Birlashgan millatlar tashkilotining nizomi tashkilot faoliyatini tartibga soladigan yagona hujjatdir
Download 25.4 Kb.
|
BMT NIZOMI
|
Birlashgan millatlar tashkilotining nizomi — tashkilot faoliyatini tartibga soladigan yagona hujjatdir. Kirish
1-bob
2-modda
1. Tashkilot oʻzining barcha Aʼzolarining suveren tengligi printsipiga asoslanadi;
2-bob
Xalqaro Tashkilot tuzish yuzasidan San-Frantsiskoda boʻlgan Konferentsiyada qatnashib yoki ilgariroq Birlashgan Millatlarning 1942 yil 1 yanvardagi Deklaratsiyasini imzolab, 110-moddaga muvofiq ushbu Nizomni imzolagan va ratifikatsiya qilgan davlatlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining dastlabki Aʼzolari hisoblanadi. 4-modda 1. Ushbu Nizomda nazarda tutilgan majburiyatlarni oʻz zimmasiga oladigan va, Tashkilotning firicha, shu majburiyatlarni oladigan va bajarishni istaydigan barcha tinchliksevar davlatlar Tashkilotga Aʼzo boʻla oladilar. 2. Har qanday davlatni Tashkilot Aʼzoligiga qabul qilish Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya qarori bilan amalga oshiriladi. 5-modda
Agar Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning biron-bir Aʼzosiga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi xarakterdagi choralarni koʻrgan boʻlsa, Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq, uning Tashkilot Aʼzosi sifatidagi tegishli huquq va imtiyozlaridan foydalanishini Xavfsizlik Kengashi qayta tiklashi mumkin. 6-modda
Tashkilotning ushbu Nizomda koʻrsatilgan printsiplarni muttasil ravishda buzib kelgan Aʼzosi Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga binoan Bosh Assambleya Tashkilotidan chiqarilishi mumkin. 3-bob
7-modda 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy organlari sifatida Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash, Vasiylik Kengashi, Xalqaro Sud va Kotibiyat taʼsis etiladi. 2. Zarur boʻlib qolganda ushbu Nuzomga muvofiq yordamchi organlar taʼsis etilishi mumkin. 8-modda
Birlashgan Millatlar Tashkiloti oʻzining asosiy va yordamchi organlarida erkak bilan xotin-qizlarning istagan vazifada va teng sharoitlarda qatnashish huquqini hech ham cheklamaydi. IV BOB. BOSH ASSAMBLEYA Tarkibi 9-modda 1. Bosh Assambleya Tashkilot Aʼzolaridan iborat. 2. Tashkilotning har bir Aʼzosi Bosh Assambleyada beshtadan ortiq boʻlmagan vakillariga ega boʻladi. Vazifa va vakolatlari 10-modda Bosh Assambleya ushbu Nizom doirasida yoki Nizomda koʻzda tutilgan har qanday organning vakolatlari hamda vazifalariga taaluqli har qanday masala yoki ishni muhokama kilishga va 12-moddada koʻrsatilgan istisnolardan tashqari, shu yoʻnalishdagi har qanday masala yoki ish yuzasidan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aʼzolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot Aʼzolariga ham, Xavfsizlik kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 11-modda 1. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishida hamkorlikning umumiy printsiplarinin, shu jumladan, qurolsizlanish va qurol-arogʻni tartibga solishni belgilab beruvchi printsiplarni koʻrib chiqishga va shu qoidalar yuzasidan Tashkilot Aʼzolariga yoki Xavfsizlik Kengashiga yoki Tashkilot Aʼzolariga ham, Xavfsizlik Kengashiga ham tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Bosh Assambleya xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yuzasidan oʻz oldiga Tashkilotning har qanday Aʼzosi yoki Xavfsizlik Kengashi tomonidan yoki Tashkilotga Aʼzo boʻlmagandavlat tomonidan koʻyilgan har qanday masalarni 35-moddaning 2-bandiga muvofiq muhokama qilishga va 12-moddada koʻrsatilgan istisnolardan tashqari, shunday yoʻnalishdagihar qanday masala yuzasidan manfaatdor davlat yoki davlatlarga yoki Xavfsizlik Kengashiga tavsiyalar berishga vakil qilinadi.Bosh Assambleya chora koʻrish zarur boʻlganbuday har qanaqa masalani muhokamagacha yoki muhokamadan soʻng Xavfsizlik Kengashiga oshiradi. 3. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining eʼtiborinin xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid qilishi mumkin boʻlgan vaziyatlarga jalb eta oladi. 4. Bosh Assambleyaning ushbu moddada bayon qilingan vakolatlari 10-moddaning umumiy maʼnosini cheklab qoʻymasligi lozim. 12-modda
1. Xavfsizlik Kengashi biron nizo yoki vaziyat boʻyicha ushbu Nizomda oʻziga yuklangan vazifalarni bajarayotganida, agar Xavfsizlik kengashining oʻzi soʻramasa, Bosh Assambleya shu nizo yoki vaziyatga taaluqli hech qanday tavsiya bera olmaydi. 2. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining roziligi bilan Bosh Assambleyani uning har bir sessiyasida Xavfsizlik Kengashi muhokama qilayotgan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash taaluqli barcha masalalar yuzasidan xabardor qiladi, xuddi shu tariqa Xavfsizlik kengashi bunday masalalarni muhokama qilishni toʻxtatgan zahoti darhol Bosh Assambleyani, agar Bosh Assambleya majlis oʻtkazlayotgan boʻlsa, Tashkilot Aʼzolarini xabardor qiladi. 13-modda 1. Bosh Assambleya: a) Siyosiy sohadagi xalqaro hamkorlikka koʻmaklashish va xalqaro huquqning tobora taraqqiy etishi va uning kodifikatsiya qilinishinin ragʻbatlantirish; b) Iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sogʻliqni saqlash sohalaridagi xalqaro hamkorlikka koʻmaklashish, inson huquqlarini va barchaning asosiy erkinliklarini irqi, jinsi, tili va dinini ajratmagan holda amalga oshirishga koʻmaklashish maqsadida tadqiqotlar uyushtiradi va tavsiyalar beradi. 2. Bosh Assambleyaning yuqorida, 1 b bandda eslatilganmasalarga taaluqli boshqa majburiyatlari vazifalari va vakolatlari IX va X boblarda bayon qilingan. 14-modda Bosh Assambleyaga, 12-moddadagi qoidalarga rioya qilgan holda, kelib chiqishidan qatʼi nazar, Assambleya fikriga koʻra, millatlar umumiy farovonligiga yoki oʻrtalaridagi doʻstona munosabatlarga raxna solishi mumkin boʻlgan har qanday vaziyatni, jumladan, ushbu Nizomdagi, Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplari bayon etilgan qoidalarni buzish natijasida yuzaga keluvchi vaziyatlarnig, tinch yoʻl bilan bartaraf etish choralarini tavsiya etish vakolati beriladi. 15-modda 1. Bosh Assambleya Xavfsizlik Kengashining yillik va maxsus maʼruzalarini qabul qilib oladi va koʻrib chiqadi; bu maʼruzalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash boʻyicha Xavfsizlik Kengashi koʻrishga ahd qilgan yoki koʻrgan choralar toʻgʻrisidagi hisobotni oʻz ichiga oladi. 2. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa organlari maʼruzalarini qabul qilib oladi va koʻrib chiqadi. 16-modda
Bosh Assambleya xalqaro vasiylik tizimi uozasidan oʻziga XII va XIII boblar asosida yuklangan vazifalarni bajaradi, bunga strategik hududlar qatoriga kiritilmagan hududlar uchun vasiylik toʻgʻrisidagi bitimlarni tasdiqlash ham kiradi. 17-modda
