Biznes-rejaning asoslanganligi va ishonchliligi uchun kim javob beradi?
Download 28.81 Kb.
|
1. Biznes-reja
Biznes-rejaning asoslanganligi va ishonchliligi uchun kim javob beradi? Biznes-rejani ishlab chiqish jarayonida korxona (firma) rahbariyatining ishtirok etish darajasi muhim ahamiyat kasb etadi. Biznes-rejani tayyorlashda rahbarning shaxsan ishtirok etishi shunchalik muhimki, xorijiy amaliyotda ko’plab banklar, investitsiya jamg’armalari va boshqa shu kabi muassasalar biznes-reja korxonadan tashqarida maslahatchilar tomonidan tayyorlanib, rahbariyat tomonidan faqat imzolangan holatlar ma’lum bo’lib qolganda, umuman bu korxonalarning taqdimnomalarini ko’rib chiqishga ham qabul qilmaydilar.Biroq bu biznes-rejani ishlab chiqishda maslahatchilar xizmatlaridan foydalanmaslik kerak degani emas, aksincha, ekspertlarni bu ishga jalb qilish qo’llab-quvvatlanadi. Gap bu erda boshqa narsa haqida bormoqda – biznes-rejani ishlab chiqish korxona rahbarining yoki o’z ishini ochmoqchi bo’layotgan shaxsning shaxsan ishtirok etishini talab qiladi. Ishga kirishar ekan, u birinchi navbatda kelgusi faoliyatni modellashtiradi va uning maqsadga muvofiqligini tekshiradi, ikkinchidan, mo’ljallanayotgan ishlab chiqarishning (biznesning) barcha ijobiy va salbiy natijalari uchun javob beradi, uchinchidan esa, bajarilgan hisob-kitoblar va har bir ko’rsatkichlarning ahamiyatini yaxshi va aniq biladi. Moddiy resurslarni tejashning asosiy yo‘nalishlarini tushuntiring. Biznesning rivojlanishi, korxonaning muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatishi uchun moddiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish bilan birga investitsiyalar ham muhim ahamiyat kasb etdai. Investitsiyalar yangi korxona yaratish uchun ham, mavjud korxonani rivojlantirish uchun ham kerak bo’ladi. Bugungi sharoitlarda chet el investitsiyalarini jalb qilishning ahamiyati katta bo’lib, ular respublikaning asosiy kapitaliga, jumladan, korxonalarga kiritiluvchi mablag’lar miqdorini oshirish bilan birga ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, zamonaviy raqobatbardosh mahsulot turlarini chiqarish va ularni jahon standartlari talablariga etkazishga imkon beradi.Biznesni (tadbirkorlikni) resurslar bilan ta’minlash oddiy va bir zumda echiladigan masala emasligi shubhasiz, albatta. U korxonaning ishlab chiqarish dasturi va marketing rejasini ishlab chiqish bilan bir paytda hal qilinishi lozim. Korxona xodimlarining malakasi va mahorati bu ishda etakchi rollardan birini o’ynaydi. Resurslar bilan ta’minlanganlik korxona biznes-rejasining muhim bo’limi bo’lib, iqtisodiy, texnik, tashkilotchlik va boshqa bilimlarni talab qiladi. Biznes-reja qanday talablarga javob berishi lozim? aniq va ravon, qisqa va lo’nda; moliyaviy ishonchli yoritilgan to’g’ri va ishonchli; raqam va faktlar bilan o’z tasdiqni topgan bo’lishi shart. Aniq va ravon, qisqa va lo’nda bo’lishi bu? mazmuni bir yoki ikki betda bayon etilish, sodda va ravon,jumlalarni uzundan-uzun tuzmaslik va yta haddan tashqari ko’p muammolarni tiqishtirmaslik; Rivojlanish kontseptsiyasini ishlab chiqish oldingi taklifdan keyingi taklif mantiqan kelib chiqsin va ular o’rtasida uzviy bog’lanish bo’lsin. Mantiqan kuchli, asosli biznes-rejani tuzish qanday bosqichlarni o’z ichiga oladi? Rivojlanish kontseptsiyasini ishlab chiqish va rivojlanishning investitsion dasturini tuzish Tavakkalchilik nima va uning biznesga ta‘sirini qanday hisobga