchun dastlab shu dasturchani yaxshi o‘rganib olish lozim. Har xil turdagi 
motherboar’lar har xil BIOS turlarini ishlatishadi, shuning uchun bitta yagona 
qo‘llanma qilishning iloji yo‘q, lekin asosi baribir bir xil. Protsessorlarning turi 
rivojlangan sari, BIOS sozlashlari ham qiyinlashib bormoqda. Bu esa, qo‘shimcha 
qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. 
BIOS dasturini asosan quyidagi firmalar ishlab chiqishadi: 
— American Megatrends (AMI); 
— Award Software; 
— Phoenix Technologies. 
BIOS turiga qarab, uning ko‘rinishi ham o‘zgarib boradi, uning turidan 
tashqari bir necha versiyalari ham mavjud, bu versiyalar ham yangilanib borishi 
lozim. 

---

Standart BIOS uchun muljallangan chipset versiyalari ustida ko’rsatiladi. 
Sizning BIOS versiyasi Sizning BIOS ingiz xich qachon yangilanmagan bo’lsa unda 
ustidagi yozilgan belgi va raqamlari BIOS versiyasini anglatadi: 
Kompyuter yuklanish jarayonida POST oqimida plataga briktirilgan BIOS 
versiyasini ko’rish mumkin. 
Windows OS da BIOS versiyasini tekshirish uchun CPU-Z kabi dasturlardan 
foydalanishingiz mumkin 
Nazorat savollari: 
1. 
Bios nima?
2. Biosni qanday ishga tushiriladi? 
3. Bios orqali qanday ishlar amalga oshiriladi? 
4. Biosni asosan qaysi kampaniyalar ishlab chiqaradi? 
5. Biosni vazifalari nimalardan iborat? 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. M.Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, informasion texnologiyalar. Darslik. T.: TDYuI, 2004 y. 
2.С.С.Ғуломов ва бошқалар. Ахботор тизимлари ва технологиялари. Дарслик. Тошкент, “Шарқ”, 
2000 й. 
3.B.Mo‘minov. Informatika. O‘quv qollanma. T.: “Tafakkur-bo‘stoni”, 2014 у. 
4.M.T.Azimjanova, Muradova, M.Pazilova. Informatika va axborot texnologiyalari. O‘quv qollanma. T.: 
“O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, 2013 y. 
5.R.Boqiyev, N.Mirzahmedova, A.Primkulova. Informatika. O‘quv qollanma. T.: TDPU, 2016 y. 

---

---