Biznes boshqaruv asoslari

Tarmok abonentlari - tarmokda axborotlarni yuzaga keltiruvchi yoki iste’mol kiluvchi 
ob’ektlar.
Aloxida EHMlar, EHM komplekslari, terminallar, sanoat ishlari, rakamli dastur
orkali boshkariladigan dastgoxlar va xokazo abonent bulishi mumkin. Har kanday abonent
tarmog‘i stansiyaga ulangan. Stansiya - axborot uzatish va kabul kilish bilan bog‘lik vazifalarni 
bajaruvchi apparatura.Abonent va stansiya majmuini abonent tizimi deb atash kabul kilingan.
Abonentlarning uzaro alokasini tashkil etish uchun uzatuvchi moddiy vosita kerak. Uzatuvchi
moddiy muxit bu aloka tarmog‘i yoki elektr signallari tarkatiladigan kenglik va ma’lumotlarni
uzatish apparaturasi. Bunday yondashuv xar kanday kompyuter tarmog‘ini abonentlar tizimi va

kommunikatsiya tarmog‘ining majmui sifatida kurib chikishga imkon beradi.Hisoblash 

tarmog‘ining tasnifi  Abonent tizimining xududiy joylashuviga kura xisoblash tarmog‘ini uchta
asosiy sinfga bulish mumkin:
 globaltarmoklar (WAN - Wide Area Network);
mintakaviytarmoklar (MAN - Memrorolitan Area Network);
lokaltarmoklar (WAN - Local Area Network).

Globalxisoblashtarmog‘iturlimamlakatlarda,
turlikit’alardajoylashganabonentlarnibirlashtiradi. Abonentlar urtasidagi uzaro aloka telefon
tarmog‘i, radio-aloka va yuldosh orkali aloka tizimi bazasida amalga oshiriladi. Global xisoblash
tarmog‘i barcha insoniyatning axborot resurslarini birlashtirish va ushbu resursga kirishni tashkil
etish muammosini xal etadi.

Regional (mintakaviy) tarmoklar bir-biridan ma’lum bir masofada joylashgan abonentlarni
bog‘laydi. U aloxida mamlakatning katta shaxridagi, iktisodiy mintakadagi abonentlarni uz ichiga
oladi. Mintakaviy xisoblash tarmog‘ining abonentlari orasidagi masofa unlab, yuzlab km ni tashkil
kiladi.

Lokal xisoblash tarmog‘i uncha katta bulmagan xududda joylashgan abonentlarni
birlashtiradi. Hozirda lokal xisoblash tarmog‘i tarkalgan xududda anik chegara yuk. Odatda
bunday tarmok anik bir joyga bog‘langan. Lokal xisoblash tarmog‘iga mansub sinfga aloxida
korxonalar, firmalar, banklar, ofislar tarmog‘i kiradi. Bunday tarmok 2-2,5 km xududni kamrab
oladi. Global, mintakaviy (regional), lokal xisoblash tarmoklari kup tarmokli ierarxiyani tashkil
etadi. Ular ulkan axborot tuplamini kayta ishlovchi kuchli iktisodiy vositani yaratib, cheksiz
axborot resursiga kirish imkonini beradi. Lokal xisoblash tarmog‘i mintakaviy tarmok tarkibiga
komponent sifatida kirishi mumkin. Mintakaviy tarmok global tarmokka kirishi va nixoyat, global
tarmok murakkab tuzilmani tashkil etishi mumkin.

Misol.INTERNET kompyuter tarmog‘i mashxur global tarmok xisoblanadi. Uning
tarkibiga kupgina erkin birlashgan tarmoklar kiradi. INTERNETga kiruvchi xar bir tarmok ichida
anik aloka tuzilmasi va ma’lum boshkaruv tarkibi mavjud. INTERNET ichida ma’lum bir
foydalanuvchi uchun turli tarmoklar urtasidagi birlashish tuzilmasi va usullari xech kanaka
axamiyatga ega emas. Hozirdagi kunda xar kanday boshkaruv tizimining ajralmas unsuri bulib
kolgan shaxsiy kompyuterlar lokal xisoblash tarmog‘i yaratish borasida shov-shuvga sabab
bulmokda. Bu xam uz navbatida zamonaviy axborot texnologiyasini ishlab chikish zaruriyatini
keltirib chikardi. Shaxsiy kompyuterlar fan va texnika, ishlab chikarishning turli tarmoklarida
kullash amaliyoti shuni kursatdiki, xisoblash texnikasini tatbik kilishda aloxida ShK emas, balki
lokal xisoblash tarmoklari kuprok samara beradi.Har kanday kommunikatsiya tarmog‘i albatta
kuyidagi asosiy komponentlarni: uzatish (peredatchik), xabar, uzatish vositasi, kabul kilish
(priyomnik)ni uz ichiga oladi.