olinadi Tadbirkor tavakkalchiligi yuqori bo‘lgan ishga tayyor bo‘lgan odamlar qatoriga kiradi. U tavakkalchiligi o‘ta yuqori bo‘lgan loyihalarni yechishi va hal qilishi mumkin yoki tavakkalchilikning darajasi unchalik kuchli bo‘lmagan biznes bilan shug‘ullanishi mumkin. Tavakkalchilik – kelgusidagi vaziyat noaniq bo‘lgan sharoitda pirovard natija yaxshi bo‘lishiga umid bog‘lab, mol-mulk yoki foydadan mahrum bo‘lish (to‘liq yoki qisman) xavfini o‘z bo‘yniga olib amalga oshiriladigan tadbirkorlik faoliyatidir. Tadbirkorlik subyektining faoliyati bilan bog‘liq tavakkalchilik turlarining mohiyati va kelib chiqish xususiyatlariga ko‘ra quyidagicha turkumlash mumkin. -tabiiy jarayonlar bilan bog‘liq tavakkalchilik; -ishlab chiqarish faoliyatiga oid tavakkalchilik; -mahsulotlarni tashish va asrash jarayoni bilan bog‘liq tavakkalchilik; -tijorat faoliyatiga oid tavakkalchilik; -moliyaviy faoliyatga oid tavakkalchilik; -siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy hususiyatdagi tavakkalchilik. -Tavakkalchilikni tug‘diradigan xavflarning turlari xilma-xil bo‘lib, ularning ba’zi birlari subyektning o‘z faoliyatini natijasida yuzaga kelsa, ikkinchi turlari unga bog‘liq bo‘lmagan tashqi omillarning ta’sirida yuzaga keladi. Biznes-reja rezyumesi tarkibi nimadan iborat? Rezyume - bu korxonada tadbirkor oʻz ishini kengaytirish yoki yangi ish boshlashda oʻz oldiga qoʻygan maqsadlari va biznes toʻgʻrisidagi qisqa va tez oʻqiladigan axborotlardir. Rezyumeda quyidagi asosiy pozitsiyalarni aks ettirish zarur: -Mazkur biznes rejani taqdim etuvchi korxonaning missiyasi, biznes rejaning maqsadi, oʻziga xos jihatlari va tarixini ifodalash. -korxonaning tashkiliy-huquqiy shakli Biznesingiz foliyat ko‘rsatadigan tarmoqdagi vaziyatni tavsiflab bering.Bundanimalar nazarda tutiladi? Biznes-rejada mahsulotni tavsiflash bozorga sotuvga chiqarilayotgan tovar kabi ifodalanishi lozim. Tovar haqida o‘z iste’mol qiymati bilan odamlarning u yoki bu ehtiyojlarini qondiruvchi mahsulot yoki buyum sifatida tasavvur paydo bo‘lishining oldini olish kerak. Tovarning bu jixatlari uning bozor tushunchasi sifatidagi xususiyatlarining yarmini tashkil qiladi, xolos. Ikkinchi yarmi mahsulotni sotish va iste’molga tayyorlash, unga texnik xizmat ko‘rsatish, ehtiyot qismlar bilan ta’minlash, tovar belgisi, o‘rovi va hokazolardan iborat bo‘ladi. Mahsulotni baholashda taklif qilinayotgan tovarning hayotiylik davrini aniqlash ham muhim ahamiya kasb etadi. Har qanday tovarning hayotiylik davri ma’lum bir qonuniyatlarga bo‘ysunadi va bir qator bosqichlardan (namoyish etish, o‘sish, tarqalish, to‘yinish, so‘nish) iborat bo‘ladi. Tovarning bu bosqichlardan o‘tish tezligi bozor kon’yunkturasiga ta’sir ko‘rsatuvchi bir qator holatlarga bog‘liq bo‘ladi. Tovarning hayotiylik davri bosqichlari bo‘yicha oldindan hisoblab chiqilgan va belgilangan tarzda harakatlanishi narx, tovarni sotish usullari, reklama, ishlab chiqarish ob’ektlari va tovar harakatlanishi bilan manevr qilish kabi vositalardan foydalangan holda zarur chora-tadbirlarni o‘z vaqtida qabul qilishga imkon beradi. Ularning barchasi sotuv hajmi va darajasiga, demak, biznes-rejaning moliyaviy natijalariga ham ta’sir ko‘rsatadi. Korxona imidji nima va u qanday baholanadi? Tashkilot imidji tashqi va ichki qismlarni o'z ichiga oladi. Tashqi imidj - bu tashqi auditoriya tomonidan baham ko'rilishi kerak bo'lgan kompaniya haqidagi g'oyalar tizimi. U, birinchi