Bir XIL sharoitda olingan va hajmlari teng bo‘lgan gazlardagi atomlar soni baravar bo'ladi

Endotermik reaksivani - N₂+0₂ = 2NO
Eng o'gir metall (lar)- Os (Zn, Fc, Cu, Hg, Au, Pt)
Eng qattiq metallar- W va Cr Eng yumshog’ metalllar- Na, K,In Eng vengil metall (lar)- Li (Na, Mg Al)
F- elementi miqdori tishlarda kamaysa tish nuray boshlaydi. u tirik organizmlar suyak to'qimalarining hosil bo'lishida va o'sishi uchun zarar hisoblanadi.
F—>0 —>CI—>N—»S—»C—>P—>H—>Si berilgan ketma - ketlikda electron biriktirib olish kamayadi.
F—>CI—>Br—>J qatorida elementlar oksidlovchilik-kamayadi.
Fe- o'simlikda N₂, P va К ning o'zlashtirilishini tezlashtiruvchi element.
FeSO₄ 7H₂O - siyoh tayyorlashda, yog'ochni chirishdan saqlashda, fotografiyada. zararkunanda hashoratlarga qarsha kurashda. F—>Cl— >Br->J ushbu ketnia-ketlikda elcmentlar qaynash harorati va zichligi ortadi.
Fosfat ioni uchun sifat reaksiya beruvchi modda AgN0₃
Fosgen - nafasni bo'g'uvchi
Freon (CF₂Cl₂) - zamonaviy sovitgichlarda sovituvchi vosita
Freon, xladon - sovituvchi suyuqlik
Galliy - 1875 vilda Lekok de Buabodran.skandiy – 1879yilda Nilson. germaniv - 1886 yilda Vinkler.
Galvanostegiya metallar sirtini elektroliz yo'li bilan qoplash Gomogen qotishma - atom radiuslari o'lchamlari yaqin mctallar orasida hosil bo'lgan, kristall panjara tugnnlarida atomlari almashib oladigan qotishmalar (Cu-Au, Ag-Au, Na-K. Bi-Sb).
Geksaxloran(C₆H₆Cl₆) -zararli hashoratlarga qarshi vosita.
Gemoglabin –Fe elementining komplekisi hissoblanadi.
Geterogen qotishma- atom radiuslari o'lchamlari keskin farq qiluvchi metallar orasida hosil bo'lgan, kristall panjara tugunlarida atomlari almashib joylasha olmaydigan qotishmalar (Sn-Al. Zn-Al).
Gey-Lvussak qonuni gazlaming tennik kcngayish kocffisticnti bir xilligini
Geyzerberg noaniqlik prinstipi 1925 yilda.
H₂S-qaynash temperaturasi-61,8C.
Halkogenlardan Se va Te yarim o’tkazgichlar , quyosh baterialari, termoregulyatorlar tayyorlashda va shishaning maxsus navlarini ishlab chiqarishda asosiy hom ashyo hissoblanadi.
HClOHClO₂HClO ₃ ClO₄ qatorda kislotalik-kuchi ortadi, barqarorligi-ortadi va oksidlovchilik-kamayadi.
He- quyosh, Ne-yangi, Ar- yalqov, Kr- yashirin, Xe-begona,Rn-shula soluvchi, (grekcha) so’zlardan kelib chiqgan.
Hozzirgi vaqtda davriy sistemada 500 dan ortiq variantlar bor
Indikarorlar rang ozgarish intervali fenolftalienda pH 8,0-9,8; lakmusda 5-8, metal oranjda 3,1-4,4 ga to’g’ri keladi
Indikator rangining o’zgarishi indicator tarkibidagi xromofor (-N=O, -N=N-,C=O) guruhlarga bog’liq
Inson har kunlik ovqati tarkibida 0.004-0.03 mg Cs bo’lishi kerak inson har kunlik ovqati tarkibida 250-380 mg Ca bo'lishi kcrak, o’rtacha 70 kg inson organizimudz 19 mg Ca bo'ladi.
Insondagi makrobiogen ( 99.4% ni tashkil qiladi) elementlar- Ca, N, C, O, H
Insondagi mikrobiogen (0,01% ni taslikil qiladi) elementlar- Fc. Mn, Co, Cu, Mo, Zn, F, Br, J, В
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 0,1-2 mg Li bo'lishi kcrak, o'rtacha 70 kg inson organizmida 0,67 (mg) Li bo'ladi.
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 1,4-3,4 mg К bo’lishi kcrak. o'rtacha 70 kg inson organizimida 140 mg К bo'ladi.
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 1,5-6 mg Rb bo'lishi kcrak. O’rtacha 70 kg inson organizmida 680 mg Rb bo'ladi.
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 2,45 mg Al bolishi kerak. ortacha 70 kg inson organizimida 61 mg Al bo'ladi.
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 2-15 mg Na bo'lishi kcrak, o'rtacha 70 kg inson organizimida 100 mg Na bo'ladi.
Insonning har kunlik ovqati tarkibida 6-40 mg Fe bo'lishi kcrak.
Intermetallar (metallararo) qotishmalar elektro manfiylik qiymarlari bir biridan keskin farqlanuvchi metallar hosil qiladigon qotishmalar (CuZn, Cu₃Al Cu₅Zn₈)
Ionlanish energiyasi- elektronnig atomda ajralishi uchun zarur energiya miqdori
Iplit, lyuizit-qayt qildiruvchi
Ishqoriv metallar ichida Li₂CO₃ va LiHC0₃ olib bo'lmaydi.
Ishqoriy metallarda (Na,K,Li,Rb.Cs) gibridlanish kuzatilmaydi.
Izotrop moddalarni tanlang.-Kanifol.shisha, yelim, polimerlar.
J- Organizmlami normal o'sishi, jinsiy yetilishi uchun zarur bo'lgan element.
K₂SO₄- shisha ishlab chiqarishda. achchiqtosh tavyorlashda K.M.Guldberg va P. Vaagelar - massalar ta’siri qonuni 1867 yil Kolloid dispers sisiema 1 nm dan 100 nm gacha: gummiarabik, jelatina. oltin, kumush ' ,
Kaliv elementi o'simlikdagi fotosintez jarayonini boshqaradi.
Kaliy xlorid (KCl) - o'g'it sifatida ishlatiladi
Kalsiyning 6 ta izotopi bor.
Kalstiv xlorid (CaCI₂)- suvni tortib oluvchi, laboratoriyalarda gazlarni va organik moddalarni qurituvchi vosita sifatida ishlatiladi
Kapron tolasi ishlab chiqaruvchi zavod- Olmaliq
Kation kompleks - [Cu(NH₃)₄}SO₄, [Ag(NH₃)₂]Sl, [So(NH₃)₆]Sl₃, [Co(NH₃)₄(N0₂)₂Cl].
KC1- Tubokat va Xo'jaikon konlaridan qazib olinadi.
Kimvoviv shisha idishlar tarkibi: K₂0Ca06SiO₂
Kolloid eritmalarning dispersion muhiti benzol bo’lsa.-benzozol. spirt bo’lsa-alkozol deyiladi.
Kompleks o'g'itlar KN0₃, NH₄N0₃
Konstitutstion suv - kimyoviy moddalar juda qattiq bog'langan suv: Ca(HC0₃)₂, Mg(HC0₃):
Kosmosda eng ko'p tarqalgan elementlar - H₂va He
Kremnivning izotoplari soni 11 ta.
Kristall panjara tugunidagi erkin elektronlar bo'lganligi uchun metallarni elektr tokini va issiqlikni yaxshi o'tkazadi Laboratorivada ammiak olishda kalstiy gidroksid ortiqcha olinadi Lyapis- AgN0₃
Li va Mg- Odatdagi sharoitda azot bilan ta'sirlashsadi va nitridlarini hosil qiladi.
Magnezit formulasi MgC0₃
Marganesli po'lat (Fe-83%, Mn-12%, C-1%)- shestemalar tayyorlash va maydalashda,
Massa atom birligi- 1.66*10^-24g ga teng
Mendeieev 1869 yil 1 martda davriy sistemani birinchi uzun shaklda 1870 yil dekabrda ikkinchi qisqa shaklda tuzdi
Mendeleev kashf etilmagan 29 ta element uchun bo'sh katak (joy) qoldirdi.
Mendeleev kashf etilmagan 3 ta element xossalarini batafsil bayon qildi.(ekabor. ekaalyuminiy. ekasilistiy)
Met all kristall panjarasi yoqlari markazlashgan kub shaklida bo'lgan mctllar- Au va Ag.
Metall kristall panjarasi geksagonal katak shaklida bo'lgan metallar- Be va Mg.
Metallarning yaltiroqligi, plastikligi.elektr toki va issiqlik
MgS0₄*7H₂0 - surgi dori sifatida, bo'yoqchilikda, qog'oz sanoatida ishlatiladi
Misning 2 ta 63 va 65 tabiiy izotopi bor. 9 ta radioaktiv izotopi bor.
Mn- elementi tirik organizmlarda siydik hosil bo'lishida asosiy element hisoblanadi va C- vitamining hosil bo'lishida ham katta ahamiyatga ega.
Mo- azotning o'zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish-qaytarilish jarayonlarida o'z o'rniga ega. Mo li mikro о’g'itlar qandlavlagi hosildorligini 20% ga, zig'irning hosildorligini 25% ga oshiradi. Dukkaklilar va yem-hashak ekinlari samaradorligini oshiradi.
Moddalarning ishlatish soxalari
Murakkab o'g'itlar- NH₄H₂P0₄. (NH₄)₂HPO, va (NH₄)₂SO₄
N.S.Ku rnakov o'zgaruvchan (bertollid) va o'zgarmas (daltonid) tarkibli birikmalarni aniqladi
N₂O jarroxlikda narkoz sifatida ishlatiladi.
Na₂S₂0₈ da mos ravishda : +1, +6, -2
Na₂S₂O₃ da natriy +1. markaziy S⁺⁴, keyingisi S° va kislorod 0 ga teng
Na₂SO₄ (suvsiz) - shisha va soda ishlab chiqarishda. shuningdek
Na₂SO₄*10H₂O - to'qimachilik sanoatida chigitlarga ohor berishda. tibbivotda surgi sifatida
Na₂SO₄*10H₂O tuzidan tibbiyotda surgi vositasi sifatida foydalaniladi.
NaCI eritinasi 801°C da ko’mir elektrodda elektroliz qilinadi
NaJO₃, KJO₃ - chili selitrasiga yondosh tarzda uchraYdi
NaNO₂ turli bo'yoqlar ishlab chiqarishda islilatiladi
Nemis olimlari I.Debereyner (1780-1849). L.Meyer (1830-1895). ingliz J.Nvulends (1838-1898), fransuz A.Shankurtua (1819-1886) va boshqa olimlar kimyoviy elementlar klassifikastiyalarining turli variantlarini taklif etdilar.
Neytrall kompleks – {So(NH₃)₃(NO₂)₃}. [Pt(NH₃)₃Cl₄|. (So(NH₃)₃Cl₃],
Nitron tolasi ishlab chiqaruvchi zavod- Navoiy
Nixrom nomli po'lat- elektr bilan qizdiriladigan asboblar tavyorlashda ishlatiiadi.
Nodir metallar. Ag. Au, Pt, Ra, Pd
Norvegiyada (1905) nitrat kislota olishning yoy metodidan 1 marta foydalaniladi
Novshadil (NH₄C1) bo’yoqchilikda, chitga gul bosishda, galvanik elementlarda, qalay bilan kavsharlashda
Noyob metallar: lantanoidlar, aktinoidlar. Mo, W. V. Nb. Ta. Ra.Th Nurota ua G'ozon konlaridan CaC0₃ olinadi.
O’simlikda Fe modda yetishmasligidan xloroz kasalligiga chalinadi. Og'ir metallar: Te, Cd, Ni, Hg, Sn, Pb, Cu, Co, Os, Au. Pt.
O’tkazuvchanligi - metallar kristall panjara tugunidagi erkin elektroniga bog'liq.
Odamning bir kunlik fosfor sarfi taxminan 2 gramm.
Oddiv shisha tarkibi: Na₂0*Ca0*6Si0;
Oddiyоg'itlar NaNO₃, NH₄NO₃
Olmos 4830°C da sublimatsiyalanadi
Olmos tarkibidagi uglerod atomi bir biriga nisbatan tciraedr fazoviy yo'nalgan.
Oltingugurt suyuqlanish temperaturasi - 113°C. fosforniki -44°C Ozonning suyuqlanish temperaturasi- -111.9
Oltingugurtning Ca(HS0₄)₂ tuzi qogoz ishlab cHhqarishda ishlatiladi Oltingugurt (IV) oksid organik bo’yoqlani rangsizlantirishda. ba’zi rezavor mevaiami yetiltirishda. neftni tozalashda ishlatiiadi.
Oq bo'voq (belila) tarkibini tashkil qiluvchi komponentlari- ZnS va BaS
Oq fosfor tarkibi molekulyar zarrachalardan tuzilgan.
O'rtacha 70 kg inson organizimida 4,2 g Fe bo ladi.
O'simlik kuchli kislotalilikdan zaralanganda kalstiy yoki magniy karbonat solinadi.
Osimliklardagi makro (99,1% ni tashkil qiladi) elcmentlar- S, О, H. Na. K. Ca. Si. N. S. P.Mg
Proton massasi 1,0073 m.a.b, neytroimiki 1,0087 m.a.b ga teng. Proyektorva reflektorlar toyyorlashda ishlatiladigan moddalar In va Ag
Qalayli babbit- mashinasozlikda.
qaytaruvchiiik-ortadiva kimyoviy faolligi-kamayadi
Qo rg oshinli babbit- podshibniklar tavyorlashda.