1. Bosh Assambleya Tashkilotning byudjetini koʻrib chiqadi va tasdiqlaydi. 2. Tashkilot Aʼzolari uning xarajatlarini Bosh Assambleya belgilagan taqsimotga muvofiq toʻlaydi. 3. Bosh Assambleya 57-moddada eslatilgan ixtisoslashtirilgan muassasalar bilan tuzilgan har qanday moliya va byudjet bitimlarini koʻrib chiqib, tasdiqlaydi va manfaatdor muassasalarga tavsiyalar berish maqsadida shunday ixtisoslashtirilgan muassasalarning maʼmuriy byudjetlarini tekshirib chiqadi. Ovoz berish 18-modda 1. Bosh Assambleyaning har bir Aʼzosi bitta ovozga ega. 2. Bosh Assambleyaning muhim masalalar boʻyicha qarorlari Assambleyaning ovoz berishda hozir boʻlgan va qatnashgan aʼzolarining uchdan ikki qismidan iborat koʻpchiligi tomonidan qabul qilinadi. Bu masalalarga quyidagilar kiradi: xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga oid tavsiyalar, Xavfsizlik Kengashining doimiy boʻlmagan Aʼzolarinin saylash, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Aʼzolarini saylash, 86-moddaning 1-c badiga muvofiq Vasiylik Kengashi aʼzolarini saylash, Birlashgan Millatlar tashkilotiga yangi Aʼzolar qabul qilish,Tashkilot Aʼzolarining huquq va imtiyozlarini toʻxtatib turish,Tashkilotdan uning Aʼzolarini chiqarish vasiylik tizimining ishlashiga taaluqli masalalar va byudjet masalalari. 3. Boshqa masalalarga taaluqli qarorlar, jumladan, ovozlarning uchdan ikki qismidan iboratkoʻpchiligi bilan hal qilinadigan masalarning koʻshimcha turlarini aniqlash haqidagi qarorlar ovoz berishda hozir boʻlgan va qatnashganlarning oddiy koʻpchiligi bilan qabul qilinadi. 19-modda Tashkilotga aʼzolik badali toʻlash boʻyicha qarzdor boʻlgan Tashkilot Aʼzosi, agar qarzning miqdori uning oxirgi toʻliq ikki yil uchun toʻlashi lozim boʻlgan pul miqdoriga barobar yoki undan ortiq boʻlsa, Bosh Assambleyada ovoz berish huquqidan mahrum etiladi. Ammo Bosh Assambleya Tashkilot Aʼzosi aʼzolik badalinin oʻziga bogʻliq boʻlmagan sabablarga koʻra oʻz vaqtida toʻlay olmagan, deb topsa, bunday Aʼzoni ovoz berishda qatnashishiga ruxsat berishi mumkin. Tartibot 20-modda
Bosh Assambleya navbatdagi yillik sessiyalariga va vaziyat taqozosi bilan maxsus sessiyalarga toʻplanadi. Maxsus sessiyalarni Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining yoki Tashkilot Aʼzolaridan koʻpchiligining talabi bilan chaqiradi. 21-modda
Bosh Assembleya oʻzining tartibot qoidalarini belgilaydi. U har bir sessiyaga oʻz Raisini saylaydi. 22-modda
Bosh Assambleyaga oʻz vazifalarinibajarish uchun zarur deb topgan yordamchi tashkilotkarni taʼsis etishiga vakolat beriladi. V BOB. XAVFSIZLIK KENGASHI Tarkibi 23-modda 1. Xavfsizlik Kengashi Tashkilotning oʻn besh Aʼzosidan iborat.Xitoy Xalq Respublikasi, Frantsiya, Sovet Sotsiyalistik Respublikarai Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qoʻshma Qirolligi va Amerika Qoʻshma Shtatlari Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzolaridir. Bosh Assambleya Tashkilotning boshqa aʼzosini Xavfsixlik Kengashining muvaqqat aʼzolari sifatida saylaydi, bunda, avvalo, Tashkilot Aʼzolarining xakqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda va Tashkilotning boshqa maqsadlariga etishishda nechogʻliqatnashganligiga, shuningdek, adolatli jugʻrofiy taqsimotga alohida eʼtibor beradi. 2. Xavfsizlik Kengashining muvaqqat aʼzolari ikki yillik muddatga saylanadi. Muvaqqat aʼzolari soni oʻn bittadan oʻn beshtagacha koʻpaygach, toʻrtta qoʻshimcha aʼzolardan ikkitasi bir yil muddatga saylanadi. Xavfsizlik Kengashining chiqib ketayotgan aʼzosi darhol qayta saylana olmaydi. 3. Xavfsizlik Kengashining har bir aʼzosi bitta vakilga ega. Vazifa va vakolatlari 24-modda
1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tez va samarali harakat qilishini taʼminlash uchun uning Aʼzolari Xavfsizlik Kengashiga xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash boʻyicha asosiy maʼsuliyatni yuklaydilar va Xavfsizlik Kengashi shu maʼsuliyatdan kelib chiqadigan majburiyatlarni bajarayotganda Tashkilot Aʼzolari nomidan ish koʻrishiga rozi boʻladilar. 2. Xavfsizlik Kengashi ushbu majburiyatlarini bajarayotganda Birlashgan Millatlarning Maqsad va Printsiplariga movofiq ish koʻradi. Shu majburiyatlarni bajarish uchun Xavfsizlik Kengashiga berilgan muayyan vakolatlar VI,VII,VIII,XII boblarda bayon qilingan. 3. Xavfsizlik Kengashi Bosh Assambleya muhokamasiga yillik maʼruzalar va, zaruratga qarab, maxsus maʼruzalar taqdim qiladi. 25-modda
Tashkilot Aʼzolari, ushbu Nizomga muvofiq, Xavfsizlik Kengashining qarorlariga boʻysunishga va ularni bajarishga rozilik beradilar. 26-modda
Qurollanish ishi uchun jahonning odam va iqtisodiyot zaxiralarini eng kam miqdorda jalb qilgan holda xalqaro tinchlik va xavfsizlik oʻrnatish va saqlashga koʻmaklashish maqsadida Xavfsizlik kengashi Tashkilot Aʼzolariga taqdim etish uchun qurollanishni tartibga solish tizimini vujudga keltirish rejalarining 47-moddada koʻrsatilgan Harbiy Shtab qoʻmitasi yordami bilan tuzilishiga javobgar hisoblanadi. Ovoz berish 27-modda 1. Xavfsizlik Kengashining har bir Aʼzosi bitta ovozga ega. 2. Xavfsizlik Kengashining tartibot masalalari boʻyicha qarorlari, agar ularga Kengashning toʻqqiz aʼzosi yoqlabovoz bergan boʻlsa, qabul qilingan, deb hisoblanadi, bunda bahsda qatnashivchi tomon VI bob asosida va 52-moddaning 3-bandi asosida qaror qabul qilishga ovoz berishdan oʻzini saqlashi kerak. Tartibot
28-modda 1. Xavfsizlik Kengashi uzluksiz ishlay oladigan tarzda tuziladi. Buning uchun Xavfsizlik Kengashining har bir aʼzosi Birlashgan Millatlar Tashkiloti joylashgan joyda doimo oʻz vakiliga ega boʻlishi kerak. 2. Xavfsizlik Kengashi vaqti-vaqti bilan boʻladigan majlislarga toʻplanadi, ularda aʼzolardan har biri oʻz istagiga qarab yo hukumat aʼzosini yoki maxsus tayinlangan boshqa bir vakilini vakil qila oladi. 3. Xavfsizlik Kengashi majlislari nafaqat Tashkilot joylashgan joyda, balki Kengashning fikricha, uning ishlashiga koʻproq imkon beradigan boshqa har qanday joyda ham oʻtkazilishi mumkin. 29-modda Xavfsizlik Kengashi oʻz vazifalarini bajarishi uchun qanday yordamchi organlarni zarur deb topsa, ularni taʼsis eta oladi. 30-modda Xavfsizlik Kengashi oʻzining tartibot qoidalarini, shu jumladan, oʻz Raisini saylash tartibini belgilaydi. 31-modda Tashkilotning Xavfsizlik Kengashiga aʼzo boʻlmagan har bir aʼzosi Xavfsizlik Kengashi muhokamasigs kiritilgan har qanday masalani koʻrib chiqishga, Xavfsizlik Kengashi ana shu masalani mazkur Aʼzoning manfaatlariga taaluqli deb topgan har bir holatda, ovoz berish huquqisiz qatnasha oladi. 