navbatda, ish sifati va kompaniya faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari bilan shakllanadi. Tasvirning eng aniq tashqi ko'rinishi kompaniyaning identifikatsiya konstantalari tizimi - korporativ identifikatsiyadir. Ammo boshqa komponentlar ham muhim emas: xodimlarning imidji yoki u ham deyilganidek " biznes uslubi kompaniya» (xizmat ko'rsatish va aloqa sohasidagi ushbu kompaniyaning o'ziga xos xususiyatlari, korporativ madaniyat qoidalariga asoslangan), korporatsiya rahbariyatining shaxsiy imidji va, albatta, obro'si - bu kompaniyaning afzalliklari va kamchiliklari haqida barqaror jamoatchilik fikri. Ichki imidj deganda kompaniyaning har bir xodimi ega bo'lishi kerak bo'lgan kompaniya haqidagi g'oyalar tizimi tushuniladi. Barcha darajadagi rahbarlar, menejerlar va ma'murlar ushbu vakillik tizimini shakllantirish va tarqatish ustida ishlamoqda. Ular korporativ siyosatni ishlab chiqadilar va dirijyorlardir. U, o'z navbatida, korporativ falsafa asosida shakllanadi. Ba'zan korporativ siyosat va falsafa ma'lum bir hujjat shaklida shakllantiriladi - korporativ mafkura (kompaniya ishining asosiy tamoyillari) va korporativ madaniyat (xodimlarning xatti-harakatlarining o'ziga xos qoidalari, xodimlarning o'zini o'zi boshqarish qoidalariga javob berish) tavsifini o'z ichiga olgan kompaniya kodeksi. ba'zi holatlar). SWOT- tahlilini qanday amalga oshiriladi? SWOT tahlili quyidagi savollarga javob berishga yordam beradi: - kompaniyaning zaif tomonlari uning raqobatdagi zaif tomonlarimi va/yoki ular ma'lum qulay sharoitlardan foydalanishiga to'sqinlik qiladimi? Qanday zaif tomonlar strategik mulohazalar asosida tuzatishni talab qiladi? Qanday imkoniyatlar kompaniyaga o'z qobiliyatlari va resurslardan foydalanishda muvaffaqiyatga erishish uchun haqiqiy imkoniyat beradi? Menejerni qanday tahdidlar ko'proq tashvishga solishi kerak va u o'zini yaxshi himoya qilish uchun qanday strategik harakatlar qilishi kerak? Shunday qilib, SWOT tahlilini o'tkazganingizdan so'ng, siz korxonangizning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek, bozordagi vaziyat haqida aniqroq tasavvurga ega bo'lasiz. Bu sizga eng yaxshi rivojlanish yo'lini tanlash, xavf-xatarlardan qochish va bozor tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlardan unumli foydalanish imkoniyatini beradi. Mahsulot(xizmat)ning tavsiflanishi va uning vazifalari. Biznes-rejada mahsulotni tavsiflash bozorga sotish uchun kiritilayotgan tovar kabi ifodalanishi lozim. Tovarni o‘z iste’mol qiymati bilan odamlarning u yoki bu ehtiyojlarini qondiruvchi tovar ekanligi haqida tasavvur paydo bo‘lishining oldini olish kerak. Tovarning bu xususiyatlari uning bozor tushunchasi sifatidagi xususiyatlarining yarmini tashkil qiladi, xolos. Ikkinchi yarmi mahsulotni yaratish va iste’molga tayyorlash, texnik xizmat ko‘rsatish, ehtiyot qismlar bilan ta’minlash, tovar belgisi, o‘rovi va hokazolardan iborat bo‘ladi. Korxona mahsuloti besh xil tavsifga ega bo‘ladi: 1)Sifat darajasi 2)Xususiyatlari 3)O'ziga xos bezagi 4)Marka nomi 5)O‘ziga xos o‘rovi Tovar uni iste’molchi tomonidan qabul qilish nuqtai nazaridan ko‘rib chiqilishi zarur. Bu maqsadda tovar haqida quyidagi ma’lumotlar keltiriladi: -Tovar qanday ehtiyojlarga mo'ljallangan -Sifat ko‘rsatkichlari -Iqtisodiy ko‘rsatkichlar -Tovarning tashqi bezalishi -Yangi tovarni tavsiflash -Boshqa tovarlar bilan solishtirish -Patent huquqlari Biznes obyektining real