Birinchi bosqich talabasi Muxammadiyev Farruxjon Naximjon o’g’li

3. To’g’ri chiziqli notekis harakatda jism oniy tezligi qanday o’zgaradi? 

 

Jismning  muayyan  bir  paytdagi  yoki  trayektoriyaning  ma’lum  bir  nuqtasidagi  tezligi  oniy  tezlik  deb  ataladi.  Oniy  tezlik  jismning  kuzatilayotgan  ondagi  tezligini 

bildiradi. 

 Avtobusning ikki bekat orasidagi notekis harakatini tahlil qilaylik. U bekatlar orasidagi yo‘lni 6 minutda bosib o‘tsin. Avtobusning harakat tezligi grafigi 32-rasmda 

tasvirlangan grafik kabi bo‘lsin. Kuzatish uchun turli vaqtlarni tanlab olib, shu vaqtlarga mos kelgan tezlik qiymatlarini, ya’ni shu ondagi oniy tezlikni topish mumkin. 

Grafikdan 2 minut o‘tgandagi oniy tezligi taqriban 32 km/soat, 4 minut o‘tgandagi oniy tezligi 40 km/ soat, 10 minut o‘tgandagi oniy tezligi esa 46 km/soat ga teng 

bo‘lganligini bilib olamiz. Harakatning ma’lum bir nuqtasidagi oniy tezligini taqriban aniqlash uchun shu nuqtada kichik Δt vaqt ichida jismning bosib o‘tgan Δs yo‘li 

topiladi. Bunda Δ (delta) – kichik oraliqni bildiruvchi belgi. 32-rasmdagi tezlik grafigi bo‘yicha A nuqta atrofida avtobus Δt = 0,3 s vaqt ichida Δs = 3 m yo‘l bosgan 

bo‘lsin. U holda avtobusning A nuqtadagi oniy tezligining taqribiy qiymati:   = Δs = 3 m = 10     3,6 km = 36 km Tayanch tushunchalar: notekis harakat, o‘rtacha 

tezlik,  notekis  harakatda  o‘rtacha  tezlik,  oniy  tezlik.  1.  Chang‘ichi  tepalikdan  tushgach,  to‘la  to‘xtagunga  qadar  harakatda  bo‘ladi.  Uning  boshlang‘ich  va  harakat 

oxiridagi tezligi nolga teng bo‘lsa, butun yo‘l davomidagi o‘rtacha tezligi nolga tengmi? 8 10 t, min 50 25  , km/soat Avtobusning tezlik grafigi Δt 0,3 s soat soat