32-modda Tashkilotning Xavfsizlik Kengashi aʼzoligida turmagan har qanday aʼzosi yoki Tashkilotning aʼzoligida turmagan har qanday davlat, Xavfsizlik Kengashi koʻrib chiqadigan nizoda qatnashuvchi tomon boʻlsa, ular shu nizoga taaluqli muhokamada ovoz berish huquqidan foydalanmay qatnashish uchun taklif etiladi. Xavfsizlik Kengashi Tashkilot Aʼzosi boʻlmagan davlatning qatnashuvi uchun qanday sharoitni adolatli deb topsa, oʻshanday sharoitni vujudga keltiradi. VI BOB. NIZOLARNI TINCH YOʻL BILAN HAL QILISH 33-modda 1. Har qanday nizoda qatnashubchi tomonlar, bu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid soladigan boʻlsa, avvalo, nizoning muzokaralar yuritish, tekshirish, vositachulik, yarashish, arbitraj, sud yoʻli bilan hal etish yoki mintaqaviy organlar yo bitimlarga murojaat qilish yoki oʻz xohishlariga koʻra, boshqa tinchlik vositalari bilan bartaraf qilishga intilishlari lozim. 2. Xavfsizlik Kengashi, zarur deb topsa, tomonlardan oralaridagi nizoni shunday vositalar yordamida bartaraf qilishni talab etadi. 34-modda
Xavfsizlik Kenggashi xalqaro ixtilofga sabab boʻlishi yoki nizo chiqarishi mumkin boʻlgan har qanday kelishmovchilik yoki vaziyatni, ularning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga tahdid sola olishi ehtimolini aniqlash maqsadida, tekshirishga vakil qilinadi. 35-modda
1. Tashkilotning har bir Aʼzosi 34-moddada koʻrsatilgan tarzdagi har qanday nizo yoki vaziyatni Xavfsizlik Kengashiga yoki Bosh Assambleyaga maʼlum qila oladi. 2. Tashkilot aʼzosi boʻlmagan davlat xavfsizlik Kengashi yoki Bosh Assambleyani oʻzi bir tomoni boʻlgan har qanday nizo toʻgʻrisida, agar u ushbu Nizomda koʻrsatilgan nizolarni tinchlik yoʻli bilan bartaraf qilish majburiyatlarini oldindan oʻz zimmasiga olsa, xabardor qila oladi. 3. Bosh Assambleya oʻzoga ushbu modda asosida maʼlum qilingan ishlarni 11- va 12-moddalardagi qoidalarga muvofiq hal etadi. 36-modda
1. Xavfsizlik Kengashi 33-moddada koʻrsatilgan tarzdagi nizoning yoki shunga oʻxshash vaziyatning har qanday bosqichida uni bartaraf etishning tegishli tartibi yoki usulini tavsiya etishga vakil qilinadi. 2. Xavfsizlik Kengashi shu nizoni bartaraf qilish uchun tomonlar tarafidan qabul qilib boʻlingan har qanday tartibni eʼtiborga oladi. 3. Xafvsizlik Kengashiushbu modda asosida tavsiyalar berganda yuridik xarakterdagi nizolar umumiy qoida sifatida, Sud Statuti qoidalariga muvofiq Xalqaro Sudga oshirilishi kerakligini ham eʼtiborga oladi. 37-modda
1. Agar tomonlar 33-moddada koʻrsatilgan tarzdagi nizoni shu moddada koʻrsatilgan vositalar bilan bartaraf qilolmasalar, uni Xavfsizlik Kengashiga oshiradilar. 2. Agar Xavfsizlik Kengashi shu nizoning davom etishi xalqaro tinchlik va xavfsizlikning saqlanishiga haqiqatan tahdid qilishi mumkin, deb hisoblasa, u 36-modda asosida ish koʻrosh kerakmi yoki nizoni bartaraf qilishning oʻzi maʼqul topgan shartlarni tavsiya etish kerakligini hal qiladi. 38-modda Xavfsizlik Kengashi, agar har qanday nizoda qatnashuvchi barcha tomonlar iltimos qilsalar, 33-37-moddalarning qoidalariga putur etkazmasdan tomonlarga shu nizoni tinch yoʻl bilan bartaraf etish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. VII BOB. TINCHLIKKA TAHDID QILISH, TINCHLIKNI BUZISH VA BOSQINCHILIK HARAKATLARIGA NISBATAN KOʻRILADIGAN CHORALAR 39-modda Xavfsizlik Kengashi tinchlikka har qanday tahdid qilish, tinchlikni har qanday tarzda buzish yoki bosqinchilik harakati mavjudligini aniqlaydi va tavsiyalar beradi yoki xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoxud tiklash uchun 41- va 42-moddalarga muvofiq qanday choralar koʻrish kerakligini hal qiladi. 40-modda Xavfsizlik Kengashi vaziyatning yomonlashuviga yoʻl qoʻymaslik uchun tavsiyalar berish yoki 39-moddada koʻzda tutilgan choralarni koʻrish haqida qaror qabul qilishdan avval, manfaatdor tomonlardan oʻzi vaqtincha koʻrilishi lozim va maʼqul, deb topgan choralarning bajaralishini talab etishga vakil qilinadi. Bunday vaqtincha choralar manfaatdor tomonlarning huquqlariga, daʼvolariga yoki mavqeiga zarar etkazmasligi lozim. Xavfsizlik Kengashi shu muvaqqat choralarning bajarilmaganligini tegishlicha hisobga oladi. 41-modda Xavfsizlik Kengashi oʻz qarorlarini amalga oshirish uchun qurolli kuchlardan foydalanish bilan aloqador boʻlmaganqanday choralar koʻrish kerakligini hal etishga vakil qilinadi va u Tashkilot Aʼzolaridan shunday choralarni koʻrishni talab qila oladi. Bu choralarga iqtisodiy munosabatlarni, temir yoʻl, dengiz, havo, pochta, telegraf, radio yoki boshqa aloqa vositalarini toʻla yoki qisman toʻxtatish, shuningdek, diplomatic munosabatlarni uzib qoʻyish kirishi mumkin. 42-modda Agar Xavfsizlik Kengashi 41-moddada koʻzda tutilgan choralarning etarli boʻlmasligi mumkin yoki etarli emas, deb topsa, u havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlar yordamida xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchunzarur choralar koʻrishga vakil qilinadi. Bu choralarga Tashkilot Aʼzolarining havo, dengiz yoki quruqlikdagi kuchlarining namoyishi, qamal qilishi va boshqa amaliyotlari kirishi mumkin. 43-modda 1. Tashkilotning barcha aʼzolari xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishiga oʻz hissasini qoʻshish uchun Xavfsizlik Kengashi ixtiyoriga unung talabi boʻyicha va maxsus bitim yoki bitimlarga binoan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur qurolli kuchlar, yordam va tegishli xizmat vositalarini, shu jumladan, hududidan oʻtish huquqini berish majburiyatini oladilar. 2. Bunday bitim yoki bitimlar qoʻshinlarning soni va turi, ularning tayyorgarlik darajasi va umumiy joylashuvi hamda xizmat koʻrsatish vositalari va yordam xarakterini belgilaydi. 3. Bitim yoki bitimlar tuzish toʻgrisidagi muzokaralar Xavfsizlik Kengashining tashabbusi bilan mumkin qadar qisqa muddatda olib boriladi. Bitim yoki bitimlar Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilot Aʼzolari oʻrtasida yoki Xavfsizlik Kengashi bilan Tashkilotning bir guruh Aʼzolari oʻrtasida tuzilib, ularni imzolagan davlatlar tomonidan shu davlatlarning konstitutsion tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilinishi kerak. 44-modda Xavfsizlik Kengashi kuch ishlatishga qaror qilganida, Kengashda vakili bo‘lmagan Tashkilot Aʼzosidan 43-modda asosida uning o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarish yuzasidan qurolli kuchlar berishini talab qilishdan ilgari, Tashkilotning shu aʼzosini, agar u istasa, Xavfsizlik Kengashining shu Tashkilot Aʼzosining qurolli kuchlari qismlaridan foydalanish yuzasidan qarori qabul qilinishida qatnashishga taklif etadi. 45-modda Birlashgan Millatlar Tashkilotining shoshilinch harbiy choralar ko‘rishiga imkoniyat tug‘dirish maqsadida, Tashkilot aʼzolari o‘z milliy harbiy havo kuchlari qismlarini birgalikda xalqaro majburiy choralar ko‘rish uchun tayor holatda ushlashlari lozim. Bu qismlarning soni va tayorgarlik darajasini hamda ularning birgalikda harakat qilish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan maxsus bitimda yoki 43-moddada eslatilgan bitimlarda ko‘rsatilgan meʼyorda belgilaydi. 46-modda Qurolli kuchlar ishlatish rejalarini Xavfsizlik Kengashi Harbiy-Shtab qo‘mitasi yordami bilan tuzadi. 47-modda 1. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga uning xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash ishidagi harbiy ehtiyojlariga, o‘z ixtiyoriga berilgan qo‘shinlardan foydalanish va ularga qo‘mondonlik qilishga, shunnigdek, qurollanishni tartibga solish va ehtimol tutilgan qurolsizlanishga doir barcha masalalar bo‘yicha maslahatlar berish va yordam ko‘rsatish uchun tuziladi. 2. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining doimiy aʼzolari shtablari boshliqlari yoki ularning vakillaridan tahkil topadi. 3. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashiga bo‘ysingani holda, Xavfsizlik Kengashining ixtiyoriga berilgan har qanday qurolli kuchlarga strategik rahbarlik qilishga javobgardir. Bunday kuchlarga qo‘mondonlik qilishga taalluqli masalalar keyinchalik ishlab chiqilishi lozim. 4. Harbiy-Shtab qo‘mitasi Xavfsizlik Kengashining ruxsati bilan va tegishli mintaqaviy Tashkilotlar bilan maslahatlashgandan keyin o‘zining mintaqaviy kichik qo‘mitalarini taʼsis eta oladi. 48-modda
Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash maqsadida Xavfsizlik Kengashi qarorlarini bajarish uchun talab qilinadigan harakatlar Xavfsizlik Kengashi qanday belgilaganiga qarab, Tashkilotning barcha Aʼzolari yoki ularning baʼzilari tomonidan amalga oshiriladi. 49-modda
Tashkilot Aʼzolari Xavfsizlik Kengashi qabul qilgan qarorlarda ko‘rsatilgan choralarni amalga oshirishda o‘zaro yordam berish uchun birlashishlari kerak. 50-modda
Xavfsizlik Kengashi biron davlatga qarshi ogohlantiruvchi yoki majburlovchi choralarni ko‘rsa, boshqa har qanday davlat yuqorida eslatilgan choralarni amalga oshirishdan kelib chiqadigan maxsus iqtisodiy muammolarga duch kelsa, Tashkilotga Aʼzo yoki Aʼzo emasligidan qatʼi nazar, shu muammolarni hal qilish uchun Xavfsizlik Kengashi bilan maslahatlashishga haqli. 51-modda
Ushbu Nizom Tashkilot Aʼzosiga qurolli hujum qilingan taqdirda, Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun zarur choralar ko‘rmaguncha, uning alohida yoki birgalikda o‘z-o‘zini mudofaa qilishdan iborat ajralmas huquqiga also monelik qilmaydi. Tashkilot Aʼzolarining o‘z-o‘zini mudofaa qilish huquqini amalga oshirishda ko‘rgan choralari Xavfsizlik Kengashiga darhol maʼlum qilinishi va uning mazkur Nizomga muvofiq hamma vaqt xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash yoki tiklash uchun qanday chorani zarur topsa, uni amalga oshirishda Xavfsizlik Kengashiga berilgan vakolatlarga va uning mas`uliyatiga hech bir daxl qilmasligi kerak. VIII BOB. MINTAQAVIY BITIMLAR 52-modda 1. Ushbu Nizom xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashga taalluqli bo‘lgan va mintaqaviy xarakterlarga to‘g‘ri keladigan masalalarni hal etish uchun mintaqaviy bitimlar yoki organlarning mavjud bo‘lishiga hech bir to‘sqinlik qilmaydi, lekin bunday bitim yoki organlar va ularning faoliyati Tashkilotning Maqsad va Prinsiplari bilan hamohang bo‘lishi shart. 2. Shunday bitimlarni yoki organlarni tuzgan Tashkilot Aʼzolari mahalliy nizolarni Xavfsizlik Kengashiga oshirgunga qadar ularni shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida tinch yo‘l bilan hal etishga erishish uchun bor kuchlarini safarbar etishlari kerak. 3. Xavfsizlik Kengashi mahalliy nizolarning shunday mintaqaviy bitimlar yoki shunday mintaqaviy organlar yordamida yo manfaatdor davlatlar tashabbusi bilan yoki o‘z tashabbusi bilan hal etilishini rag‘batlantirishi lozim. 4. Ushbu modda 34- va 35-moddalarning qo‘llanishiga hech bir daxl qilmaydi. 53-modda 1. Xavfsizlik Kengashi o‘z rahbarligida majburiy choralar ko‘rish uchun qaerda o‘rinli bo‘lsa, o‘sha erda shunday mintaqaviy bitimlar yoki organlardan foydalanadi. Ammo Xavfsizlik Kengashidan vakolat olmay turib, mazkur mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan hech qanday majburiy choralar ko‘rilmaydi, bundan 107-moddada ko‘zda tutilgan, ushbu moddaning 2-bandida taʼriflangan har qanday dushman davlatga qarshi choralar yoki har qanday shunday davlat tomonidan tajovuzkorona siyosat yurgizilishiga qarshi mintaqaviy bitimlarda nazarda tutilgan choralar, yaʼni shunday davlatning yana tajovuz qilishiga yo‘l qo‘yilmasligi uchun javobgarlik manfaatdor hukumatlar iltimoslari bilan Tashkilotga yuklanadigan vaqtigacha ko‘riladigan choralar mustasnodir. 2. Ushbu moddaning 1-bandida qo‘llanilgan „dushman davlat“ atamasi Ikkinchi jahon urushi mobaynida ushbu Nizomni imzolagan davlatlarga dushman bo‘lgan har qanday davlatga taalluqlidir. 54-modda
Xavfsizlik Kengashi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun mintaqaviy bitimlar asosida yoki mintaqaviy organlar tomonidan amalga oshirilishi mo‘ljallanayotgan harakatlar haqida hamisha to‘liq xabardor qilinib turishi lozim. IX BOB. XALQARO IQTISODIY VA IJTIMOIY HAMKORLIK 55-modda Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqlarning teng huquqliligi va o‘z taqdirini o‘zi belgilashi tamoyilini hurmat qilishga asoslangan millatlar o‘rtasida tinchlik va do‘stona munosabatlar uchun zarur barqaror va farovonlik sharoitini vujudga keltirish maqsadida: a) aholining turmush va ish bilan to‘la taʼminlash darajasini oshirishga, iqtisodiy va ijtimoiy o‘sish va rivojlanish sharoitini yaxshilashga; b) iqtisodiy, ijtimoiy, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro muammolarni hal etishga, maʼnaviyat va maorif sohasidagi xalqaro hamkorlikka; c) inson huquqlariga, kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlaridan qatʼi nazar, hammaning asosiy erkinliklariga yalpi hurmat bilan qaras h va ularga rioya qilishga ko‘maklashadi. 56-modda Tashkilotning barcha Aʼzolari 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarga erishish uchun Tashkilot bilan hamkorlikda va mustaqil ish ko‘rish majburiyatini oladilar. 57-modda 1. Hukumatlaro bitimlarga binoan taʼsis etilgan va, o‘zlarining taʼsis hujjatlarida belgilangandek, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif va shu kabi sohalarda xalqaro mas`uliyat yuklangan ixtisoslashtirilgan muassasalar Tashkilot bilan 63-modda qoidalariga muvofiq bog‘lanadilar. 2. Tashkilot bilan yuqorida ko‘rsatilgan tarzda bog‘lanadigan bunday muassalar keyingi moddalarda „ixtisoslashtirilgan muassasalar“ deb yuritiladi. 58-modda
Tashkilot ixtisoslashtirilgan muassasalarning siyosatini va faoliyatini uyg‘unlashtirishga taalluqli tavsiyalar beradi. 59-modda
Tashkilot, zarur bo‘lsa, manfaatdor davlatlarning 55-moddada ko‘rsatilgan maqsadlarni bajarish uchun talab qilinadigan har qanday ixtisoslashtirilgan muassasalar tuzish to‘g‘risidagi muzokaralarga kirishishi uchun tashabbus ko‘rsatadi. 60-modda
Tashkilotning ushbu Bobda ko‘rsatilgan vazifalarini bajarish uchun mas`uliyat Bosh Assambleyaga va Bosh Assambleya rahbarligida Iqtisodiy va Ijtimoiy Kehgashga yuklanadi, unga X bobda ko‘rsatilgan vakolatlar beriladi. X BOB. IQTISODIY VA IJTIMOIY KENGASH TARKIBI 61-modda 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning Bosh Assambleya tomonidan saylanadigan ellik to‘rt Aʼzosidan iborat. 2 Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning o‘n sakkiz aʼzosi 3-bandda bayon qilingan qoidalarga rioya qilingan holda har yili uch yillik muddatga saylanadi. Kengashning muddati tugashi bilan chiqib ketadigan aʼzosi darol qayta saylanishi mumkin. 3. Dastlabki saylovda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash aʼzolarining soni yigirma yettitadan ellik to‘rttaga ko‘paygach, shu yil oxirida vakolat muddatlari tugaydigan to‘qqiz aʼzo o‘rniga saylanuvchi aʼzolar qo‘shimcha qilib yigirma yetti a‘zo saylanadi. Shu tariqa saylangan yigirma yetti qo‘shimcha a‘zolardan to‘qqiztasining vakolat muddati, Bosh Assambleyaning qroriga ko‘ra birinchi yil oxirida, boshqa to‘qqiz aʼzosining vakolat muddati ikkinchi yil oxirida tugaydi. 4. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir aʼzosi bittadan vakilga ega bo‘ladi. Vazifa va vakolatlari 62-modda
1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy, ijtimoiy, madaniyat, maorif, sog‘liqni saqlash sohasidagi xalqaro masalalar va shunga o‘xshash masalalar ga doir tadqiqotlar o‘tkazish va maʼruza tayorlashga yoki boshqalarni shunday ishlarga rag‘batlantirishga, shuningdek, masalalardan birortasi bo‘yicha Bosh Assambleyaga, Tashkilot Aʼzolari va manfaatdor ixtisoslashtirilgan tashkilotlarga tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 2. Kengash inson huquqlariga va hammaning asosiy erkinliklariga ehtirom va rioya qilishni rag‘batlantirish maqsadida tavsiyalar berishga vakil qilinadi. 3. Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli konvensiyalar loyihalarini Bosh Assambleyaga taqdim etish uchun tayorlab berish uchun vakil qilinadi. 4. Kengash Tashkilot tomonidan belgilangan qoidalarga ko‘ra o‘z vakolati doirasidagi masalalarga taalluqli xalqaro anjumanlar chaqirishga vakil qilinadi. 63-modda 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash 57-moddada koʻrsatilgan har qanday muassasa bilan mazkur muassasalarning Tashkilot bilan bog‘lanish shartlarini belgilab beruvchi bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalarning faoliyatini ularga maslahat va tavsiyalar berish hamda Bosh Assambleya va Tashkilot Aʼzolariga tavsiyalar berish yoʻli bilan uyg‘unlashtirishga vakil qilinadi. 64-modda
1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashgan muassasalardan muntazam maʼruzalar olib turish uchun zarur choralar koʻrishga vakil qilinadi. Kengash Tashkilot aʼzolaridan va ixtisoslashgan muassasalardan o‘zining vakolat doirasidagi masalalar bo‘yicha Bosh Assambleyaga qilgan tavsiyalarining ijrosi yuzasidan ko‘rilgan choralar haqidagi maʼruzalarini olib turish maqsadida Tashkilot Aʼzolari va ixtisoslashgan muassasalar bilan bitimlar tuzishga vakil qilinadi. 2. Kengash shu maʼruzalar haqidagi mulohazalarini Bosh Assambleyaga bildirishga vakil qilinadi. 65-modda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Xavfsizlik Kengashiga axborot etkazib berishga vakil qilinadi va u Xavfsizlik Kengashining taklifi bilan unga yordam berishga majbur hisoblanadi. 66-modda 1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Bosh Assambleya tavsiyalarini bajarishi munosabati bilan o‘z vakolati doirasiga kiradigan vazifalarni amalga oshiradi. 2. Kengash Bosh Assambleyaning roziligi bilan, Tashkilot Aʼzolarining v aixtisoslashtirilgan muassasalarning iltimosi bo‘yicha ish bajarishga vakil qilinadi. 3. Kengash ushbu Nizomning boshqa qismlarida sanab oʻtilgan boshqa vazifalarni yoki Assambleya tomonidan unga yuklatilishi mumkin bo‘lgan vazifalarni bajarishi lozim. Ovoz berish 67-modda
1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning har bir aʼzosi bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash aʼzolarining ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Tartibot 68-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda hamda inson huquqlarini rag‘batlantirish bo‘yicha komissiyalar tuzadi, shuningdek, o‘zining vazifalarini bajarish uchun zarur bo‘ladigan boshqa komissiyalarni ham tuzadi. 69-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash Tashkilotning har qanday Aʼzosini unga taalluqli bo‘lgan masalani muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashish uchun taklif etadi. 70-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash ixtisoslashtirilgan muassasalar vakillarining masalalarni Kengashda yoki u tuzgan komissiyalarda muhokama qilishda ovoz berish huquqisiz qatnashishi uchun, shuningdek, ixtisoslashtirilgan muassasalarda masalalarni muhokama qilish chog‘ida Kengash vakillarining qatnashishi uchun tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. 71-modda
Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘z vakolati doirasidagi masalalar bo‘yicha qiziqqan nohukumat tashkilotlar bilan maslahatlashish uchun zarur tadbirlar ko‘rishga vakil qilinadi. Bunday tadbirlar xalqaro tashkilotlar bilan, zarur bo‘lganda esa, Tashkilotning manfaatdor Aʼzosi bilan maslahatlashgandan so‘ng milliy tashkilotlar bilan shartlashib olinishi mumkin. 72-modda
1. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini belgilaydi. 2. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash zaruratga qarab, shaxsiy qoidalariga muvofiq chaqiriladi, bu qoidalar o‘z aʼzolarining ko‘pchiligi talabi bilan majlis chaqirish tartibini ham o‘z ichiga olmog‘i kerak. XI BOB. O‘ZINI O‘ZI BOSHQARMAYDIGAN HUDUDLARGA TAALLUQLI DEKLARATSIYA 73-modda Xalqlari hali o‘zini o‘zi to‘liq boshqarishga erishmagan hududlarni idora qilish mas`uliyatini o‘z zimmasiga olgan yoki olayotgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aʼzolari bu hududlardagi aholining manfaatlarini birinchi darajalidir, degan prinsipni eʼtirof etadilar va, o‘zlarining muqaddas burchlari sifatida, ushbu Nizomda belgilangan xalqaro tinchlik va xavfsizlik tizimi doirasida o‘sha hududlar aholisining farovonligiga imkoniyat boricha yordam berish majburiyatini oladilar va shu maqsadda: a) Yuqorida ko‘rsatilgan xalqlarning madaniyatiga hurmatni saqlagan holda, ularning siyosiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy rivojlanishini, maorif sohasidagi taraqqiyotini, ularga adolatli munosabatda bo‘lishni va ularni suiisteʼmol qilinishidan himoyalashni taminlaydilar; b) O‘zini o‘zi boshqarishni rivojlantirish, shu xalqlarning siyosiy intilishlarini tegishlicha hisobga olish, ularning erkin siyosiy institutlari har bir hudud va undagi xalqlarga xos shart-sharoitga va taraqqiyotning turli bosqichiga muvofiq rivojlanib borishi uchun yordam beradilar; c) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlaydilar; d) Bunyodkorlik tadbirlarini avj oldirishga ko‘maklashadilar, tadqiqotlarni rag‘batlantiradilar va bir-biri bilan hamda maʼqul topilgan joyida va vaqtida ushbu moddada bayon qilingan ijtimoiy, iqtisodiy va ilmiy maqsadlarga erishish uchun ixtisoslashtirilgan xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qiladilar; va e) Bosh Kotibga iqtisodiy va ijtimoiy sharoitga, shuningdek, o‘zlari javobgar bo‘lgan hududdagi maorif ahvoliga oid statistik va boshqa maxsus xarakterdagi axborotni xavfsizlik va konstitutsiyaviy tartib nuqtai nazaridan talab qilinishi mumkin cheklanishda muntazam ravishda etkazib beradilar, XII va XIII boblar amal qiladigan hududlar bundan mustasnodir. 74-modda
Tashkilot Aʼzolari o‘zlarining ushbu Bobning taʼsiri o‘tadigan hududlarga nisbatan o‘tkaziladigan siyosatlari, o‘z metropoliyalaridagi siyosatlaridan kam bo‘lmagan darajada, yaxshi qo‘shnichilik umumiy prinsipiga, ijtimoiy, iqtisodiy va savdo ishlarida dunyoning barcha mamlakatlari manfaatlarini va farovonligini tegishlicha hisobga olishga asoslanishi lozim, degan fikrga ham qo‘shiladilar. XII BOB. XALQARO VASIYLIK TIZIMI 75-modda Birlashgan Millatlar Tashkiloti keyinchalik alohida bitimlar bilan o‘ziga kirishi mumkin bo‘lgan hududlarni boshqarish va shu hududlarni kuzatib turish uchun o‘z rahbarligida xalqaro vasiylik tizimini tuzadi. Bu hududlar bundan buyon vasiylik hududlari deb ataladi. 76-modda
Birlashgan Millatlar Tashkilotining ushbu Nizomning birinchi moddasida bayon qilingan maqsadlariga muvofiq vasiylik tizimining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: a) Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash; b) Vasiylik hududlaridagi aholining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, maorif sohasidagi taraqqiyotiga, har bir hudud va undagi xalqlarning o‘ziga xos tomonlariga mos holda va u xalqlarning erkin bildirilgan xohishlarini inobatga olib va vasiylik to‘g‘risidagi har bir shartnomada ko‘zda tutilgan shartlarga ko‘ra, ularning o‘z-o‘zini boshqarishi yoki mustaqillik yo‘lidagi taraqqiyotiga yordam berish; c) Inson huquqlariga va kishilarning irqi, jinsi, tili va dinidagi tafovutlardan qatʼi nazar, hamma uchun asosiy erkinliklarga hurmat bilan qarashni va jahon xalqlarining bir-biriga bog‘liqligini tan olishni rag‘batlantirish; d) Tashkilot Aʼzolariga va ularning fuqarolariga ijtimoiy, iqtisodiy va savdo sohalarida teng munosabatda bo‘lishni, shuningdek, yuqorida ko‘rsatilgan vazifalarni bajarishga hech qanday ziyon yetqazmagan holda va 80-moddadagi qoidalarga rioya qilish sharti bilan odil sud yuritishda ularga teng munosabatda bo‘lishni taʼminlaydi. 77-modda
1. Vasiylik tizimi o‘ziga vasiylik to‘g‘risidagi bitimlar bilan kiritilishi mumkin bo‘lgan quyida sanab o‘tilgan toifadagi hududlarda joriy qilinadi: a) hozirgi kunda mandat ostida bo‘lgan hududlar; b) Ikkinchi jahon urushi natijasida dushman davlatlardan ajratib olinishi mumkin bo‘lgan hududlar; va c) boshqarish uchun javobgar davlatlar tomonidan vasiylik tizimiga ixtiyoriy ravishda qo‘shilgan hududlar. 2. Yuqorida sanab o‘tilgan toifadagi hududlardan qaysilarini va qanday shartlar bilan vasiylik tizimiga qo‘shish kerak, degan masala shu haqda kelgusida tuziladigan bitimda aniqlanadi. 78-modda
Vasiylik tizimi Tashkilot Aʼzolari bo‘lgan mamlakatlarga joriy qilinmaydi, bu mamlakatlar o‘rtasidagi munosabatlar suveren tenglik prinsipini hurmat qilishga asoslanishi lozim. 79-modda
Vasiylik tizimiga qo‘shiladigan har bir hudud uchun vasiylik shartlari, shu jumladan, barcha o‘zgarish va tuzatishlar bevosita manfaatdor davlatlarning, shu jumladan, mandatariya-mamlakatlarining, agar hududlar Tashkilot Aʼzolaridan birining mandati ostida bo‘lsa, bitimlari bilan belgilanadi hamda 83- va 95-moddalarda ko‘rsatilgandek tasdiqlanadi. 80-modda
1. Har bir hududni vasiylik tizimiga qo‘shadigan 77-, 79- va 81-moddalarga muvofiq tuzilgan vasiylik haqidagi alohida bitimlarda kelishib olinadigan hollardan tashqari va bundan buyon shunday bitimlar tuzilguncha ushbu Bobdagi biron qoida har qanday davlat yoki har qanday xalqlar huquqlarining yoki Tashkilot Aʼzolari qatnasha oladigan mavjud xalqaro bitimlar shartlarining o‘zgarishi, deb talqin qilinmasligi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandi mandat ostidagi va boshqa hududlarni, 77-moddada ko‘rsatilgandek vasiylik tizimiga qo‘shish to‘g‘risida muzokaralar olib borish va bitimlar tuzishni kechiktirish yoki paysalga solishga asos beradi, deb talqin qilinmasligi lozim. 81-modda Vasiylik haqidagi bitim har holda vasiylik hududini boshqarish shartlarini o‘z ichiga olishi, shuningdek vasiylik hududini boshqaruvchi hokimiyatni belgilab berishi lozim. Bundan buyon boshqaruvchi hokimiyat deb ataladigan bunday hokimiyat bir yoki ko‘proq davlat yoki Birlashgan Millatlar Tashkiloti bo‘lishi mumkin. 82-modda Vasiylik haqidagi har qanday bitimda shu bitim joriy qilinadigan vasiylik hududining bir qismini yoki hammasini 43-modda asosida tuzilgan bitimlarga yoki biron-bir maxsus bir bitimga hech bir ziyon yetkazmasdan o‘z ichiga oluvchi strategik rayon yoki rayonlar aniqlanishi mumkin. 83-modda 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga taalluqli barcha vazifalari, jumladan vasiylik haqidagi bitimlarning shartlarini, ularga kiritiladigan tuzatish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlash vasifasi Xavfsizlik Kengashi tomonidan bajariladi. 2. 76-moddada bayon qilingan asosiy maqsadlar har bir strategik rayon aholisiga taalluqlidir. 3. Xavfsizlik Kengashi vasiylik haqidagi bitim shartlariga rioya qilib va xavfsizlik talablariga ziyon yetkazmasdan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining vasiylik tizimiga muvofiq strategik rayonlardagi iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy masalarga, shuningdek, maorif sohasidagi masalalarga doir vazifalarini bajarish uchun Vasiylik Kengashining yordamidan foydalanadi. 84-modda Vasiylik hududi xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlashda o‘z rolini o‘ynashini taʼminlash boshqaruvchi hokimiyatning vaifasidir. Shu maqsadda boshqaruvchi hokimiyat Xavfsizlik Kengashi oldida o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajarishda, shuningdek vasiylik hududi doirasida mahalliy mudofaa, qonun va tartibni saqlash uchun vasiylik hududining ko‘ngilli qurolli kuchlaridan, xizmat ko‘rsatish vositalari yordamidan foydalanishga vakil qilinadi. 85-modda 1. Birlashgan Millatlar Tashkilotining strategik rayonlarga qo‘shilmagan barcha rayonlar uchun vasiylik haqidagi bitimlarga taalluqli vazifalarini, jumladan vasiylik haqidagi bitimlarninng shartlaini, ularga kiritiladigan o‘zgarish yoki qo‘shimchalarni tasdiqlashni Bosh Assambleya amalga oshiradi. 2. Bosh Assambleya rahbarligi ostida ishlaydigan Vasiylik Kengashi shu vazifalarni bajarishda Bosh Assambleyaga yordam beradi. XIII BOB. VASIYLIK KENGASHI Tarkibi 86-modda 1. Vasiylik Kengashi Birlashgan Millatlar Tashkilotining quyidagi Aʼzolaridan iborat bo‘ladi: a) Vasiylik hududlarini boshqaruvchi Tashkilot Aʼzolaridan; b) 23-moddada nomlari ko‘rsatilgan vasiylik hududlarini boshqarmaydigan Tashkilot Aʼzolaridan; c) Bosh Assambleya tomonidan uch yillik muddatga saylangan, Vasiylik Kengashi aʼzolarining umumiy soni vasiylik hudularini boshqaruvchi va boshqarmaydigan Tashkilot Aʼzolari orasida teng bo‘linishi uchun zarur bo‘ladigan miqdordagi Tashkilotning boshqa Aʼzolaridan. 2. Vasiylik Kengashining har bir aʼzosi yuqori malakali shaxsni o‘zining Vasiylik Kengashidagi vakili etib tayinlaydi. Vazifa va vakolatlari 87-modda
Bosh Assambleya va uning rahbarligi ostidagi Vasiylik Kengashi o‘z vazifalarini bajarayotganda quyidagilarga vakil qilinadi: a) Boshqaruvchi hokimiyat taqdim qilgan hisobotlarni koʻrib chiqish; b) Boshqaruvchi hokimiyat bilan maslahatlashgan holda iltimosnomalarni qabul qilish va ko‘rib chiqish; c) Boshqaruvchi hokimiyat bilan kelishilgan muddatlarda tegishli vasiylik hududlariga vaqti-vaqti bilan borib turish; va d) Vasiylik haqidagi bitimlarning shartlariga ko‘ra, yuqorida eslatilgan va yana boshqa ishlarni bajarish. 88-modda
Vasiylik Kengashi har bir vasiylik hududi aholisining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga, shuningdek, maorif taraqqiyotiga doir anketa ishlab chiqadi. Bosh Assambleya vakolatiga kiradigan har bir vasiylik hududining boshqaruvchi hokimiyati esa shu anketa asosida yillik maʼruza tuzib, Bosh Assambleyaga taqdim qiladi. Ovoz berish 89-modda 1. Vasiylik Kengashining har bir aʼzosi bitta ovozga ega bo‘ladi. 2. Vasiylik Kengashining qarorlari ovoz berishda hozir bo‘lgan va qatnashgan Kengash Aʼzolarining ko‘pchiligi ovozi bilan qabul qilinadi. Tartibot
90-modda 1. Vasiylik Kengashi o‘zining tartibot qoidalarini, jumladan, o‘z Raisini saylash tartibini qabul qiladi. 2. Vasiylik Kengashining majlislari zaruriyatga qarab, majlislar Kengash Aʼzolarining ko‘pchiligi talabi bilan chaqirilishini nazarda tutgan tartibot qoidalariga muvofiq chaqirib turiladi. 91-modda
Vasiylik Kengashi tegishli hollarda Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashning va ixtisoslashgan muassasalarning oʻzlari manfaatdor boʻlgan masalalar bo‘yicha yordamidan foydalanadi. XIV BOB. XALQARO SUD 92-modda Xalqaro Sud Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy sud organi hisoblanadi. U Xalqaro Odil Sudlov Doimiy Palatasi Statutiga asoslangan quyida havola etilayotgan Statutga muvofiq harakat qiladi va ushbu Nizomning ajralmas qismi hisoblanadi. 93-modda
1. Tashkilotning barcha Aʼzolari Xalqaro Sud Statutining IPSO facto qatnashchilari hisoblanadi. 2. Tashkilot Aʼzosi bo‘lmagan davlat, har bir ayrim holda Bosh Assambleyaning Xavfsizlik Kengashi tavsiyasiga muvofiq belgilab bergan shartlari asosida, Xalqaro Sud Statutining qatnashchisi bo‘la oladi. 94-modda 1. Tashkiotning har bir Aʼzosi Xalqaro Sudning qarorini o‘zi tomon hisoblangan ish bo‘yicha bajarish majburiyatini oladi. 2. Ish yuzasidan biror tomon Sud qarori bilan o‘ziga yuklangan vazifani bajarmagan taqdirda ikkinchi tomon Xavfsizlik Kengashiga murojaat qila oladi. Xavfsizlik Kengashi esa, zarur topsa, tavsiyalar berishi yoki qarorni ijro etish uchun choralar ko‘rish masalasini hal etishi mumkin. 95-modda
Ushbu Nizom Tashkilot Aʼzolarining o‘z ixtiloflarini hal etishni mavjud bitimlar asosida yoki kelajakda tuzilishi mumkin bo‘lgan bitimlar asosida boshqa sudlarga topshirishga mutlaqo monelik qilmaydi. 96-modda
1. Bosh Assambleya yoki Xavfsizlik Kengashi Xalqaro Suddan har qanday yuridik masala bo‘yucha konsultativ xulosalar berishni talab qila oladi. 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining boshqa organlari va Bosh Assambleya bunga istagan vaqtda ruxsat berishi mumkin bo‘lgan ixtisoslashgan muassasalar ham o‘zlarining faoliyat doirasi chegarasida kelib chiqadigan yuridik masalalar bo‘yicha Sudning konsultativ xulosalarini talab qilishi mumkin. XV BOB. KOTIBIYAT 97-modda Kotibiyat Bosh Kotibdan va Tashkilotga kerak bo‘ladigan xodimlardan iborat bo‘ladi. Bosh Kotib Xavfsizlik Kengashining tavsiyasiga muvofiq Bosh Assambleya tomonidan tayinlanadi. Bosh Kotib Tashkilotning asosiy mansabdor shaxsi hisoblanadi. 98-modda Bosh Kotib shunday lavozimda Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash va Vasiylik Kengashining majlislarida qatnashadi va o‘ziga mazkur organlar tomonidan yuklatiladigan boshqa vazifalarni bajaradi. Bosh Kotib Tashkilotning ishi haqidagi yillik hisobotni Bosh Assambleyaga taqdim etadi. 99-modda Bosh Kotib xalqaro tinchlik va xavfsizlikka tahdid solishi mumkin, deb hisoblangan har qanday masalani Xavfsizlik Kengashiga xabar qilishga haqlidir. 100-modda 1. Bosh Kotib va Kotibiyat xodimlari o‘z vazifalarini ijro etayotganda Tashkilot uchun begona birorta ham hukumat yoki hokimiyatdan ko‘rsatmalar talab qilmasliklari yoki olmasliklari lozim. Ular o‘zlarining faqat Tashkilot oldida javobgar bo‘lgan xalqaro mansabdor sifatidagi obro‘lariga putur yetkazadigan har qanday hatti-harakatlardan saqlanishlari lozim. 2. Tashkilotning har bir Aʼzosi Bosh Kotib va kotibiyat xodimlari vazifalarining xalqaro ahamiyatga ega ekanini qatʼiy hurmat qilish va ularga o‘z vazifalarini ijro etayotganda taʼsir o‘tkazmaslik majburiyatini oladi. 101-modda 1. Kotibiyat xodimlarini Bosh Assambleya tomonidan belgilanadigan qoidalarga muvofiq Bosh Kotib tayinlaydi. 2. Ijtimoiy va Iqtisodiy Kengashga, Vasiylik Kengashiga va, zaruriyatga qarab, Tashkilotning boshqa organlariga doimiy ishlash uchun zarur xodimlar ajratib beriladi. Bu xodimlar Kotibiyatning bir qismini tashkil qiladilar. 3. Xizmatga qabul qilish va xizmat shartlarini belgilashda, asosan, ishchanlik, bilimdonlik, halollikni yuksak darajada bo‘lishini taʼminlash zaruriyatidan kelib chiqish kerak. Xodimlarni mumkin qadar kengroq jug‘rofiy asosda tanlashning muhimligiga ko‘proq eʼtibor berish kerak. XVI BOB. TURLI QOIDALAR 102-modda 1. Ushbu Nizom kuchga kirganidan keyin Tashkilotning har qanday Aʼzosi bilan tuzilgan har qanaqa shartnoma va har qanday xalqaro bitim birinchi imkoniyat bo‘lgan hamono Kotibiyat tomonidan qayd qilinishi va chop etilishi lozim. 2. Ushbu moddaning 1-bandiga muvofiq qayd qilinmagan har qanday shartnoma yoki xalqaro bitimda qatnashuvchi tomonlardan hech biri Birlashgan Millatlar Tashkilotining organlaridan birortasiga shunday shartnoma yoki bitimni asos qilib ko‘rsata olmaydi. 103-modda Tashkilot Aʼzolarining ushbu Nizomdan kelib chiqadigan majburiyatlari ularning boshqa biror xalqaro bitimdan kelib chiqadigan majburiyatlariga zid bo‘lib qolgan taqdirda, Tashkilot Aʼzolarining ushbu Nizom bo‘yicha olgan majburiyatlari ustun kuchga ega bo‘ladi. 104-modda Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z Aʼzolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lib qolishi mumkin bo‘lgan huquq layoqatidan foydalanadi. 105-modda 1. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘z Aʼzolaridan har birining hududida o‘z vazifalarini bajarish va o‘z maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadi. 2. Tashkilot Aʼzolarining vakillari va uning mansabdor shaxslari tashkilot faoliyatiga aloqador bo‘lgan vazifalarini mustaqil bajarish uchun zarur bo‘lgan imtiyoz va daxlsizliklardan foydalanadilar. 3. Bosh Assambleya ushbu moddaning 1- va 2- bandlarini tadbiq etish holatlarini aniqlamoq uchun tavsiyalar berishi, shuningdek, Tashkilot Aʼzolariga shu maqsadda Konvensiyalar taklif etishi mumkin. XVII BOB. O‘TISH DAVRIDAGI XAVFSIZLIK TADBIRLARI 106-modda Bundan buyon, 43-moddada ko‘rsatib o‘tilgan va, Xavfsizlik Kengashi fikricha, uning 42-moddasiga muvofiq o‘z vazifalarini amalga oshira boshlash imkoniyatini beradigan maxsus bitimlar kuchga kirguncha 1943 yil 30 oktyabrda Moskvada imzolangan To‘rt Davlat Deklaratsiyasi qatnashchilari va Fransiya shu Deklarasiyaning 5-bandidagi qoidalarga muvofiq, xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash uchun qanday choralar zarur bo‘lib qolsa, Tashkilot nomidan birgalikda shunday choralar ko‘rish maqsadida bir-birlari bilan va, zarur bo‘lgan taqdirda, Tashkilotning boshqa Aʼzolari bilan maslahatlashadilar. 107-modda Ushbu Nizom Ikkinchi jahon urushi tufayli tegishli hukumatlarning shu urush davomida ushbu Nizomni imzolagan davlatlardan har qandayining dushmani bo‘lgan har qanday davlatga nisbatan amalga oshirgan yoki oshirilishini maʼqullagan choralarini aslo yuridik kuchdan mahrum qilmaydi, shuningdek, bunday choralarni qo‘llashiga to‘sqinlik qilmaydi. XVIII BOB. TUZATISHLAR 108-modda Ushbu Nizomga kiritiladigan tuzatishlar, ular Bosh Assambleya Aʼzolarining uchdan ikki qismi ovozi bilan qabul qilinib, Tashkilot Aʼzolarining Xavfsizlik Kengashi doimiy Aʼzolarining hammasini qoʻshgandagi uchdan ikki qismi ovozi bilan ularning konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq ratifikatsiya qilingach, Tashkilotning barcha Aʼzolari uchun kuchga kiradi. 109-modda 1. Ushbu Nizomni qaytadan ko‘rib chiqish maqsadida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Aʼzolarining Bosh Konferensiyasi Bosh Assambleya aʼzolarining uchdan ikki qismi ovozi va Xavfsizlik Kengashining istalgan to‘qqiz aʼzosining ovozi bilan belgilanadigan muddatda va joyda chaqirilishi mumkin. Tashkilotning har bir Aʼzosi Konferernsiyada bir ovozga ega bo‘ladi. 2. Ushbu Nizomga Konferensiya qatnashchilarining uchdan ikki qismi ovozi bilan tavsiya etilgan har qanday o‘zgartirish Tashkilot Aʼzolarining konstitutsiyaviy tartibotiga muvofiq, ularning Xavfsizlik Kengashi doimiy aʼzolarining hammasini qo‘shgandagi uchdan ikki qismi tomonidan ratifikatsiya qilingach, kuchga kiradi. 3. Agar shunday Konferensiya ushbu Nizom kuchga kirgan kundan boshlab hisoblaganda Bosh Assambleyaning o‘ninchi yillik sessiyasigacha bo‘lib o‘tmasa, shunday Konferensiya chaqirish to‘g‘risidagi taklif Bosh Assambleyaning shu sessiyasi kun tartibiga kiritiladi va Bosh Assambleya Aʼzolarining oddiy ko‘pchiligi ovozi bilan va Xavfsizlik Kengashining istalgan yetti aʼzosi ovozi bilan Konferensiya chaqiriladi. XIX-BOB. RATIFIKATSIYA QILISH VA IMZOLASH 110-modda 1. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar uni o‘zlarining konstitutsiyaviy tartibotlariga muvofiq ratifikatsiya qilishlari kerak. 2. Ratifikatsiya yorliqlari saqlash uchun America Qo‘shma Shtatlari hukumatiga topshirilishi lozim, u har bir yorliqning saqlash uchun topshirilganini Nizomni imzolagan barcha davlatlarga, shuningdek, Tashkilotning Bosh Kotibi tayinlangach, unga maʼlum qiladi. 3. Ushbu Nizom Xitoy Xalq Respublikasi, Fransiya, Sovet Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qo‘shma Qirolligi va America Qo‘shma Shtatlari va Nizomni imzolagan boshqa ko‘pchilik davlatlar ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgandan keyin kuchga kiradi. So‘ngra America Qo‘shma Shtatlari hukumati ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirilganligi haqida protocol tuzadi, bu protokolning nusxalari Nizomni imzolagan barcha davlatlarga yuboriladi. 4. Ushbu Nizomni imzolagan davlatlar Nizom kuchga kirgandan keyin uni ratifikatsiya qilgach, o‘zlarining tegishli ratifikatsiya yorliqlarini saqlashga topshirgan kundan boshlab Birlashgan Millatlar Tashkilotining Dastlabki Aʼzolari bo‘lib qoladilar. 111-modda Xitoycha, fransuzcha, ruscha, inglizcha va ispancha matnlari bir xil kuchga ega bo‘lgan ushbu Nizom America Qo‘shma Shtatlari Hukumatining arxivida saqlanadi. Bu hukumat Nizomning tegishlicha muhr bosilgan nusxalarini uni imzolagan boshqa davlatlarning hukumatlariga yuboradi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti hukumatlarining vakillari yuqorida bayon qilinganlarning tasdig‘i uchun ushbu Niozomni imzoladilar. Bir ming to‘qqiz yuz qirq beshinchi yil yigirma oltinchi iyunda San-Franisisko Shahrida tuzildi. Manba: http://unagencies.undp.uz/unic/uzb Download 25.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|