bahosi, asosiy tavsifnomasi Tovarning hayotiylik davri bosqichlari bo‘yicha oldindan hisoblab chiqilgan va belgilangan tarzda harakatlanishi narx, tovarni sotish usullari, reklama, ishlab chiqarish ob’ektlari va tovar harakatlanishi bilan manevr qilish kabi vositalardan foydalangan holda zarur chora-tadbirlarni o‘z vaqtida qabul qilishga imkon beradi. Ularning barchasi sotuv hajmi va darajasiga, demak, biznes-rejaning moliyaviy natijalariga ham ta’sir ko‘rsatadi. Tovarning jozibadorligini belgilovchi bir qator omillar mavjud bo‘lib, u iste’molchi nima uchun aynan shu tovarni tanlashi kerak degan savolga javob topishga yordam beradi. Mahsulotning o‘ziga xosligi – sizning nuqtai nazaringizda va bozor nuqtai nazaridan. Tovar o‘sish bosqichida bo‘lgan va tez sotilayotgan paytda firma barcha hatti- harakatlarini uni sotishga qaratadi va ko‘p hollarda kelgusi avlod tovarlarini ishlab chiqish imkoniyatiga ega bo‘lmaydi. Biroq, o‘sish sur‘ati pasayishni boshlagan paytda bu haqda o‘ylash kech bo‘ladi. Firma ishlab chiqarayotgan tovar etuklik bosqichga yaqinlashgan paytda bu tovar qarish bosqichiga kirishi bilan yangi tovarlar kirib kelishi uchun kelgusi avlod tovarlarini ishlab chiqishga kirishish lozim. Yuqorida aytib o‘tilganlarni hisobga olgach, ishlab chiqilayotgan tovarlarning hayotiylik davrini kompleksli o‘rganishning muhimligi tushunarli bo‘ladi. Bunday o‘rganish boshqa firmalarning o‘xshash tovarlari bilan birgalikda firmaning o‘z tovarlari hayotiylik bosqichini tahlil qilishni talab qiladi. Albatta, taqchillik sharoitlarida ko‘plab tadbirkorlar asosiy e‘tiborni tovarning hayotiylik davrini o‘rganishga emas, balki umuman boshqa, tovarni ishlab chiqarish va bozorga etkazish bilan bog‘liq muammolarni hal qilishlariga to‘g‘ri kelmoqda. Biroq tovarning hayotiylik davrini tahlil qilish zaruratiga e‘tibor qaratmaslik ham ko‘p hollarda ishlab chiqarish samaradorligining eng yuqori bo‘lishiga erishishga imkon bermaydi. Eng urfga kirgan tovarlarni ishlab chiqarish bilan shug‘ullanuvchi bir qator tadbirkorlarning esa tovarning hayotiylik davri muammolariga murojaat etishi shubhasiz. Bundan tashqari, bozorga murojaat qilishga ko‘pincha yangi tovarni ishlab chiqish yoki chiqarilayotgan tovarning hayotiylik davriga o‘zgartirish kiritish zarurati majbur qiladi. Bozor haqida, unda ro‘y berayotgan jarayonlar haqidagi axborotni marketing tadqiqotlari beradi Mahsulot hayotiylik davriga ta‘sir etuvchi omillarni ta‘riflang Tovarning hayotiy sikli - tovarning bozorda sotilib, sotuvchiga foyda keltirib turish davri; Tovarning hayotiy sikli tovarni yaratish gʻoyasi va namuna nusxasining yaratilishi, xarajatlar va foyda koʻlamini hisob-kitob qilishdan boshlanadi. Tovarning hayotiy siklining asosiy bosqichlari: 1) tovarning ommaviy sotish uchun bozorga kirib kelishi; 2) tovarga talabning ortishi natijasida sotish hajmining oʻsishi; 3) tovar mavqeining yuksak bosqichga koʻtarilishi va maksimal sotish hajmiga erishish; 4) bozorning tovarga toʻyinishi, talabning pasayishi, sotishning kamayishi; 5) sotish hajmining keskin pasayishi, foydaning kamayishi va tovarning bozordan chiqib ketishi. Yuqoridagi bosqichlarga monand ravishda tovarning sotilishi va undan kelgan foyda dastlab orta borib, oʻz choʻqqisiga yetadi, soʻngra pasayib, minimal darajaga keladi. Tovarning hayotiy sikli uzun ligi yoki qisqaligi tovarning sifatiga, bozor talabini qondira olishiga, narxi, reklama, sotilishining sharoitlarini oʻzgartirish va boshqalarga bogʻliq boʻladi. Tovar hayotiylik davrining asosiy bosqichlari va korxonaning an‘anaviy marketing harakatlari Marketing samaradorligini baholash masalasida muallif marketing faoliyati amalda marketing funksiyalarini bajarish orqali amalga oshirilishini ta'kidlaydi. Bozorni o'rganish, bozorni segmentlash va bozorning maqsadli segmentlarini tanlash, mahsulotni joylashtirish, mahsulotning samarali assortimentini ishlab chiqish, yangi mahsulotlarni bozorga chiqarish, moslashuvchan narx siyosatini amalga oshirish, samarali tovar tarqatish kanallari va savdo faoliyatini tashkil etish, samarali siljitish faoliyatini amalga oshirish shular jumlasidan. Boshqaruvning asosiy funksiyalari rejalashtirish va tashkil qilishdir. Shuning uchun barcha marketing faoliyatining muvaffaqiyati marketing rejalarining qanchalik sifatli va obyektiv bo'lishi hamda marketing xizmatining samarali tashkil etilishiga bog'liq. Raqobatchilar mahsulotlarini baholashda nimalarga e‘tibor berish kerak Yangi texnologiya joriy qilish, talabga javoban tovar turlarini tez oʻzlashtirish, malakali ishchi kuchiga ega boʻlish va zamonaviy marketing xizmatidan foydalanish kabilar raqobat kurashidan gʻolib chiqish shartiga aylanadi. Monopoliya raqobatga zid, chunki u tovar ishlab chiqaruvchiga tanho hukmronlikni taʼminlab, oʻzaro bellashuv uchun sharoit qoldirmaydi. Raqobat kurash yoʻlini tanlash jihatdan ham halol va gʻirrom raqobatga boʻlinadi. Halol raqobat bozordagi kurashda qabul qilingan, hammaga maqbul usullar bilan olib boriladi, bozor qoidalariga asoslanadi. Firrom raqobatda taqiqlangan va qoralangan usullar, yaʼni qalloblik, koʻzboʻyamachilik, soʻzida turmaslik, aldash, iqtisodiy josuslik, qoʻporovchilik va hatto jismoniy zoʻravonlik kabi jinoyatkorona usullar qoʻllaniladi. Bozor iqtisodiyoti aslida faqat halol raqobatni tan oladi. Raqobat iqtisodiyotni sogʻlomlashtirib turadi. Raqobatdan jamiyat manfaatlari yoʻlida foydalanish va uni nazorat qilishda davlat tomonidan qabul qilinadigan monopoliyaga qarshi qonunlar muhim ahamiyatga ega. Raqobat olib borish usuliga koʻra, narx bilan raqobat va narxsiz raqobatga boʻlinadi. Narx bilan raqobatlashuv tovarlar yoki xizmatlarni raqiblarga Karaganda foydani vaqtinchalik kamaytirish hisobiga arzon narxda sotishni bildiradi (narxdan tashlamalar, ulgurji haridorlarga imtiyozlar va boshqalar), Narxsiz raqobatga haridorlarni egallash va saqlab turishning narxlarni arzonlashtirish bilan bogʻliq boʻlmagan har qanday qonuniy usullari kiradi (sifatini oshirish, xizmat muddatini uzaytirish, ekologik tozalik, xavfsizlik va boshqalar) Oʻz miqyosiga koʻra, raqobat eng avvalo 2 turga — tarmoq ichidagi va tarmoqlararo raqobatga boʻlinadi. Iqgisodiy adabiyotlarda tarmoq ichidagi raqobatning 4 ta shakli alohida ajralib koʻrsatiladi. Bular erkin raqobat, monopolistax raqobat, monopoliya va oligopoliyatrraqobatning amal qilishi uchun muayyan shartsharoitlar mavjud boʻlishi shart. Bu shartsharoitlar faqat bozor munosabatlari qaror topgan muhitda boʻlishi mumkin. Iqtisodiyotda monopollashuv tamoyillarining kuchayib borishi bilan raqobat cheklanadi. Raqobatchilik muhitini vujudga keltirish uchun davlat monopoliyalarga qarshi siyosat olib boradi, iqtisodiyotni monopoliyadan chiqarish boʻyicha chora-tadbirlar koʻradi, monopoliyaga qarshi qonunchiliknn amalga oshiradi. Download 28.81 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling